Το 1983 στη φεμινιστική συγκέντρωση στα Προπύλαια, οι γυναίκες σήκωσαν πλακάτ που έγραφαν «Έξω οι νόμοι από το κορμί μας». Ήταν η εποχή που οι αμβλώσεις ήταν παράνομες.
Η εποχή της βελόνας και της κρεμάστρας που οι γυναίκες ήταν αναγκασμένες να χρησιμοποιούν βάναυσες μεθόδους με ανυπολόγιστους κινδύνους για την υγεία και τη ζωή τους ώστε διακόψουν μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, η εποχή των ιδιωτικών ιατρείων που προσέφευγαν όσες είχαν πρόσβαση και οικονομική δυνατότητα και έφευγαν μισοναρκωμένες μόλις τελείωνε η επέμβαση για να μη τις πάρει χαμπάρι η αστυνομία του σώματος, μια εποχή που θεωρήσαμε ότι καταχωνιάστηκε οριστικά στις σαπισμένες ντουλάπες του σκοταδισμού αλλά ξεπετάγεται πάλι βλοσυρά σε στάσεις του μετρό, σε πρωτοσέλιδα αθλητικών εφημερίδων, σε ακριβοπληρωμένες καμπάνιες στα social media, σε κυβερνητικά tweets ευλογώντας τη μετατροπή των θηλυκοτήτων σε ακούσιες παιδομηχανές.
Λες και οι μήτρες μας, δεν ανήκουν σε εμάς αλλά συνιστούν ιδανικά εξαρτήματα της πατριαρχίας που λογοδοτούν στην εκκλησιαστική ηθική και τις δημογραφικές ανησυχίες.
Η Αλέκα Μακρή και η Ευτυχία Λεοντίδου ήταν τότε νεαρές γιατρίνες μα και φεμινίστριες. Χρειάστηκε πολλές φορές με αυτή τη διπλή τους ιδιότητα να επιχειρηματολογήσουν επιστημονικά αλλά και πολιτικά υπέρ της νομιμοποίησης των αμβλώσεων, να δώσουν έναν αγώνα σε ιατρεία αλλά και στους δρόμους για να κατοχυρωθεί το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν οι ίδιες για τις ζωές τους και όχι να υπακούουν στις φρονηματικές φαντασιώσεις της θρησκείας και της Πολιτείας.
Ευτυχία Λεοντίδου
Αλέκα Μακρή
Η νομοθετική άρση της απαγόρευσης των εκτρώσεων ως θεμελιώδης προϋπόθεση της αυτοδιάθεσης του σώματος, αποτέλεσε ένα από τα πλέον ουσιώδη διακυβεύματα του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος της μεταπολίτευσης.
Νίκησαν.
Το 1986 το ελληνικό κράτος ψήφισε νόμο που θέσπισε τις ελεύθερες, δημόσιες και δωρεάν αμβλώσεις στη βάση προσδιορισμένων ορίων και ήταν αναμφισβήτητα μια κορυφαία στιγμή στην υπόθεση της γυναικείας χειραφέτησης. Δύσκολα τότε μπορούσαν να εικάσουν ότι 34 χρόνια μετά θα έπρεπε να επαναλάβουν την αλφαβήτα για να ξεδιαλύνουν τα fake news που διαδίδονται με αστραπιαία ταχύτητα, με απώτερο σκοπό να εμφυσήσουν ενοχή στις γυναίκες που θέλουν να διακόψουν μια εγκυμοσύνη, να ντοπάρουν μια κοινωνία με ενέσεις συντηρητισμού και να αναποδογυρίσουν το ρολόι της ιστορίας.
Γιατί το τελευταίο εξάμηνο εμφανίστηκε στο ελληνικό συγκείμενο μια ανίερη συμμαχία χριστιανικών, παραθρησκευτικών, ακροδεξιών μορφωμάτων που ξοδεύει αφειδώς χρόνο και χρήμα, πιπιλώντας τα μυαλά των ανθρώπων στην κατασκευασμένη ιδέα ενός «αγέννητου παιδιού» που πρέπει να ζήσει, ακόμα και εις βάρος των γεννημένων και ζωντανών γυναικών.
Ένα δήθεν πονόψυχο και μέχρι το μεδούλι υποκριτικό «Αφήστε με να ζήσω» που καθόλου δεν προασπίζει τη ζωή. Την πολεμάει λυσσαλέα. «Δεν υπάρχει κανένα παιδί. Υπάρχει ένα ζωντανό ον που ονομάζεται έμβρυο στην ιατρική και είναι υπό σχηματισμό. Πρόκειται για ένα πλάσμα εν δυνάμει, πλήρως εξαρτώμενο από το σώμα της γυναίκας. Χρειάζεται εννέα μηνών προετοιμασία για να αποκτήσει δική του οντότητα» εξηγεί η Ευτυχία. «Γνωρίζουμε ούτως ή άλλως ότι ένα 15% των εγκυμοσυνών καταλήγει σε αποβολή. Το έμβρυο θεωρείται βιώσιμο μετά την 24η εβδομάδα και με την προϋπόθεση ότι θα τεθεί υπό τη φροντίδα ενός ιατρικού κέντρου εντατικής θεραπείας για να εξελιχθεί σε υγιή άνθρωπο. Μέχρι τότε ο οργανισμός του είναι σε απόλυτη σύνδεση με τη ζωή της γυναίκας. Είναι απλά μια δυνατότητα του γυναικείου σώματος. Όλη η φιλολογία περί φόνου και ανεξάρτητης ζωής, δεν ισχύει ούτε φιλοσοφικά, ούτε ιατρικά» συμπληρώνει η Αλέκα.
Στην αφίσα που απλώθηκε φαρδιά – πλατιά στη στάση του μετρό και που αναπαράγεται με πληρωμένες καταχωρήσεις στα social media τα ψεύδη, οι ανακρίβειες και οι σκόπιμες διαστρεβλώσεις περισσεύουν. Για παράδειγμα ισχυρίζεται ότι από την 18η ημέρα χτυπά η καρδιά του εμβρύου, ενώ αυτό που ισχύει είναι ότι η καρδιά αρχίζει να χτυπά κατά την 22η – 23η ημέρα χωρίς όμως να σημαίνει ότι υπάρχει λειτουργικό καρδιαγγειακό σύστημα. Πρόκειται για συλλογή κυττάρων με ηλεκτρική δραστηριότητα. Αντιστοίχως, υποστηρίζεται ότι από την 10η εβδομάδα έχει αναπτυχθεί στο έμβρυο η αίσθηση του πόνου. Αντιγράφω εδώ αυτούσια την κατάρριψη του ισχυρισμού από τα ellinika hoaxes: «Σύμφωνα με ανασκόπηση μελετών η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA το 2005 βλέπουμε πως πρέπει να συντρέχουν ορισμένοι παράγοντες για την ανάπτυξη της αίσθησης πόνου από το έμβρυο. Αρχικά, πρέπει να έχουν αναπτυχθεί οι αισθητήριοι υποδοχείς του δέρματος, γεγονός που λαμβάνει χώρα μεταξύ 7,5 και 15 εβδομάδων εγκυμοσύνης. Επίσης, πρέπει να έχει αναπτυχθεί ο νωτιαίος μυελός που μεταφέρει το “σήμα” στον εγκέφαλο. Οι νευρώνες που καταλήγουν στην περιοχή του εγκεφάλου, όπου ο πόνος γίνεται αντιληπτός, αναπτύσσονται την 23η με 24η εβδομάδα της κύησης. Επομένως, ο ισχυρισμός πως την 10η εβδομάδα το έμβρυο μπορεί να αισθανθεί πόνο είναι επιστημονικά αβάσιμος.»
Αυτές οι τεχνικές συναισθηματικής παραπλάνησης δεν είναι πρωτόφαντες. Έχουν αντληθεί από το οπτικοακουστικό «ευαγγέλιο» των πολέμιων της έκτρωσης, από την ταινία «Η Σιωπηλή Κραυγή» του Μπέρναρντ Νειθανσόν. Είναι ένα ημίωρο βίντεο γυρισμένο με την τεχνολογία των υπερήχων που υποτίθεται πως απεικονίζει τι συμβαίνει στη μήτρα κατά τη διαδικασία της άμβλωσης, σκιαγραφώντας την αναπαράσταση ενός εμβρύου που υποφέρει. Ένα ακραίο φονταμενταλιστικής υφής υλικό που χρησιμοποίησαν οι ιεροκήρυκες του μίσους στις ΗΠΑ, ταξίδεψε σε διάφορες χώρες, κάνοντας μια στάση και στην Ελλάδα τη δεκαετία του 90 και παρουσιάζεται έως τις μέρες μας ως αποκαλυπτικό κειμήλιο από τον «Σύλλογο του Αγέννητου Παιδιού».
«Τη συγκεκριμένη ταινία την προβάλλουν τα σωματεία για να ενισχύσουν την άποψη τους ότι το έμβρυο κραυγάζει τη στιγμή της έκτρωσης, ότι κάνει ταχυκαρδία γιατί καταλαβαίνει ότι κινδυνεύει η ζωή του και αμύνεται. Πάλι ψέματα. Ξέρουμε ότι το έμβρυο στον τρίτο μήνα παρουσιάζει ταχυκαρδίες, ανεξάρτητα από την εξέλιξη της εγκυμοσύνης και δεν έχει σχηματίσει ακόμα ολοκληρωμένο εγκέφαλο» σημειώνει η Αλέκα. «Δεν υπάρχει λειτουργία εγκεφαλικού φλοιού και άρα ούτε αίσθηση του πόνου. Οι κινήσει που κάνει το έμβρυο είναι ανακλαστικές και εντοπίζονται σε πολλά υπερηχογραφήματα. Δεν έχει αέρα στους πνεύμονες, οπότε δεν είναι δυνατό να κραυγάζει. Ούτε βεβαίως κατατεμαχίζεται το έμβρυο, όπως πάλι ψευδώς προβάλλει το βίντεο. Οι διακοπές της κύησης γίνονται με αναρρόφηση κατά το πρώτο τρίμηνο και στις εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις του δεύτερου τριμήνου με λήψη φαρμάκων. Ωστόσο, αυτό το αισχρό υλικό παρουσιάστηκε στα σχολεία, τα κορίτσια του γυμνασίου που δεν ήταν ενημερωμένα, χλόμιαζαν και λιποθυμούσαν. Έγινε ντόρος και ευτυχώς αποσύρθηκε» υπογραμμίζει η Ευτυχία.
Η ποινικοποίηση ή απόπειρα κοινωνικής απονομιμοποίησης των αμβλώσεων αποτελεί πάγιο άγχος των πατριαρχικών συστημάτων, βάλλοντας στην πραγματικότητα τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η θεμελίωση της ιδιοκτησίας, της οικογένειας, της κληρονομιάς ως βασικών υποστηλωμάτων της καπιταλιστικής τάξης, προϋπέθετε τον περιορισμό της γυναικείας σεξουαλικότητας, μια εξημερωμένη λειτουργία της μήτρας που θα είναι αποσυνδεδεμένη από την ευχαρίστηση και την ηδονή και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της αναπαραγωγής. Αφενός, λοιπόν, οι αμβλώσεις απαγορεύτηκαν, αφετέρου η μητρότητα αναβαπτίστηκε στα καθαγιασμένα θρησκευτικά νερά από επιλογή σε καθήκον. Ο Μαρτίνος Λούθηρος το ξεστόμιζε με την αλαζονική ωμότητα της κανονικότητας: «Ας τεκνοποιούν μέχρι θανάτου – έλεγε. Γι’ αυτό είναι πλασμένες», παραβλέποντας ότι οι θηλυκότητες πάντα εφεύρισκαν μεθόδους να διακόψουν μιαν εγκυμοσύνη που δεν ήθελαν, γιατί η κινητήρια δύναμη της ιστορίας δεν υπήρξε ποτέ ο καταναγκασμός αλλά η επιθυμία των ανθρώπων να ορίσουν οι ίδιοι και οι ίδιες τη μοίρα τους.
«Έχουμε ορισμένες ενδείξεις για παλιότερες εποχές πως οι γυναίκες και οι κοινότητες τους χρησιμοποιούσαν τις πρωτόγονες ή τις παραδοσιακές μεθόδους με βότανα ή άλλα μέσα για να σταματήσουν μιαν εγκυμοσύνη. Πρακτικές αντισύλληψης και έκτρωσης υπάρχουν σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές από την αρχαία Ελλάδα, ίσως και παλιότερα και έπαιζαν ρόλο στη βιωσιμότητα της κοινότητας. Μάλλον οι πρώτοι φραγμοί τέθηκαν όταν εισήχθηκαν στα συστήματα της κοινωνικής συγκρότησης οι έννοιες ιδιοκτησίας και της κληρονομιάς. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι μια στις τέσσερις εγκυμοσύνες καταλήγει σε έκτρωση ανεξάρτητα από το νομοθετικό πλαίσιο. Η νομοθετική απαγόρευση αυτό που φέρνει είναι αυτοκαταστροφικούς τρόπους και μεγάλο ρίσκο για την υγεία. Έχω δει περίπτωση το 1979 στην Τρίπολη με μια νεαρή γυναίκα από χωριό, η οποία είχε απώλεια ούρων. Έφευγαν τα ούρα από μόνα τους. Αυτό που είχε συμβεί και αναγκάστηκε να μας το ομολογήσει ύστερα από πίεση ήταν ότι όταν κατάλαβε πως ήταν έγκυος – μη μπορώντας να προσφύγει σε ιατρικές υπηρεσίες – χρησιμοποίησε βελόνες πλεξίματος κι αντί να τρυπήσει τη μήτρα, τρύπησε την ουροδόχο κύστη» επισημαίνει η Αλέκα.
«Το έμβρυο θεωρείται βιώσιμο μετά την 24η εβδομάδα και με την προϋπόθεση ότι θα τεθεί υπό τη φροντίδα ενός ιατρικού κέντρου εντατικής θεραπείας για να εξελιχθεί σε υγιή άνθρωπο. Μέχρι τότε ο οργανισμός του είναι σε απόλυτη σύνδεση με τη ζωή της γυναίκας. Είναι απλά μια δυνατότητα του γυναικείου σώματος. Όλη η φιλολογία περί φόνου και ανεξάρτητης ζωής, δεν ισχύει ούτε φιλοσοφικά, ούτε ιατρικά» – Αλέκα Μακρή
Οι αμβλώσεις γίνονταν κι όταν ήταν παράνομες και δυστυχώς σε ορισμένα μέρη του πλανήτη απαγορεύονται ακόμα, προκαλώντας πολλά προβλήματα στην καθημερινότητα των γυναικών. Παλιότερη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έδειξε ότι το ποσοστό αμβλώσεων ήταν παρόμοιο μεταξύ χωρών όπου είναι νόμιμες και όσων χωρών παραμένουν παράνομες. Εκεί που απαγορεύεται εντελώς, ή επιτρέπεται μόνο όταν κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας, το ποσοστό ήταν 37 εκτρώσεις ανά 1.000 γυναίκες, σε σύγκριση με 34 ανά 1.000 στις χώρες όπου η άμβλωση είναι νόμιμη. Η μείωση μάλιστα που παρατηρείτε στα ποσοστά των αμβλώσεων στις χώρες που επιτρέπονται, εξηγείται γιατί συνήθως η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου συνοδεύεται από εκστρατείες ενημέρωσης για τη διάδοση των μέσων αντισύλληψης.
Στην Ελλάδα πριν τη νομοθετική αλλαγή το 1986, οι γυναίκες πήγαιναν υπό συνθήκες μυστικότητας σε ιδιωτικά ιατρεία για να κάνουν άμβλωση. Με το φόβο των διώξεων και των τιμωριών όλα γίνονταν βιαστικά και αγχωτικά, με αποτέλεσμα κάποιες να κινδυνέψουν και κάποιες να χαθούν, να πληρώσουν με τη ζωή τους την απουσία του δικαιώματος της επιλογής. Γι’ αυτές δεν έκλαψε κανένα χριστιανικό σωματείο, γιατί θεωρήθηκαν απείθαρχες. Άλλες γυναίκες που έμεναν κυρίως σε απομονωμένες περιοχές ή κλειστές κοινότητες, προσπαθούσαν μόνες τους να διακόψουν την εγκυμοσύνη με επώδυνους τρόπους. Ποτέ δε μετρήθηκε το κόστος αυτού του πολέμου που διεξάγεται πάνω στα σώματα των θηλυκοτήτων.
«Κατά 90% οι αμβλώσεις γίνονταν στον ιδιωτικό τομέα. Υπολογίζαμε ότι εκείνη την εποχή πραγματοποιούνταν 400.000 αμβλώσεις ετησίως. Σκέψου ότι εγώ τότε ως νεαρή γιατρός έκανα 15 τέτοιες επεμβάσεις το μήνα, ενώ τώρα 15 εκτρώσεις κάνω σε δύο χρόνια.»
«Μη νομίζεις γίνονταν πολλές εκτρώσεις πριν τη νομιμοποίηση και οι γιατροί είχαν αποκτήσει τρομερή εμπειρία. Υπήρχαν γυναίκες που είχαν προχωρήσει σε διψήφιο αριθμό εκτρώσεων. Όμως, έπρεπε να πάνε σε ιδιώτη γιατρό. Αυτές που είχαν την οικονομική δυνατότητα το έκαναν, χωρίς να ανακύπτει ηθικό ζήτημα. Αυτές που ζούσαν στην επαρχία ή δεν είχαν καθόλου λεφτά αντιμετώπιζαν πρόβλημα. Χρησιμοποιούσαν πρωτόγονα μέσα όπως βελόνες, βότανα ή κρεμάστρες. Ενεργοποιούνταν άτυπα δίκτυα αλληλεγγύης σε προσωπικούς κύκλους, δηλαδή οι φιλενάδες έκαναν έρανο μεταξύ τους για να μαζέψουν λεφτά για όποια δεν είχε. Στα χωριά, όμως, ή στις ανήλικες τα πράγματα ήταν δύσκολα. Έχουν πεθάνει γυναίκες κάνοντας χρήση πρωτόγονων πρακτικών έκτρωσης. Υπήρχαν ακόμα και γυναίκες που δε βρήκαν καμία πρόσβαση σε μέθοδο διακοπής και σκότωσαν ή εγκατέλειψαν τα βρέφη μετά τη γέννηση τους. Κι είναι αυτό που δε θέλουν να χωρέσουν στο νου τους οι πολέμιοι του δικαιώματος, ότι είναι 1000 φορές προτιμότερο να παύσεις μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη από το να γεννήσεις ένα παιδί που θα έχει αυξημένες πιθανότητες να μεγαλώσει εγκαταλελειμμένο», λέει η Ευτυχία.
Υπήρχαν ακόμα και γυναίκες που δε βρήκαν καμία πρόσβαση σε μέθοδο διακοπής και σκότωσαν ή εγκατέλειψαν τα βρέφη μετά τη γέννηση τους. Κι είναι αυτό που δε θέλουν να χωρέσουν στο νου τους οι πολέμιοι του δικαιώματος, ότι είναι 1000 φορές προτιμότερο να παύσεις μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη από το να γεννήσεις ένα παιδί που θα έχει αυξημένες πιθανότητες να μεγαλώσει εγκαταλελειμμένο»- Ευτυχία Λεοντίδου
«Κατά 90% οι αμβλώσεις γίνονταν στον ιδιωτικό τομέα. Υπολογίζαμε ότι εκείνη την εποχή πραγματοποιούνταν 400.000 αμβλώσεις ετησίως. Σκέψου ότι εγώ τότε ως νεαρή γιατρός έκανα 15 τέτοιες επεμβάσεις το μήνα, ενώ τώρα 15 εκτρώσεις κάνω σε δύο χρόνια. Δεν υπήρχε θέμα ταμπού παρότι παράνομο. Αν γινόταν καταγγελία η δίωξη αφορούσε και τη γυναίκα και το γιατρό με εξαιρετικά αυστηρές ποινές αλλά ήταν σπάνιες καταγγελίες. Ωστόσο, ελλόχευαν κίνδυνοι κυρίως λόγω της παρανομίας και της γρηγοράδας. Όλα έπρεπε να γίνουν βιαστικά και κουκουλωμένα, έπαιρναν τηλέφωνο οι γυναίκες, συχνά δεν υπολόγιζαν σωστά τις μέρες, γίνονταν λάθη, δεν υπήρχαν υπέρηχοι. Ήταν και θέμα ιατρικής βεβαίως, πριν 30 χρόνια ο έλεγχος της εγκυμοσύνης ήταν πιο πλημμελής. Τώρα μια έγκυο την εξετάζεις, κάνεις υπέρηχο, αιματολογικές και καρδιολογικές εξετάσεις. Είχαμε θανάτους που μπορεί να μην οφείλονταν στην ίδια τη διαδικασία, να είχε για παράδειγμα κάποια καρδιοπάθεια που δεν είχε διαγνωστεί. Δεν είχε η γυναίκα τη δυνατότητα να πάει σε καρδιολόγο να εξεταστεί, γιατί φοβόταν ότι θα φανερωθεί ο σκοπός της. Η νάρκωση ήταν πολύ βαριά τότε και δεν υπήρχε το περιθώριο μετεγχειρητικής φροντίδας. Τις έβγαζαν γρήγορα έξω από τις κλινικές, έκαναν εμετούς, λιποθυμούσαν. Κατ ‘ εκτίμηση μπορώ να πω ότι υπήρχαν 1-2 θάνατοι το χρόνο κατά την άμβλωση. Σήμερα δεν έχουμε κανέναν θάνατο. Ακόμα και μια επιπλοκή να προκύψει, μπορεί να αντιμετωπιστεί γιατί δεν έχεις το στρες ότι μπορεί να σε πάρουν χαμπάρι και να σε συλλάβουν» διηγείται η Αλέκα.
Οι διεκδικήσεις του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος τη δεκαετία του ’80, αντανακλούσαν με την εύλογη καθυστέρηση εξαιτίας της χούντας, τις όψεις της σεξουαλικής απελευθέρωσης, έτσι όπως αναδύθηκαν από το Μάη του 68 και τη διεθνή ριζοσπαστικοποίηση. Η ελληνική κοινωνία που είχε πρόσφατα απαλλαχτεί από το βραχνά της δικτατορίας, ήθελε να ανασάνει, να κερδίσει το χαμένο χώρο και χρόνο. Ήταν ανοιχτή σε νέες ιδέες και γι’ αυτό οι προτάσεις του φεμινισμού, βρήκαν έδαφος να ανθίσουν. Το αίτημα για νόμιμες αμβλώσεις ήταν αποδεκτό. Μόνο οι παπάδες, οι συντηρητικοί γυναικολόγοι και οι νοσταλγοί του Παπαδόπουλου, δυσανασχετούσαν και αντιδρούσαν.
«Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από κάποιες οργανωμένες και συνειδητοποιημένες γυναικείες κινήσεις αλλά συντάχθηκαν με τις ελεύθερες αμβλώσεις χιλιάδες γυναίκες, ακόμα και αστές όπως η βουλεύτρια Βιργινία Τσουδερού, η οποία υπέγραψε την επιστολή των γυναικών που δήλωναν ότι είχαν κάνει έκτρωση και αντιμετωπίστηκε με φοβερό χλευασμό. Το αίτημα, όμως, ήταν ώριμο. Ένα μικρό κομμάτι διαφωνούσε με σφοδρότητα. Για μια γυναίκα με ενεργή σεξουαλική ζωή, θεωρούνταν δεδομένο ότι είχε κάνει έκτρωση. Θυμάμαι τον καθηγητή γυναικολογίας τον Κασκαρελη που ήταν κάθετα εναντίον της νομιμοποίησης, γιατί θεωρούσε ότι οι γυναίκες θα καταστρέψουν την υγεία τους, δε θα μπορούν να κάνουν παιδιά και διάφορα άλλα αντι – επιστημονικά. Η γυναικολογία σε επίπεδο ηγεσίας δεν ήταν θετική, διότι δεν τη συνέφερε κιόλας. Για το αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα η νομιμοποίηση των εκτρώσεων συνδεόταν πάντα με την αντισύλληψη. Η Κίνηση για την Απελευθέρωση της Γυναίκας είχε διοργανώσει έκθεση τότε για την αντισύλληψη με μεγάλη επιτυχία κι εκδώσαμε το βιβλίο «Εμένα η μαμά μου με ήθελε» που έγινε ανάρπαστο και το έβρισκες για χρόνια στους πάγκους των παζαριών» θυμάται η Αλέκα.
Κι η Ευτυχία μοιράζεται τις δικές της αναμνήσεις: «Λίγο πριν τη νομιμοποίηση η εταιρεία οικογενειακού προγραμματισμού έκανε ένα σεμινάριο και όλες οι ομάδες τοποθετήθηκαν υπέρ της ελεύθερης έκτρωσης, μεταξύ αυτών η Χριστιανική Ένωση Νεανίδων και ο Σύνδεσμος Ελληνίδας Νοικοκυράς. Από το ΠΑΣΟΚ είχε βγει μπροστά η Μάργκαρετ, έπαιρνε σβάρνα τα πρωτοσέλιδα και ζητούσε νομιμοποίηση. Για εμάς, για το αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα ο στόχος ήταν να εμπεδωθεί νομοθετικά και πολιτικά το δίπτυχο αντισύλληψη και άμβλωση για ελεύθερη σεξουαλικότητα. Να μη πηγαίνουμε κατευθείαν από το σεξ στο χειρουργείο, λέγαμε. Η αντισύλληψη γενικά δεν ήταν διαδεδομένη. Ο κύριος τρόπος αντισύλληψη ήταν το τράβηγμα, μη σου πω ότι είναι ακόμα. Απλά τότε οι άνδρες ήταν πιο άπειροι και απρόσεκτοι με αποτέλεσμα να έχουμε μεγάλα ποσοστά συλλήψεων. Η αντίδραση πάντως ήταν περιορισμένη. Έκαναν μια συγκέντρωση κατά της νομιμοποίησης παραθρησκευτικές οργανώσεις, κάναμε εμείς αντι – συγκέντρωση, επενέβη η αστυνομία, συνέλαβε τις φεμινίστριες αλλά τις άφησαν μετά»
Κάπως έτσι, λοιπόν, μέσα από διαδρομή αγώνων με θηλυκότητες που απειλήθηκαν, πάλεψαν, ηττήθηκαν αλλά επέμειναν κι έδειξαν ανυπακοή στους νόμους, το 1986 κερδήθηκε η μάχη για τις αμβλώσεις. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία η άμβλωση επιτρέπεται εντός των πρώτων 12 εβδομάδων σε κάθε περίπτωση, εντός των πρώτων 24 εβδομάδων εάν υπάρχουν ενδείξεις βλάβης του εμβρύου, εντός των πρώτων 19 εβδομάδων εάν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού ή αιμομιξίας, χωρίς χρονικό περιορισμό αν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της. « Είναι ένας καλός νόμος που δεν εφαρμόζεται από το ΕΣΥ. Το 65% των γυναικολογικών υπηρεσιών διεκπεραιώνεται στον ιδιωτικό τομέα. Ως προς το σκέλος της δημόσιας και δωρεάν άμβλωσης, δεν ισχύει. Σε αυτό ευθύνεται η έλλειψη υγειονομικού προσωπικού στο δημόσιο σύστημα υγείας που σπρώχνει τις γυναίκες στη λύση του ιδιωτικού» σχολιάζει η Αλέκα.
Κι έρχεται ξανά το σκιάχτρο της “alt right” να αμφισβητήσει διεθνώς το δικαίωμα στην άμβλωση και στην αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος. Στην εγχώρια σκηνή ο ψίθυρος που σοβούσε σε κατηχητικά και ακροδεξιές οργανώσεις, γιγαντώθηκε σ’ ένα κλίμα συντηρητικής διολίσθησης του πολιτικού σκηνικού και πλέον ακούγεται δυνατά και χορωδιακά. Από τη μια τα χριστιανικά σωματεία επιβουλεύονται το κατοχυρωμένο δικαίωμα και εξαπολύουν μια καμπάνια παραπληροφόρησης, από την άλλη τμήματα του πολιτικού κόσμου έλκονται και προκρίνουν μια επιστροφή στην παραδοσιακότητα.
Πρόκειται για δύο τάσεις που συνομιλούν μεταξύ τους και από κοινού χτίζουν μια συνθήκη επανεγγραφής της θηλυκότητας στη διάσταση της ουσιοκρατίας, πλαισίωσης της μητρότητας με ιερότητα και αποδοκιμασίας της προσωρινής ή πάγιας άρνησης της τεκνοποιίας. Μπορεί να μη ζητούν ρητά αυτή τη στιγμή τη νομοθετική απαγόρευση των αμβλώσεων, επιδιώκουν όμως ξεκάθαρα να στιγματίσουν και να γεμίσουν με ενοχές τη γυναίκα που κάνει έκτρωση. Θέλουν αρχικά να παρέμβουν στην κοινωνική συνείδηση με στόχο στη συνέχεια να καταργήσουν ή να αυστηροποιήσουν τις διατάξεις του νόμου.
Είναι μια δοκιμασμένη στρατηγική στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στην Ιταλία και αλλού. Στην Ιταλία η πλειονότητα των γιατρών στο δημόσιο τομέα αρνείται την άμβλωση επικαλούμενη λόγους συνείδησης ή θρησκευτικής πεποίθησης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Ρεπουμπλικάνοι επιδιώκουν σε πολλές Πολιτείες τη νομοθετική επανεξέταση των αμβλώσεων. Μη πας πολύ μακριά, όμως. Δεν ήταν μόνο τα εμετικά πρωτοσέλιδα και οι αναρτήσεις του αντιπρόεδρου της Νέας Δημοκρατίας, Αδωνη Γεωργιάδη. Στη Σάμο αναισθησιολόγος αρνήθηκε να συνδράμει σε άμβλωση, ενώ στο Κέντρο Υγείας Πατησίων επίσης γυναικολόγος και νοσηλεύτρια αρνήθηκαν να παράσχουν υπηρεσίες που σχετίζονται με την άμβλωση.
«Θέλουν η ίδια η γυναίκα να αισθανθεί άσχημα για τις δυνατότητες και τις επιλογές της. Είναι μια γενικευμένη κοινωνική και ιδεολογική πίεση προς τη γυναίκα ότι το μεγαλύτερο δημιούργημα της είναι η μητρότητα, ότι η σύγχρονη γυναίκα μπορεί να τα καταφέρνει όλα και ότι η μητρότητα είναι ότι καλύτερο μπορεί να προσφέρει στον εαυτό της και στο έθνος.»
«Τώρα είναι πιο συχνό γιατροί να αποθαρρύνουν γυναίκες να προχωρήσουν σε άμβλωση. Τα παραδείγματα της Σάμου και των Πατησίων, πιστεύω ότι δεν είναι τα μοναδικά. Για μένα αυτό εκτυλίσσεται μπροστά μας είναι μια επιχείρηση ηθικής σπίλωσης και υπαρξιακού στιγματισμού. Θέλουν η ίδια η γυναίκα να αισθανθεί άσχημα για τις δυνατότητες και τις επιλογές της. Είναι μια γενικευμένη κοινωνική και ιδεολογική πίεση προς τη γυναίκα ότι το μεγαλύτερο δημιούργημα της είναι η μητρότητα, ότι η σύγχρονη γυναίκα μπορεί να τα καταφέρνει όλα και ότι η μητρότητα είναι ότι καλύτερο μπορεί να προσφέρει στον εαυτό της και στο έθνος. Απόρροια αυτής της αντίληψης είναι η μη αποδοχή της έκτρωσης. Είναι τραγικό, ειδικά αν σκεφτεί ότι με τη νομιμοποίηση μειώθηκαν οι εκτρώσεις – εκτιμώνται στις 100.000 – 150.000 το χρόνο – και έγιναν πιο ασφαλείς. Το θέμα για μένα είναι η υγεία της γυναίκας. Η ηθική ή νομική απονομιμοποίηση των αμβλώσεων θα πλήξει την υγεία των γυναικών, σωματικά και ψυχικά. Οι πολιτικοί άρχοντες δε νοιάζονται γι’ αυτά. Θέλουν μόνο να χαϊδέψουν το ακροδεξιό ακροατήριο. Ο Φρόυντ έλεγε ότι αν θέλεις να τρομάξεις τους ανθρώπους για να τους κάνεις να υποταχθούν, ξεκίνα με το σεξουαλικό. Την ανεξάρτητη σεξουαλικότητα των γυναικών υπονομεύουν. Προσωπικά έχω μείνει έκπληκτη με αυτή την υπόθεση. Είχα θεωρήσει τελείωσε πριν 34 χρόνια. Είμαστε εδώ πάλι και απέναντι σε οποιαδήποτε καταστρατήγηση των δικαιωμάτων μας» καταλήγει η Αλέκα.
Σε παρόμοιο τόνο κι η Ευτυχία: «Είναι εγκληματικό να σπέρνουν στο μυαλό μιας γυναίκας την ερώτηση ότι μπορεί να σκοτώνει ένα παιδί, όταν επιλέγει για τη ζωή της. Για να είμαι ειλικρινής, το φοβόμουν ότι μπορεί να ξανανοίξει αυτό το ζήτημα, όχι βέβαια με τέτοια μανία. Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι δεν υπάρχουν δικαιώματα κατακτημένα στο διηνεκές, μπορεί να τρανταχτούν, να αναιρεθούν. Γι’ αυτό να επαγρυπνούμε. Πρέπει να τη φυλάμε την έκτρωση, είναι κομμάτι της αυτονομίας μας, της αυτοπεποίθησης μας, της δυναμικής μας απέναντι σ’ ένα σύστημα εξουσίας που μας ονειρεύεται φοβισμένες και ισοπεδωμένες».
Και δεν ξέρω αν είναι αποκαρδιωτικό να πρέπει μετά από τέσσερις δεκαετίες να παλεύεις ξανά για τα αυτονόητα. Ξέρω, όμως, ότι η εμπειρία και το θάρρος αυτών των γυναικών, φουσκώνει με οξυγόνο την αποφασιστικότητα του σύγχρονου φεμινιστικού κινήματος να μη διαπραγματευτεί ούτε λέξη από τα δικαιώματα που του κληροδοτήθηκαν, να μη πάει ούτε μισό βήμα πίσω από το «my body, my rights».
