Με στόχο τη συγκίνηση που πηγάζει αθόρυβα
Δήμος Αβδελιώδης, σκηνοθέτης
Το Φεστιβάλ Αθηνών έχει δυο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι η εμβληματική του ταυτότητα από το όνομα της πόλης που γεννήθηκε η θεατρική τέχνη και το δεύτερο, ότι αυτή η πόλη σήμερα όπως κι η όλη η Ελλάδα βρίσκεται σε οικονομική κρίση.
Η κρίση αυτή δεν είναι δυστυχώς θέμα μόνο οικονομικών ζητημάτων γιατί αν συνέβαινε έτσι θα λυνόταν πολύ απλά και γρήγορα. Οι αιτίες της ελληνικής ιδιότυπης αυτής κρίσης δεν είναι γενικά κι αόριστα η λεγόμενη, ορθώς, κρίση αξιών, αλλά η συγκεκριμένη προσωπική και εντέλει ιδιοτελής ερμηνεία και διαχείριση της πραγματικότητας πρωτίστως από τις πολιτικές και τις πνευματικές ηγεσίες-που δίνουν το έμπρακτο παράδειγμα για όλους τους άλλους- στα θέματα και τους θεσμούς του δημοσίου συμφέροντος.
Το δημόσιο συμφέρον πάλι δεν είναι δυστυχώς κάτι αυτονόητο σαν κουλτούρα, ούτε για τις ηγεσίες ούτε για τα κόμματα, ανεξάρτητα από τις καλές προθέσεις και προσπάθειες αφού ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός δεν πέρασε στην Ελλάδα, ματαιωμένος πρακτικά και συμβολικά με τη δολοφονία του Καποδίστρια, που τη θέση του κατέλαβε κυριολεκτικά η συνεχιζόμενη μέχρι σήμερα οθωμανική φεουδαρχική λογική, η οποία δεν αναγνωρίζει ότι το κράτος είναι ένας ανεξάρτητος αλλά και πολύ συγκεκριμένος πρωτίστως αναπτυξιακός οργανισμός για να αξιοποιεί στο έπακρο τις δεξιότητες των πολιτών και να τους παρέχει μέσω εκπαιδευμένων, επιλεγμένων, συνειδητών υπαλλήλων, ανώτατων και κατώτατων, κάθε είδους πληροφορία, ευκολία και γνώση για να δημιουργούν και να ευημερούν.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο ζούμε ακόμη, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είναι μια τέτοια κουλτούρα μέσα στο DNA μας ριζωμένη βαθειά, που υπερβαίνει τις προσδοκίες μας και μας κάνει αμήχανους παρατηρητές σε επιλογές που ορίζουν το σήμερα και το αύριο σε όλα τα επίπεδα και που αν δεν το καθορίσουμε εμείς οι ίδιοι με την δική μας πνευματική μας ταυτότητα, τότε θα το καθορίζει ο αυτόματος πιλότος της τύχης και της ειμαρμένης.
Οι κύριες ελλείψεις της ελληνικής κοινωνίας μέσα σ’ αυτή τη συγκυρία δεν είναι τόσο -κι ας φαίνεται έτσι- η οικονομική ανέχεια, όσο η έλλειψη δημιουργικότητας και πίστης στην αξία της ίδιας της ζωής. Οι ‘αναίτιοι’ και πρόωροι θάνατοι, η εκτός λογικών ορίων εγκληματικότητα, η κατάθλιψη και οι αυτοκτονίες, μας καθιστούν είτε συνένοχους είτε φοβισμένους, άρα παθητικούς θεατές.
Είναι λοιπόν μια περίοδος που το Φεστιβάλ Αθηνών, όπως και όλοι οι πολιτιστικοί θεσμοί της χώρας, με τις στρατηγικές και υπεύθυνες τους επιλογές μπορούν να λάβουν υπόψη τους πόσο καθοριστικά και καίρια μπορούν να βοηθήσουν ενεργητικά για να εμπνεύσουν και να αναστρέψουν αυτό το παχύ σκοτάδι της σύγχυσης και της ανακύκλωσης του φόβου, που γεννούν αναμφισβήτητα και μιμητικά αισθήματα βίας, παθολογικού ναρκισσισμού και έλλειψη οραμάτων. Η τέχνη είναι η τροφός όλων των ανθρώπινων μοντέλων και των συμπεριφορών. Ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει όλη του τη ζωή προς το καλύτερο ή το χειρότερο, από μια εικόνα ή από μια φράση που θα δει ή θ’ ακούσει σε μια έντεχνη δομή, είτε είναι θέατρο, χορός ή μουσική, είτε ζωγραφική.
Κριτήρια αισθητικά και φιλοσοφικά για το τι είναι και τι θα έπρεπε να είναι στην πραγματικότητα η τέχνη υπάρχουν από την Αθήνα του Αριστοτέλη( Ποιητική) και δεν έχουν ακόμη υποκατασταθεί παγκοσμίως από καμιά νέα συγκροτημένη θεωρία. Το αλάνθαστο κριτήριο πως ένα έργο τέχνης εκπληρώνει τον σκοπό του, δεν είναι οι εντυπώσεις ή το αισθητικό σοκ ή διάφορα ετερόκλητα αισθήματα που δημιουργεί, αλλά μόνο η συγκίνηση, εννοώντας όχι τόσο το δάκρυ και το γέλιο αλλά κυρίως την συγκίνηση που πηγάζει αθόρυβα από την αναγνώριση της αλήθειας των προσωπικών μας προσδοκιών και των κοινών πανανθρώπινων ιδανικών για απόλαυση και ευημερία. Μια τέτοια βαθειά συγκίνηση δεν μπορεί ούτε να προγραμματισθεί, ούτε να προκληθεί με κανένα απολύτως τέχνασμα. Δημιουργεί κανείς μόνο τις προϋποθέσεις για να συμβεί, και όταν συμβεί είναι σαν ένα μικρό ανέλπιστο θαύμα, που δημιουργεί μόνο δημιουργικότητα και αισιοδοξία και απόδραση από το σημερινό φαντασιακό αδιέξοδο.
Χαίρομαι που τέθηκε αυτό το απλό αλλά σημαντικό ερώτημα από τον νέο Διευθυντή του Φεστιβάλ κ. Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, -για πρώτη φορά από έναν μεγάλο θεσμό-, πιστεύοντας πως όταν τίθενται δημόσια τέτοια ερωτήματα δημιουργείται κοινή ευθύνη και συναίσθηση.
