«Να μην χρειαστεί ποτέ ξανά να έχουμε Ημέρα Προσφύγων», μόνο Do the human right thing

Από τη μία, η αναγνωστική κόπωση του κοινού που μετά από τόσα χρόνια προσφυγικής κρίσης και εγκληματικής αδράνειας των αρχών σε συνδυασμό με τη γενικότερη αποφυγή των ειδήσεων, όπως παρατηρήθηκε στο φετινό Digital News Report που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Reuters. Από την άλλη, η μιντιακή ατζέντα που σταμάτησε να «παίζει» θέματα που αφορούσαν το προσφυγικό και τις διάφορες εξελίξεις, παρά μόνο αν υπήρχε κάποια πολύ τρανταχτή ιστορία, την οποία πλασάρανε κατά το δοκούν. Το αποτέλεσμα; Να έχει χτιστεί μία επιτηδευμένη έλλειψη ιστοριών που μιλάνε για το προσφυγικό βίωμα. Αυτό το κενό προσπάθησε -και κατάφερε- να γεμίσει η Popaganda, η οποία συμμετείχε στο πρόγραμμα “Do the human right thing”. 

Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, σε συνεργασία με το Κέντρο Διοτίμα, την International Rescue Committee και την Popaganda διοργάνωσαν την εκδήλωση κλεισίματος του έργου «Do the human right thing – Υψώνουμε τη Φωνή μας για τα Δικαιώματα των Προσφύγων», στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Εκεί, αναλύθηκαν και συζητήθηκαν η πορεία και τα αποτελέσματα των διαφόρων πτυχών  του προσφυγικού ζητήματος, από το δικαίωμα στη στέγαση, την απασχόληση και την υγεία μέχρι το θεμελιώδες δικαίωμα στη ζωή, σε μια ημέρα που ήταν αφιερωμένη στο προσφυγικό βίωμα και τα εκπορευόμενα δικαιώματα. 

Μέσα από το έργο, στο πλαίσιο του προγράμματος Active Citizens Fund, είχαμε την ευκαιρία  να έρθουμε σε επαφή τόσο με ομάδες και κοινότητες προσφύγων/ισσών και  αιτούντων/ουσών άσυλο αλλά και με φορείς λήψης αποφάσεων. Συζητήσαμε τις καλές  πρακτικές αλλά και τα εμπόδια. Συζητήσαμε τρόπους επίλυσης των ζητημάτων και πώς, μόνο μέσα από ένα σπίτι, μια δουλειά και υγειονομική φροντίδα, μπορεί κάποιος/α να έχει ίσα  δικαιώματα στην ελληνική κοινωνία. Αυτό που επετεύχθη μέσω του “Do the human right thing” είναι να ξεπεραστεί το εμπόδιο του reading fatigue, να δοθεί μια φρέσκια ματιά, να έρθουν στο επίκεντρο οι προσωπικές ιστορίες, το ανθρώπινο στοιχείο που πολλές φορές χάνεται πίσω από τα νούμερα και τα στατιστικά. Γιατί οι άνθρωποι μπορούμε να νιώσουμε συσχέτιση μέσω μιας ιστορίας πολύ πιο εύκολα απ’ ό,τι με έναν ψυχρό αριθμό. 

Τον χαιρετισμό απηύθυνε ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, Διευθυντής στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους  Πρόσφυγες, καθώς και η Χριστιάνα Κύρκου, Υπεύθυνη Διαχείρισης Προγραμμάτων, εκ μέρους του Διαχειριστή της Επιχορήγησης. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν οι Σπύρος-Βλαντ Οικονόμου, Υπεύθυνος Συνηγορίας στο Ελληνικό Συμβούλιο για  τους Πρόσφυγες , Μελίνα Κούμπου, Υπεύθυνη Συνηγορίας στο International Rescue Committee και Σωτήρης Λάμπρου, project manager στο Κέντρο Διοτίμα, για την αναγκαιότητα της συνηγορίας στο δικαίωμα στην πρόσβαση στη στέγαση, στην  απασχόληση και στην υγεία. 

Η συστηματική συσκότιση κι αποσιώπηση της έμφυλης διάστασης του προσφυγικού, αλλά και της ίδιας της έμφυλης βίας σε ετεροπατριαρχικές κοινωνίες σαν την Ελλάδα αποτελεί εμπόδιο

Την έμφυλη διάσταση των ζητημάτων και προβλημάτων που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν γυναίκες, άντρες, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, έφηβοι και παιδιά, επιζώντες, επιζώσες κι επιζώτα έμφυλης βίας, ως αιτούσες και αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και προσφύγισσες στην Ελλάδα ανέδειξε η Στεφανία Μπαγλατζή, διαχειρίστρια του έργου «Υπηρεσίες πρόληψης και  αντιμετώπισης της έμφυλης βίας στον προσφυγικό πληθυσμό» στο Κέντρο  Διοτίμα. Συγκεκριμένα, μίλησε για την σχέση των παραπάνω με την πρόσβασή τους σε αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης, στην αγορά εργασίας και τις υπηρεσίες υγείας.

«Μέσα από μια διαθεματική ανάλυση των ζητημάτων αυτών που δεν αφορά μόνο στην διασταύρωση φύλου, εθνικότητας, φυλής, σεξουαλικότητας, αναπηρίας, τάξης και πολιτικού συστήματος, έρχεται στο φως η αλληλένδετη και αδιάρρηκτη συνύφανση θεσμικών, διαπροσωπικών και επιστημολογικών μορφών βίας και διακρίσεων. Η συστηματική συσκότιση κι αποσιώπηση της έμφυλης διάστασης του προσφυγικού, αλλά και της ίδιας της έμφυλης βίας σε ετεροπατριαρχικές κοινωνίες σαν την Ελλάδα αποτελεί όχι μόνο εμπόδιο στην καταγγελία συγκεκριμένων περιστατικών, αλλά και μηχανισμό αναπαραγωγής της βίας, επιτρέποντας και κανονικοποιώντας μορφές βίας», σημειώνει η Στεφανία Μπαγλατζή, υπογραμμίζοντας το νομικό και υπαρξιακό λίμπο στο οποίο εξωθούνται γυναίκες, άντρες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. 

Νικόδημος Μάινα Κινύουα από το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων

Όσον αφορά τις δράσεις προώθησης της κοινωνικής ένταξης των δικαιούχων διεθνούς προστασίας στην ελληνική κοινωνία, ο Νικόδημος Μάινα Κινύουα από το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων δήλωσε εμφατικά: «Σκέφτομαι λοιπόν τι είναι καλύτερο; Να συζητάμε για δράσεις ένταξης και τι να περιμένουμε ακριβώς από την κυβέρνηση και την τοπική αυτοδιοίκηση; Μήπως πρέπει να το πάμε πιο αγωνιστικά και μαχητικά και να πούμε: παρατήστε μας, αφήστε μας στην ησυχία μας και θα γίνει η ένταξη πολύ πιο εύκολα. Γιατί αυτό που διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι ότι οι δράσεις που οργανώνονται και σχεδιάζονται -όσο σκληρό κι αν ακούγεται- γίνονται χωρίς την ουσιαστική διαβούλευση με τους πρόσφυγες ή τους μετανάστες. Οι δράσεις αυτές προγραμματίζονται σε κάποια άλλα γραφεία που δεν υπάρχει πρόσβαση αυτών των ανθρώπων, ούτε καν των δικών μας οργανώσεων, όπως του Ελληνικού Συμβουλίου Προσφύγων και του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών».

Τον τελευταίο χρόνο, στον δήμο Αθηναίων αναρωτήθηκαν πως μπορούν να συμβάλλουν στην ενδυνάμωση προσφυγισσών και προσφύγων. «Ξεκινήσαμε μόνοι μας, με δικά μας έξοδα και σχεδιασμό να δούμε πως μπορούμε να βοηθήσουμε στο να οργανωθούν συμβούλια μεταναστών και προσφύγων σε όλη τη χώρα. Τα αποτελέσματα μέχρι τώρα είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικά. Ειδικά τον τελευταίο καιρό υπάρχει μια κινητικότητα από εκεί που δεν το περιμένουμε», σχολίασε ο Παναγιώτης Ψαθάς, Προϊστάμενος του Τμήματος Υποστήριξης και Κοινωνικής Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων του Δήμου Αθηναίων, προσθέτοντας ότι υπάρχουν θραύσματα αντιμετώπισης της ένταξης και «Δεν είναι ακόμα δεδομένη μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να λέει ποιος κάνει τι, με ποιους πόρους και μέχρι ποιο σημείο, από το εθνικό μέχρι το τοπικό επίπεδο, γεγονός που θα προϋπέθετε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική, η οποία θα βάλει την ένταξη μέσα σε ένα περιβάλλον πολυεπίπεδης διακυβέρνησης». Διακρίνεται έτσι η βλέψη προς ένα δίκτυο πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών που θα βοηθήσει κάθε άνθρωπο που κάνει μια νέα αρχή στην Ελλάδα. 

Eli Fazlohah και Ανδριάνα Θεοχάρη από Global Girl Media Greece

Στη συνέχεια, μίλησαν οι Ανδριάνα Θεοχάρη, Υπεύθυνη του ελληνικού τμήματος Global Girl Media, δημοσιογράφος και κινηματογραφίστρια, μαζί με την Eli Fazlohah και σχολίασαν την ανάγκη που υπήρχε να δημιουργηθούν εύκολοι και προσβάσιμοι βιντεο-οδηγοί με χρήσιμες πληροφορίες για το πως μπορούν τα άτομα που ενδιαφέρονται να βγάλουν, για παράδειγμα, ΑΦΜ ή να ανοίξεις λογαριασμό στην τράπεζα. Η Eli Fazlohah είπε πως ήταν τιμή της ως προσφύγισσας να δουλεύει για άλλους πρόσφυγες και να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις της στο animation για να βοηθήσει ουσιαστικά. «Έχω τα ίδια προβλήματα με κάθε πρόσφυγα. Έψαχνα δουλειά και δεν ήξερα πως να προχωρήσω. Έψαχνα την πρόσβαση στο σύστημα υγείας και δεν ήξερα τι να κάνω. Έδειξα λοιπόν τα προβλήματα και τον πόνο μου στο animation και ελπίζω να είναι χρήσιμο για όλους τους πρόσφυγες», ανέφερε.

Να μην χρειαστεί να έχουμε ποτέ ξανά την Ημέρα των Προσφύγων, για να μην αναγκαστεί κανείς και καμία να φύγει από τη χώρα του/της

Η Hana Ganji, Αντιπρόεδρος Αφγανικής κοινότητας, ακτιβίστρια σε θέματα φύλου και  ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έδωσε ένα μάθημα γενναιότητας σε όλους μας, καθώς από εκεί που άκουγε από μικρή ότι «τα κορίτσια δεν πρέπει να μιλάνε δυνατά και κανείς δεν πρέπει να ακούει τη φωνή των γυναικών» και από τις φορές που κακοποιήθηκε σεξουαλικά ως παιδί και ενήλικας, μέχρι την δουλειά της στη Διοτίμα και τη θέση της ως ακτιβίστριας και Αντιπροέδρου της Αφγανικής κοινότητας απέδειξε ότι μια γυναίκα παρά τα τραύματα, τα εμπόδια και τις δυσκολίες μπορεί να «σώσει τη ζωή της», όπως είπε η ίδια και να διεκδικεί δικαιώματα για τις υπόλοιπες γυναίκες.

Hana Ganji, Αντιπρόεδρος Αφγανικής κοινότητας, ακτιβίστρια σε θέματα φύλου και  ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Nasruddin Nizami, Συντονιστής τμήματος Διερμηνείας και Πρώτης Υποδοχής στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες

Ο Nasruddin Nizami, Συντονιστής τμήματος Διερμηνείας και Πρώτης Υποδοχής στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, ήταν κάποια στιγμή πρόσφυγας και πλέον είναι από τα πολύ ενεργά μέλη της κοινωνίας εδώ. Μοιράστηκε με το κοινό την προσωπική του ιστορία και το ταξίδι του από το Αφγανιστάν μέχρι την Ευρώπη και ευχήθηκε να μην υπάρχει η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων και είπε συγκεκριμένα «να μην χρειαστεί να έχουμε ποτέ ξανά την Ημέρα των Προσφύγων, για να μην αναγκαστεί κανείς και καμία να φύγει από τη χώρα του/της». Στο τέλος, παρακολουθήσαμε το βίντεο-ντοκιμαντέρ «Ροές Ανθρώπων – Ροές Ιστορίας», μια χαρτογράφηση επώδυνων οπτικών αποτυπωμάτων της πρόσφατης προσφυγικής μνήμης από τη Λέσβο μέχρι την Αθήνα, μαζί με τις βιωματικές αφηγήσεις δύο γυναικών προσφυγισσών σ’ έναν συγκερασμό αγωνίας μα και αγώνα για μια καινούργια ζωή.

Η Popaganda τοποθετήθηκε πάνω στο κομμάτι της σημασίας της ορατότητας των προσφύγων, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο πρόγραμμα “Do the human right thing”, καθώς ανέκαθεν ενδιαφερόταν να δώσει φωνή σε άτομα και ομάδες που καταπατώνται τα δικαιώματά τους. Συνολικά, ο αριθμός ατόμων που ενημερώθηκαν κι ευαισθητοποιήθηκαν μέσα από τις ιστορίες αυτές είναι πάνω από μισό εκατομμύριο αναγνώστριες και αναγνώστες. Γιατί μετράνε όμως αυτά τα νούμερα; Ένας από τους λόγους που είναι σημαντικό να ακούμε και να διαβάζουμε τα ίδια τα άτομα που υπόκεινται τις δυσμενείς συνθήκες και παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους είναι πολύ βαθύς και ουσιαστικός. Είναι η αλήθεια. Είναι η ανταπόκριση στην πραγματικότητα. Να ξέρουμε τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από ερμητικά κλειστές πόρτες.

Η γράφουσα και η Μαρία Λούκα, δημοσιογράφοι

Και να γίνει αντιληπτό ότι το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι ταυτότητα που σε συνοδεύει μια ζωή, είναι μια κατάσταση την οποία αναγκάζεσαι να βιώσεις. Οι όροι «πρόσφυγας» και «αιτών ή αιτούσα άσυλο» είναι μόνο προσωρινοί, δεν αντικατοπτρίζουν ολόκληρη την ταυτότητα των ανθρώπων. Κι ότι πρόκειται για ανθρώπους με αυτενέργεια και αυτοτέλεια, όχι για άτομα που δέχονται παθητικά ότι τους «διατάσσουν» και γίνονται πιόνια σε ένα διεστραμμένο παιχνίδι πολιτικών εξουσίας. Να μάθουμε για ιστορίες όπως του Σαϊντού, η ιστορία του οποίου -πρόσφυγα και ανήλικου-, έφτασε στο φως της δημοσιότητας, ενώ είχε λάβει απορριπτική απόφαση στο αίτημα ασύλου και, χάρη στην αλληλεγγύη του κόσμου, δικαιώθηκε ο 18χρονος από τη Γουϊνέα. Αυτή είναι μια μικρή νίκη, η οποία έγινε δυνατή εν μέρει χάρη σε αυτήν την ορατότητα. 

Αυτή μπορεί να είναι και μία απάντηση στο πως ο λόγος των προσφύγων και προσφυγισσών συμβάλλει στην διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.