Είσαι έτοιμος να γίνεις ένορκος σε μια πολύκροτη δίκη;

Στις 26 Μαΐου και λίγο μετά τις οχτώ το απόγευμα, ένα αεροπλάνο της Lufthansa ταξιδεύει από το Βερολίνο προς στο Μόναχο με 164 επιβάτες, υπό καθεστώς ομηρίας. Η διαταγή του τρομοκράτη προς τον πιλότο είναι να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου, κατά τη διάρκεια του αγώνα Γερμανίας – Αγγλίας, τον οποίο παρακολουθούν ζωντανά 70.000 φίλαθλοι.

Η γερμανική κυβέρνηση ενημερώνεται άμεσα και σηκώνει ένα μαχητικό αεροσκάφος για να παρακολουθεί την κατάσταση από απόσταση αναπνοής και να περιμένει οδηγίες. Βρισκόμαστε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ο κατηγορούμενος εμφανίζεται φορώντας στολή της πολεμικής αεροπορίας. Κατηγορείται για τον θάνατο και των 164 επιβατών, μετά από εκτόξευση ρουκέτας η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφους και η οποία πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με πρωτοβουλία του ίδιου και όχι κατόπιν εντολής ανωτέρου.

Ο πρόεδρος του δικαστηρίου εισέρχεται στην αίθουσα και απευθύνεται κατευθείαν στο κοινό. Ξεκινά η ακροαματική διαδικασία. Ξεκινά η παράσταση.

O σκηνοθέτης Γιώργος Οικονόμου απαντά στις ερωτήσεις της Popaganda.

Ποια είναι τα κύρια ηθικά διλήμματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της παράστασης/ ακροαματικής διαδικασίας; Τα ηθικά, φιλοσοφικά, νομικά και υπαρξιακά διλήμματα που τίθενται είναι πολλά. Όλα τα διλήμματα της αρχαίας τραγωδίας. Διλήμματα που πάντα οδηγούν σε συγκρούσεις. Διλήμματα ιδωμένα υπό το πρίσμα του  κάθε ρόλου και  χαρακτήρα της παράστασης. Θα σας απαριθμήσω δυο τρία: Είναι απόλυτα δεσμευτικός ο νόμος, για κάθε άτομο, σε κάθε στιγμή, σε κάθε (ακόμα και στην πιο ακραία) περίσταση; Υπάρχουν απόλυτες ηθικές και φιλοσοφικές αξίες; Επιτρέπεται να σκοτώνεις αθώους για να σώσεις την ζωή άλλων περισσότερων αθώων; Υπάρχουν συνθήκες κάτω απ τις οποίες επιτρέπετε σ’ έναν στρατιωτικό να παρακούσει ρητές διαταγές.  Συμμετέχοντας οι θεατές του  TERROR ως ένορκοι στην δίκη του επισμηναγού Κοχ, καλούνται να ζυγίσουν αυτά τα διλήμματα και να κρίνουν. Μου έχει κάνει εντύπωση το γεγονός ότι ο διάλογος συνεχίζεται πολύ μετά τη λήξη της παράστασης, συχνά σε αρκετά υψηλούς τόνους και επίσης το γεγονός πως το έργο  κι η θεματολογία του έχει πολύ μεγάλη απήχηση στους νέους θεατές.    

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Οικονόμου.

Γιατί κατηγορείται ένας άνθρωπος (ο πιλότος) και όχι η γερμανική κυβέρνηση; Η γερμανική κυβέρνηση έδωσε την αντίθετη εντολή. Ο μύθος του έργου είναι απλός, σκληρός αλλά απλός.  Ένας αεροπειρατής (ντζιχαντιστής) καταλαμβάνει αεροπλάνο της Λουφτχάνσα και απειλεί να το ρίξει σε ένα στάδιο όπου διεξάγεται ένας αγώνας με 70.000 θεατές. Ένας πιλότος της πολεμικής αεροπορίας της Γερμανίας παρακούοντας τις ρητές διαταγές περί του αντιθέτου καταρρίπτει ο αεροπλάνο. Σκοτώνει τους 167 επιβάτες για να σώσει τους 70.000. Συμμετέχουμε στην δίκη του. Συγχρόνως  δικάζεται κι ένας νόμος.  Ο νόμος που απαγορεύει ρητά την θυσία αθώων για την σωτηρία αθώων, έστω και περισσότερων. Δικάζονται αξίες.

Σκηνή από την παράσταση.

Τι σημαίνει «το γενικότερο καλό;» Είναι κοινό για όλες για τις κοινωνίες; Για το γενικότερο καλό αρνούνται κάποια κόμματα να υπερψηφίσουν συνταγματικά άρθρα που απαγορεύουν τις διακρίσεις λόγω φύλου και σεξουαλικών επιλογών; Είναι το Brexit μία απόφαση που εξυπηρετεί το γενικότερο καλό; Κάποιοι συμφωνούν κάποιοι όχι. Ο Χίτλερ θεωρούσε πως το Ολοκαύτωμα εξυπηρετούσε το γενικότερο καλό. Κάποιοι προφανώς συμφωνούσαν. Το ίδιο μπορεί να πιστεύουν οι πολεμιστές του ISIS αλλά κι οι αντίπαλοί τους. Γιατί δέχθηκε να θυσιάσει ο Αγαμέμνων την Ιφιγένεια;  Νομίζω πως είναι απ’ τις ποιο κακοποιημένες έννοιες. Μια έννοια που, για να χρησιμοποιήσω μια λέξη της μόδας, «εργαλειοποιείται» ασύστολα , ανενδοίαστα και συχνά εγκληματικά. Τα λεγόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά και οι ανά τον κόσμο λαϊκιστές το κάνουν σημαία. Βέβαια απ’ την στιγμή που ο άνθρωπος κοινωνικοποιήθηκε αποτελεί και ένα απ’ τα σημαντικότερα φιλοσοφικά ερωτήματα και ζητούμενα. Όσο για το αν είναι «το γενικότερο καλό» κοινό για όλες τις κοινωνίες; Όχι δεν είναι. Ιστορικά δεν μπορεί να είναι. Πολιτικά και νομικά σίγουρα δεν είναι. Θα έπρεπε όμως να συμπίπτουν όλοι σε ένα μίνιμουμ. Ένα ουμανιστικό μίνιμουμ. Ένα μίνιμουμ αξιοπρεπούς διαβίωσης συν μια γερή δόση Liberte , Εgalite, Fraternite. Ουτοπία; 

Η Βάσω Καβαλιεράτου υποδύεται την εισαγγελέα Νέλσον.

Ποιο στοιχείο του έργου ήταν το βασικό κίνητρο για να ασχοληθείτε με τη σκηνοθεσία του; Υπάρξει κάποιος ενδοιασμός και εάν ναι, ποιος; Η θεματολογία είναι ισχυρή και πάρα πολύ επίκαιρη. Αυτή δεν είναι μια οποιαδήποτε δίκη. Όλοι οι χαρακτήρες του έργου βιώνουν ένα κοινό τραύμα. Κι όμως μάχονται ο ένας τον άλλο. Υπηρετούν συγκεκριμένους ρόλους.  Ο τίτλος TERROR νομίζω πως εκφράζει και συνοψίζει πάρα πολύ καλά το έργο. Λατρεύω τα δικαστικά δράματα και φέτος μου δόθηκε η ευκαιρία απ τον Βασίλη Παλαιολόγο, που εκτός από εξαιρετικός ηθοποιός και παλιός συνεργάτης είναι κι ο παραγωγός της παράστασης, να αναμετρηθώ με ένα. Το δικαστήριο είναι μια σκηνή όπου ανεβαίνει μια παράσταση, με σαφής στόχους, συγκρουόμενους χαρακτήρες και άγραφο φινάλε. Η πρόκληση για μένα ήταν να σκηνοθετήσω αυτό το έργο, με σαφήνεια κι εκφραστική διακριτικότητα δουλεύοντας με μια  εξαιρετική ομάδα ταλαντούχων, έξυπνων κι αφοσιωμένων ηθοποιών. Έγινε πολύ λεπτομερής δουλειά, πολύ ψάξιμο. Στην πορεία των προβών νομίζω πως ανακαλύψαμε πολλά και ενδιαφέροντα. Επίσης έχω σπουδάσει και φιλοσοφία, οπότε σαφώς με ενδιέφερε η προσέγγιση κι η κατανόηση φιλοσοφικών θεμάτων μέσα απ’ την σκηνοθεσία. Ενδοιασμούς και φόβους έχω πάντα πριν ξεκινήσω μια δουλειά. Αυτοί είναι που τροφοδοτούν την όποια δημιουργικότητα μας .

Είναι μια παράσταση στην οποία ο θεατής καλείται να λειτουργήσει ως ένορκος και να αποφασίσει για την αθώωση ή όχι του κατηγορούμενου. Εσείς όχι ως  ο σκηνοθέτης της παράστασης αλλά ως θεατής τι θα ψηφίζατε; Ως σκηνοθέτης δεν θέλησα να πάρω θέση σε σχέση με την αθώωση ή μη του κατηγορούμενου. Δουλειά της παράστασης είναι να υποστηρίξει την κάθε θέση με πείσμα . Η απόφαση του θεατή πρέπει να ‘ναι δύσκολη. Θα ήταν σικέ αν του έκλεινα το μάτι προς τη μία ή προς την άλλη πλευρά.  Άρα συγγνώμη αλλά δεν θα σας απαντήσω στην ερώτηση.