Ποια είναι η τύχη των ασυνόδευτων παιδιών προσφυγόπουλων στην Ελλάδα;

 «Ζούσε στο τοπικό δημοτικό πάρκο επί μήνες, στο κρύο, στη βροχή, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Κάθε λογής άτομα τον πλησίαζαν στο πάρκο, προσπαθώντας να τον δελεάσουν με χρήματα ή με ένα ζεστό σπίτι, για να πουλήσει τον εαυτό του. Και μια μέρα, το έκανε. Έβρεχε και δεν μπορούσε να αντέξει άλλο. Οπότε πήγε. Χρειαζόταν μια στέγη. Τι θα μπορούσα ειλικρινά να του πω, από τη στιγμή που δεν είχα τίποτα να του προσφέρω για να τον αποτρέψω;»

(Μαρτυρία επαγγελματία σε δομή φιλοξενίας ανηλίκων)

Η οδύσσεια των ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων που ζουν στη χώρα μας είναι μια τόσο επώδυνη πραγματικότητα που σχεδόν μοιάζει αφόρητο να την αγγίξεις. Όμως με το να βάζεις κάτω από το χαλάκι το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή ο εκτιμώμενος αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα ανέρχεται στα 4.962 όχι μόνο δεν τα βοηθά να ζήσουν τη ζωή που αρμόζει σε παιδιά και εφήβους αντιθέτως τα εκθέτει σε μια σειρά από κινδύνους, που απειλούν τη σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα, ακόμη και την ίδια τη ζωή τους.

Το ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, και πιο συγκεκριμένα το παράρτημα Ελλάδας, εξέδωσε την εθνική μελέτη «Παιδιά έρμαια, αποκλεισμός και εκμετάλλευση των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα» και τη συγκριτική μελέτη «Παιδιά έρμαια, αποκλεισμός και εκμετάλλευση των ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία», που εκπόνησαν η Ελίνα Σαράντου και η Αγγελική Θεοδωροπούλου. Η έρευνα στηρίζεται σε συνεντεύξεις με επαγγελματίες που εργάζονται με ασυνόδευτα ανήλικα καθώς και σε έγγραφα πολιτικής (policy papers), κανονισμούς και νομοθεσίες, και καταγράφει μαρτυρίες σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν στη ζωή των ανηλίκων τα ελλιπή και δυσλειτουργικά συστήματα προστασίας και ο κοινωνικός τους αποκλεισμός.

Στην παρουσίαση της μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων στις 20 Νοεμβρίου, ημερομηνία που έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού με αφορμή την επέτειο υπογραφής της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού το 1989, η Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου, project manager RLS, μας καλωσόρισε υπενθυμίζοντας μας κάτι που θεωρείται αυτονόητο αλλά τελικά είναι απαραίτητο να υπογραμμίζουμε ξανά και ξανά «Τα παιδιά αυτά δεν είναι μόνο αριθμοί, έχουν ονόματα, έχουν ιστορίες, έχουν παρελθόν». Επιπλέον έδωσε στον χαρακτηρισμό «έρμαια» μια άλλη διάσταση, πιο αισιόδοξη «Είναι τα δώρα του θεού Ερμή, ενός φτερωτού θεού που ταξιδεύει μόνος». Στην τρίωρη παρουσίαση και συζήτηση που ακολούθησε μάθαμε τα εξής:

• Τα ελλείμματα και τα προβλήματα αφορούν τρεις βασικούς άξονες: την υποδοχή των παιδιών (στέγη, τροφή, νερό), την εκπροσώπηση (επίτροπος, σύστημα που εκτιμά την κατάσταση του κάθε παιδιού ξεχωριστά), την τακτοποίηση του νομικού καθεστώτος (ένταξη). Αγγελική Θεοδωροπούλου.
• Τα παιδιά μετακινούνται συνεχώς σε διάφορες δομές ανά την επικράτεια. Έτσι επιβάλλουμε έναν κατακερματισμό σε έναν άνθρωπο που έχει έρθει εδώ για να συγκροτηθεί και παράλληλα κάνουμε σπατάλη δυνάμεων και ανθρώπων λόγω των συνεχών μετακινήσεων. Εύα Λεωνίδη, Παιδοψυχίατρος του Κέντρου Ημέρας «Βαβέλ»
• Τα παιδιά δεν γνωρίζουν γιατί κρατούνται. Δεν αντιλαμβάνονται τη διάκριση ποινικής και διοικητικής κράτησης. Θεώνη Κουφονικολάκου, βοηθός Συνήγορος του Πολίτη, αρμόδια για τα δικαιώματα του παιδιού.
• Δεν χρειάζεται να δουν το παιδί 20 κοινωνικοί λειτουργοί, 5 δικηγόροι, 7 παιδοψυχίατροι. Θα έπρεπε να υπάρχουν το πολύ τρεις άνθρωποι που θα αναπτύσσουν μια σταθερή σχέση μαζί του. Εύα Λεωνίδη.
• Τα παιδιά πρέπει να έχουν σταθερή σχέση με τους εργαζόμενους του πεδίου καθώς τα ίδια τα παιδιά αναζητούν πρόσωπα ως σημεία συναισθηματικής αναφοράς. Θεώνη Κουφονικολάκου.
• Αυτό που εξελίσσει τα εκπαιδευτικά συστήματα είναι η συμπερίληψη. Συνεπώς, δεν μπορούμε να λειτουργούμε με λογική εξαίρεσης. Κωνσταντίνος Μαρκίδης, Συντονιστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων ΑΡΣΙΣ Ν. Ελλάδας.
• Η εκπαίδευση δεν είναι πολυτέλεια, είναι το βασικό όχημα συμπερίληψης. Θεώνη Κουφονικολάκου.
• Το κάθε παιδί ανταποκρίνεται με βάση το χαρακτήρα του, ανάλογα με το πού και πότε έφτασε στην Ελλάδα, τι εργαζόμενους θα συναντήσει. Ο κατακερματισμός του συστήματος έχει επιτρέψει σε τυχαίους παράγοντες να καθορίσουν την μοίρα ενός παιδιού. Ελίνα Σαράντου.
• Οι ψυχολόγοι μας λένε ότι πολλά από τα παιδιά έχουν παραιτηθεί από τη ζωή. Απόστολος Βεΐζης, Διευθυντής Προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
• Τον Σεπτέμβριο του 2019 20 ανήλικοι κρατούνταν στο Α.Τ. Κολωνού χωρίς επίτροπο, χωρίς ενημέρωση, χωρίς πρόσβαση σε θεμελιώδη δικαιώματα. Αναγκαστήκαμε να κάνουμε ασφαλιστικά μέτρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που μας δικαίωσε και προέβλεψε την μεταφορά των ανηλίκων σε δομές προβλέποντας με σαφήνεια ποιες πρέπει να είναι οι συνθήκες φιλοξενίας. Παρ’ όλα αυτά σήμερα 14 ασυνόδευτοι ανήλικοι κρατούνται στο Α.Τ. Κολωνού και 93 στην Αμυγδαλέζα σε εξευτελιστικές συνθήκες. Δήμητρα Λιναρδάκη, δικηγόρος ΑΡΣΙΣ.
• Το θέμα είναι τι γίνονται τα παιδιά μετά τα κέντρα υποδοχής. Πολλά τα βρίσκουμε στον δρόμο, στα στενά γύρω από τη Χαλκοκονδύλη, άλλα σε λιμάνια που περιμένουν για να πηδήξουν κρυφά σε νταλίκες, άλλα ξεκινούν να κάνουν με τα πόδια το λεγόμενο Balkan Route περνώντας μέσα από τα ναρκοπέδια της Βοσνίας. Τάσος Σμετόπουλος. Street worker της ομάδας
• Για να εντάξεις κάποιον στην κοινότητα πρέπει να υπάρχει κοινότητα. Πώς να ενταχθεί κάποιος όταν τον απομακρύνεις από τον αστικό ιστό και τον στέλνεις στο Σχιστό ή στη Ριτσώνα; Κωνσταντίνος Μαρκίδης.
• Κάθε εβδομάδα εμείς ως Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού εντοπίζουμε περίπου 10 ασυνόδευτα άστεγα ανήλικα που ζουν στον δρόμο. Σε πολλές περιπτώσεις είμαστε οι πρώτος φορέας υποδοχής αυτών των παιδιών. Είναι τρομακτικό ότι κανείς πριν από εμάς δεν τα έχει εντοπίσει γιατί αυτό σημαίνει ότι δεν ξέρουμε τι έχουν ήδη υποστεί. Ρούλα Λινάρδου, Κοινωνική Λειτουργός στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού.