Erika Lust, πώς κάνεις ηθικό πορνό;

Μόλις έσβησε το “REC”, η ιέρεια του ανεξάρτητου, ηθικού, φεμινιστικού πορνό μου είπε «Είμαστε όλοι σεξουαλικά όντα. Ο λόγος που είμαστε εδώ είναι το σεξ. Δεν καταλαβαίνω γιατί υπάρχει όλη αυτή η ντροπή γύρω από αυτό». Η Σουηδή σκηνοθέτις είχε σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Ανθρώπινα Δικαιώματα και η αλήθεια είναι ότι κάνει πολιτική, την καθημερινή πολιτική που ασκείται στα σώματά μας και τις επιθυμίες μας, την πολιτική που αρνούνται να κάνουν οι συντηρητικοί, κατά κόρον λευκοί, ετεροκανονικοί άντρες που έχουν την εξουσία, αλλά και την «εξουσία» των social media, καθώς η Erika Lust, ή αλλιώς Hallqvist, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, πρόσφατα ήρθε αντιμέτωπη με το κλείσιμο του λογαριασμού της στο Instagram, όπου είχε πάνω από μισό εκατομμύριο ακολούθους. H Erika έχει επίσης εκδώσει το βιβλίο «Good Porn: A Woman’s Guide», για να εξηγήσει τη δουλειά της. 

Παρότι μεγαλωμένη στη Σουηδία, τη μισή της ζωή την έχει ζήσει πλέον στη Βαρκελώνη, με την οικογένειά της, γιατί πάντα ήθελε να μένει κοντά στη Μεσόγειο κι αυτό φαίνεται από το πρώτο δευτερόλεπτο της γνωριμίας μας, αφού ήρθε κατευθείαν να με αγκαλιάσει. Αφού συζητήσουμε για τη ζέστη και τον θόρυβο στο κέντρο της Αθήνας, θα μου πει πως είναι η πρώτη της φορά στην πόλη κι ότι είχε έρθει ξανά στην Ελλάδα όταν ήταν 12 χρονών και είχε πάει με τους γονείς της στη Ρόδο. 

Πριν καν της κάνω την πρώτη ερώτηση σχετικά με το σεξ, αποδεικνύει το χιούμορ και τη ζέση της, σαν άνθρωπος, λέγοντας με συνοδεία γέλιου: «Σεξ; Έχεις κάνει ποτέ σεξ στη ζωή σου;» για να περάσει πολύ γρήγορα στην καθόλα σοβαρή απάντηση: «Ξεκάθαρα πιστεύω ότι το σεξ είναι συνδεδεμένο με τη ντροπή, για πάρα πολλούς ανθρώπους. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι δεν έχουν λάβει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τις περισσότερες φορές οι γονείς τους δεν τους έχουν μιλήσει καθόλου για το σεξ. Αν ρωτήσεις γιατί, ο λόγος είναι πως ούτε οι γονείς τους δεν είχαν λάβει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, οπότε δεν ξέρουν πώς να μιλήσουν στα παιδιά τους για αυτό». 

Το ηθικό πορνό βασικά έχει να κάνει με τα εργασιακά δικαιώματα. Πώς δημιουργείς την ταινία; Πως συμπεριφέρεσαι στους ανθρώπους που συμμετέχουν στην ταινία;

Η Erika βρίσκει παράλογη την ιδέα ότι το σεξ είναι ντροπιαστικό και ότι πρέπει να το κρύψουμε και να το απαγορεύσουμε, που επικρατεί «εδώ και αιώνες, εξαιτίας των πατριαρχικών αντιλήψεων και των μεγάλων θρησκειών, οι οποίες ξεκίνησαν να μας λένε ότι πρέπει να κρύψουμε την σεξουαλική πλευρά μας και ειδικότερα την γυναικεία σεξουαλικότητα». Η βιομηχανία του πορνό είναι κι αυτή βουτηγμένη στο στίγμα. «Το έχω βιώσει η ίδια. Φαντάσου ότι κατέχω την δική μου εταιρεία, είμαι η διευθύντρια, ανήκω στο δημιουργικό κομμάτι της βιομηχανίας και ακόμη νιώθω το στίγμα. Είχαμε προβλήματα με την εταιρεία στο να βρούμε τράπεζες που θα μας έχουν ως πελάτες, να βρούμε γραφεία, έχουμε φάει απορρίψεις με την αιτιολογία ότι δεν θέλουν την εταιρεία μας στο κτίριό τους. Συμβαίνει ακόμη αυτό. Για τους περφόρμερς και τις σεξεργάτριες/σεξεργάτες είναι ακόμη πιο δύσκολο». 

Η Erika Lust κάνει πορνό και προσπαθεί να το κάνει όσο πιο ηθικά γίνεται, με όσο μεγαλύτερη ασφάλεια γίνεται, με φεμινιστικές αξίες, με ισχυρό γυναικείο βλέμμα, με αφηγήσεις και χαρακτήρες με τους οποίους μπορεί να συσχετιστεί το κοινό, με όμορφες εικόνες. «Το ηθικό πορνό βασικά έχει να κάνει με τα εργασιακά δικαιώματα. Πώς δημιουργείς την ταινία; Πως συμπεριφέρεσαι στους ανθρώπους που συμμετέχουν στην ταινία; Είναι σημαντικό να υπάρχει μια μακρά διαδικασία casting, όπου γνωρίζεις πραγματικά τα άτομα, μαθαίνεις ποιοι είναι, τι τους αρέσει σεξουαλικά, με ποια άλλα άτομα θα τους άρεσε να δουλέψουν, αν έχουν κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες τις οποίες πρέπει να έχεις στο νου σου. Κι όταν έχεις μια ιδέα για έναν χαρακτήρα ή ένα σενάριο, πρέπει να στείλεις την ιδέα σου, ώστε να πάρεις ανατροφοδότηση και να αρχίσετε να δημιουργείτε μαζί κάτι, όπου όλα τα άτομα νιώθουν άνετα». Η σκηνοθέτις τόνισε πως είναι σημαντικό να είναι καθαρές οι γραμμές σε όλη την διαδικασία και πως έχουν έγγραφα που στέλνουν στους περφόρμερ, όπου αναφέρονται όλα τα δικαιώματα, αλλά και οι ευθύνες τους απέναντι στα γυρίσματα. Επιπλέον, έχουν intimacy coordinator, ένα άτομο που οφείλει να ακούει και να φροντίζει τις ανάγκες των περφόρμερ στο σετ. «Είναι σε επικοινωνία μαζί τους, την εμπιστεύονται και ξέρουν ότι μπορούν να της απευθυνθούν ανά πάσα στιγμή. Γιατί στα γυρίσματα συμβαίνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα και αν συμβεί κάποια σύγκρουση, αυτή είναι το άτομο που θα την επιλύσει».

Πώς είναι μια ημέρα στην ζωή της Erika Lust; «Είναι πολύ λιγότερο λαμπερή απ’ ότι θα περίμενε ο κόσμος, γιατί στο τέλος της ημέρας είμαι άνθρωπος και μητέρα δύο κοριτσιών, οι οποίες είναι 11 και 14 ετών, οπότε πολλά από όσα κάνω περιλαμβάνουν πρακτικές διαδικασίες. Ξυπνάω πολύ νωρίς το πρωί, βάζω το ξυπνητήρι μου στις 5.30, γιατί 7 η ώρα πρέπει να έχουμε ήδη βγάλει βόλτα τα σκυλιά, να έχουμε φάει πρωινό και να πηγαίνουμε προς το σχολείο», λέει η σκηνοθέτις. Όταν φτάνει στην εταιρεία της, ασχολείται πολύ με τις δουλειές γραφείου, συνεργάζεται στενά με την ομάδα παραγωγής, επιβλέπει όλες τις παραγωγές. «Κάνουμε πολλές παραγωγές, σε όλο τον κόσμο, οπότε μιλάω στο τηλέφωνο με τους guest σκηνοθέτες και παραγωγούς, γράφω σενάρια ή διαβάζω τα σενάρια, ώστε να δώσω feedback, όπως και στο μοντάζ, γιατί είμαι πολύ μέσα στο post-production. Βλέπουμε μαζί με τους μοντέρ τις σκηνές και αποφασίζουμε αν χρειάζεται να αλλάξει κάτι. Μετά, έχουμε εταιρικά meetings και αυτό είναι όλο. Γυρίζουμε σπίτι, τρώμε και όλο το πράγμα επαναλαμβάνεται». 

Το συναρπαστικό κομμάτι της δουλειάς της όμως συμβαίνει στα γυρίσματα. «Λατρεύω να είμαι στο set, το αγαπώ, εκεί είναι η ενέργειά μου, εκεί είναι τα πάντα. Θέλω να γυρίσω στην Βαρκελώνη, να ξεκινήσω τις προετοιμασίες για δύο παραγωγές που έχω στα τέλη Ιουνίου και ανυπομονώ για αυτό. Κι εκείνες οι μέρες είναι πολύ γεμάτες, ξεκινάνε πολύ νωρίς και δουλεύουμε σκληρά για 12 ώρες». 

Είναι γνωστό πως όταν μπήκε η Erika στον κόσμο του πορνό, τάραξε τα νερά, γιατί οι αρχές και οι αξίες της ήταν πολύ διαφορετικές απ’ ό,τι επικρατούσε και επικρατεί ακόμη εκεί. Δεν δίστασε στιγμή να πει ότι είναι φεμινίστρια. Για την Erika, ο φεμινισμός είναι ανθρώπινα δικαιώματα. «Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι ζούμε σε έναν κόσμο με σχέσεις εξουσίας και αν κοιτάξουμε τις γυναίκες και τους άντρες, οι γυναίκες ακόμη δεν έχουν την ίδια δύναμη και εξουσία με τους άντρες. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Πρέπει να δουλέψουμε πολύ ενεργά για να την αλλάξουμε».

Μία από τις πρώτες φεμινιστικές ανακαλύψεις της ήταν η Σουηδή συγγραφέας Nina Björk, η οποία έχει γράψει το “Under the Pink Duvet” και μιλούσε πολύ για το βίωμα του να είσαι γυναίκα σε αυτόν τον κόσμο και πώς έχουμε κατασκευάσει την θηλυκότητα. «Ήταν μια από τις μεγαλύτερες εμπνεύσεις μου, αλλά μπορούμε να πάμε και πίσω στην παιδική ηλικία. Ήμουν ξετρελαμένη με την Πίπη Φακιδομύτη, είναι ένα τέλειο φεμινιστικό πρότυπο, ίσως απροσδόκητο βέβαια. Υπάρχουν και φανταστικές σκηνοθέτιδες, όπως η Jill Soloway. Λατρεύω το “I love Dick”, είναι εξαιρετική δουλειά για την γυναικεία σεξουαλικότητα και επιθυμία και για το πώς είναι το να ακούς την εσωτερική σου φωνή». 

Μεγαλωμένη στη Σουηδία, αισθάνεται πολύ τυχερή που έλαβε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση όταν ήταν μικρή. «Είχα τέλεια σεξουαλική παιδεία όταν μεγάλωνα και είμαι 44 χρονών, γεννήθηκα το 1977, οπότε μιλάμε για πολύ παλιά. Θυμάμαι ότι ξεκίνησε πολύ νωρίς. Σεξολόγοι έρχονταν στα σχολεία και μας μιλούσαν, και όχι απλά για τα βασικά σημεία της αναπαραγωγής και το πώς δουλεύει το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Δεν μας μιλούσαν μόνο για τα ρίσκα και τους κινδύνους του να μείνεις έγκυος ή να κολλήσεις κάποιο ΣΜΝ. Όχι, μας μιλούσαν για τα συναισθήματα και για τους λόγους που νιώθουμε πεταλούδες όταν βλέπουμε κάποιον. Για το τι είναι η ερωτική έλξη, τι σημαίνει, και μας έδιναν στρατηγικές και εργαλεία για το πώς να έρθουμε κοντά με κάποιον χωρίς να γίνει διεισδυτικό σεξ». Η Erika έχει πάει στα σχολεία των παιδιών της για να διαμαρτυρηθεί για την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση που λαμβάνουν. «Δεν είμαι χαρούμενη με αυτό. Είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Την ίδια στιγμή όμως, συνειδητοποιώ ότι πολλά νέα παιδιά είχαν πρόσβαση σε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση διαδικτυακά, βρήκαν πηγές και υλικό για να μάθουν πράγματα γύρω από το σεξ». 

Πρέπει να σταματήσουμε να κρύβουμε τα κεφάλια μας στην άμμο και να προσποιούμαστε ότι το σεξ δεν υπάρχει.

Καθημερινά, καλλιτέχνες, sex educators και άτομα που ασχολούνται με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, με το σεξ δέχονται reports ή τους κλείνουν τους λογαριασμούς στα social media, όπως και της Erika. «Αυτό έχει να κάνει με τις πατριαρχικές νόρμες που έχει η βιομηχανία του big tech. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε μια γυναίκα να αντικειμενοποιείται, αλλά δεν έχουμε συνηθίσει να τη βλέπουμε ως υποκείμενο και φορέα της δικής της επιθυμίας», δηλώνει εμφατικά η Erika, η οποία έχει δημιουργήσει το Porn Conversation, ένα εκπαιδευτικό site για γονείς και εκπαιδευτές, ώστε να τους βοηθήσει να ξεκινήσουν τη συζήτηση για το πορνό, με συγκεκριμένους οδηγούς δωρεάν. «Πρέπει να σταματήσουμε να κρύβουμε τα κεφάλια μας στην άμμο και να προσποιούμαστε ότι το σεξ δεν υπάρχει, έχουμε δώσει την τεχνολογία στα νέα παιδιά, τους δώσαμε πρόσβαση στο πορνό».

Πως θα αλλάξει αυτή η κατάσταση; «Πρέπει να αρχίσουμε να επικοινωνούμε προς τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια, προς τους ανθρώπους που έχουν την εξουσία, ότι έχουμε ανάγκη από ακριβή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Ως γονείς ή μεγαλύτερα αδέρφια, όλοι πρέπει να πάρουμε αυτήν την ευθύνη, να εκπαιδεύσουμε τους νέους και να τους δείξουμε τη σωστή κατεύθυνση. Με την απαγόρευση του sex positivity στα social media, αυτό που έχει συμβεί στην κοινωνία μας είναι ότι το μόνο μέρος όπου οι άνθρωποι μιλούν για το σεξ είναι το πορνό».

Αλλά τι είδους πορνό βλέπει ο κόσμος; «Οι περισσότεροι βλέπουν το δωρεάν, διαδικτυακό πορνό. Θα ήθελα να υπάρχει ένας φραγμός πληρωμής, γιατί αυτός νομίζω είναι ένας τρόπος να πεις ότι αυτό προορίζεται για ενήλικες, όχι για παιδιά. Γιατί όλοι ξέρουμε ότι χρησιμοποιούν πορνό ως σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, είτε μας αρέσει είτε όχι. Ύστερα, οι νέοι πηγαίνουν σε αυτά τα sites, διαμορφώνουν ιδέες γύρω από το σεξ. Ακόμη κι αν το σεξ που βλέπουν εκεί είναι μια πολύ υπερβολική εκδοχή του πραγματικού σεξ, το παίρνουν στη ζωή τους, το αναπαράγουν και πιστεύουν ότι αυτό θα δουλέψει για εκείνους. Έτσι, έχουμε νέους άντρες να συμπεριφέρονται σαν μηχανές του σεξ που κάνουν μόνο διείσδυση και νέες γυναίκες να σκέφτονται ότι η σεξουαλικότητά τους έχει μειωθεί στο να είναι απλά εργαλεία για την ανδρική σεξουαλικότητα. Για την ικανοποίηση των αντρών. Πιστεύουν ότι ο ρόλος τους είναι να ικανοποιήσουν τον άλλο».

Έτσι, ξεχνάμε εντελώς και τον γυναικείο οργασμό. «Εντελώς. Γιατί δεν τον βλέπουμε ή βλέπουμε πάντα έναν ψεύτικο οργασμό στο διαδικτυακό πορνό. Φυσικά. Είναι 4 λεπτά πολύ σκληρής διείσδυσης και μετά «ααα», τελειώνει. Εγώ όμως ξέρω ότι δεν είναι αληθινό κι εσύ μάλλον ξέρεις ότι δεν είναι αληθινό. Ποτέ δεν συμβαίνει αυτό. Ποτέ δεν γίνεται έτσι. Γιατί όλοι ξέρουμε ότι το γυναικείο σώμα χρειάζεται διέγερση της κλειτορίδας, χρειάζεται ένα sex toy, χρειάζεται κάτι. Απλά ένα πέος που διεισδύει στον κόλπο σου μάλλον δεν θα σου κάνει κάτι. Οπότε, σταμάτα να πιστεύεις ότι εσύ κάτι κάνεις λάθος. Γιατί πάρα πολλές γυναίκες θεωρούν ότι κάτι πάει λάθος με το σώμα τους, ενώ κάτι πάει λάθος με την κοινωνία και το πώς καταλαβαίνουμε το σεξ».

Λίγο πριν τελειώσουμε την συζήτησή μας, τη ρωτάω για τα σχόλια που έχει λάβει κατά καιρούς για την δουλειά της και μου λέει ότι νιώθει πολύ ταπεινή όταν την πλησιάζουν μανάδες και της λένε «Σε ευχαριστώ πολύ, Erika, αυτό που κάνεις βοηθάει πραγματικά το όραμα των παιδιών μου για το μέλλον». Τα σχόλια όμως που απολαμβάνει περισσότερο απ’ όλα είναι όταν οι ετεροφυλόφιλοι άντρες της στέλνουν email και της λένε «κατέστρεψες το πορνό για εμένα, έβλεπα ταινίες πορνό στα sites και ήμουν χαρούμενος, δούλευε για εμένα, αλλά μετά διάβασα την συνέντευξή σου και μιλούσες για τις αξίες και τώρα δεν νιώθω καλά πλέον μ’ αυτό». Η Erika χαίρεται με αυτά τα σχόλια, γιατί, όπως λέει: «ανοίγουν τα μάτια τους, συνειδητοποιούν τη ρατσιστική, σεξιστική γλώσσα που χρησιμοποιείται και πιστεύω ότι αν αρχίσουμε να μιλάμε για αυτά τα ζητήματα, μπορούμε να τα αλλάξουμε».