«Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ»: Η σταδιακή μετάλλαξη ενός τυχοδιώκτη σε δολοφόνο

Είναι μία συγγραφέας που δεν έπαψε ποτέ να διαθέτει -σε περίσσεια- μία τρομακτική ικανότητα: να περιγράφει -μπροστά στα έκπληκτα μάτια του αναγνώστη- την σταδιακή μετάλλαξη του καθημερινού κόσμου σε έναν εφιάλτη καχυποψίας και αγωνίας. Έναν κόσμο κλειστοφοβικό και αφόρητα ορθολογικό, στον οποίο εισερχόμαστε κάθε φορά με την αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή τα πάντα μπορούν να συμβούν – ακόμη και τα χειρότερα!

Στην ουσία, η Πατρίτσια Χάισμιθ (1921-1995) μπορεί και δημιουργεί με λιτά μέσα συνθήκες ιδιαίτερα περίτεχνες που σε συμπαρασύρουν στην αναπόδραστη δίνη τους – καθιστώντας το φαινομενικά αδύνατο, δυνατό και το απρόσμενο και ανοίκειο, ανησυχητικά οικείο. Η συνήθης μέθοδος που ακολουθεί είναι απλή και συνάμα ιδιοφυής: τοποθετεί δύο διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες αντικριστά και τους αφήνει να αντιδράσουν.

Πρόκειται για το αρχέγονο δίπολο αθώου και ένοχου, ηθικού και ανήθικου, που εξαναγκάζεται από τις περιστάσεις σε μία αλληλεπίδραση, σε έναν αγώνα επικράτησης που πραγματοποιείται σε κλειστό χώρο, σαν ένα προαποφασισμένο πείραμα δωματίου με απρόσμενες ψυχολογικές συνέπειες. Με άλλα λόγια, η Χάισμιθ δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να δει πώς αυτοί οι χαρακτήρες θα αντιπαρατεθούν, πώς θα επηρεάσει ο ένας τον άλλο και -πάνω απ’ όλα- ποιος θα υπερισχύσει.

Και αυτή είναι η καινοτομία της στον χώρο του αστυνομικού μυθιστορήματος: Στον κόσμο της, κατά κανόνα, είναι ο αθώος εκείνος που πασχίζει να αποδείξει την αθωότητά του, ενώ κανένας δεν υποψιάζεται τον ένοχο. Έτσι, ο τελευταίος έχει την ελευθερία των κινήσεων να διαπράττει το ένα έγκλημα μετά το άλλο.

Η Χάισμιθ έγινε διάσημη ήδη με το πρώτο της μυθιστόρημα «Οι ξένοι στο τρένο» (1949) στο οποίο βασίστηκε η κινηματογραφική επιτυχία του Αλφρεντ Χίτσκοκ «Ο άγνωστος του εξπρές». Η ιδέα πίσω από την πλοκή του μυθιστορήματός της υπήρξε πρωτοφανής και σκανδαλώδης- για την εποχή: Δύο άγνωστοι και εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους άντρες που συνταξιδεύουν στο ίδιο βαγόνι, αποφασίζουν κάτω από ακραίες καταστάσεις να ανταλλάξουν φόνους, ώστε το κίνητρο του ενός να έχει ως συνέπεια το φόνο που θα διαπράξει ο άλλος και έτσι η αστυνομία να αδυνατεί να προχωρήσει στους κατάλληλους συσχετισμούς. Το μυθιστόρημα αυτό προκάλεσε και για μία ακόμη ιδιαιτερότητά του: Καταδεικνύει με ξεχωριστή αληθοφάνεια ότι ο καθένας είναι ικανός να παγιδευτεί σε μία αλυσίδα από ανεξέλεγκτα περιστατικά και υπό το βάρος των περιστάσεων να διαπράξει το χειρότερο κακό.

Αυτό, έμελλε να διαφανεί ακόμη περισσότερο στα αμέσως επόμενα μυθιστορήματα της με κεντρικό χαρακτήρα τον Τομ Ρίπλεϋ – έναν νεαρό κοσμοπολίτη Αμερικανό, που δεν έχει τον παραμικρό ηθικό ενδοιασμό στην επιλογή του μέσου που θα χρησιμοποιήσει για να πετύχει τον εκάστοτε στόχο του. Ο Ρίπλεϋ θα οδηγήσει τη μυθοπλασία της Χάισμιθ στα όρια της, με τις ψυχαναγκαστικές επινοήσεις του να μετατρέπουν φιλήσυχους ανθρώπους σε ψυχρούς δολοφόνους – πάντα μέσα από ρεαλιστικές κλιμακώσεις γεμάτες αγωνία για την συνολική τους έκβαση.

Το παρόν μυθιστόρημα «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ» είναι ένα αριστουργηματικό ψυχολογικό θρίλερ, το πρώτο με πρωταγωνιστή τον Τομ Ρίπλεϋ, ο οποίος ανακαλύπτει και εκείνος έκπληκτος την -βήμα προς βήμα- μεταμόρφωσή του από έναν μάλλον συνηθισμένο τυχοδιώκτη, σε έναν αδίστακτο δολοφόνο που δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να παρακάμψει ο,τιδήποτε τον εμποδίζει να αποκτήσει αυτό που κάθε φορά επιζητεί.

Είναι το πρώτο μυθιστόρημα της σειράς με ήρωα τον Ρίπλεϋ, η οποία ξεκίνησε το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1990, και αποτελεί το πιστοποιητικό γέννησης ενός από τους πιο απίθανους χαρακτήρες της αστυνομικής λογοτεχνίας, η διπροσωπία του οποίου γοήτευσε κινηματογραφιστές όπως ο Ρενέ Κλεμάν me το «Γυμνοί στον ήλιο» με τον Αλαίν Ντελόν (αγαπημένο Ρίπλεϋ της Χάισμιθ), τη Μαρί Λαφορέ και τον Μωρίς Ρονέ και το ομώνυμο έργο «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϋ» σε σκηνοθεσία Άντονυ Μινγκέλλα, με τον Ματ Ντέημον και τον Τζουν Λο.

Ο Τομ Ρίπλεϋ τα ήθελε όλα: τα χρήματα, την επιτυχία, την καλή ζωή. Όταν, λοιπόν, ένας πλούσιος Αμερικανός του ζήτα να φέρει πίσω τον γιο του -ο όποιος έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία- θα βρει την ευκαιρία να καταστρώσει ένα παράτολμο σχέδιο: να πάρει τη θέση του άσωτου υιού και να ζήσει με την ταυτότητα εκείνου μια ζωή ονειρεμένη.

Και ενώ όλα μοιάζουν να βρίσκονται υπό έλεγχο, ο Ρίπλεϋ θα πρέπει να επιδείξει ένα εξαιρετικό -δίχως άλλο- ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό, την πλαστογραφία, τις κάθε λογής επινοήσεις μπροστά στα απρόοπτα και τις αυξανόμενες υποψίες των αστυνομικών. Απ’ την άλλη, σε ό,τι αφορά το φόνο, ένα «απλό δυστύχημα», θα του επιτρέψει να αλλάξει ταυτότητα αφήνοντας -παράλληλα- να βγει στην επιφάνεια η γοητεία που ασκούσε το θύμα στον θύτη του.

Πρόκειται για έναν από τους πλέον απρόβλεπτους και περίπλοκους χαρακτήρες της αστυνομικής λογοτεχνίας, η διπροσωπία του οποίου εξακολουθεί να συναρπάζει και να τρομάζει μαζί, μες στην εντέλειά της: Ο χαρακτήρας της Χάισμιθ, συμπαθής αλλά στο έπακρο κυνικός, ευγενής και φιλικός, με μια απεχθή όμως αλαζονεία, μπορεί και αψηφά κάθε ηθική, για να διεκδικεί -μέχρι τέλους- το πρωταρχικής σημασίας για εκείνον προνόμιο να αποκτάει ό,τι θέλει με οποιοδήποτε κόστος. Ακόμα και αν αυτό, τον οδηγεί σε μία ακόμα πιο εξωφρενική πρακτική: στο δικαίωμα να σκοτώνει…  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Adore Vs Hate: Τελικά πόσο ταλαντούχος είναι ο κύριος Ripley;

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Ο Τζον Γκράιμς, ένας ευαίσθητος και χαρισματικός έφηβος, μεγαλώνει στο Χάρλεμ. Η οικογένειά του τον προετοιμάζει για να γίνει ιεροκήρυκας. Τη νύχτα των γενεθλίων του, όμως, όταν κλείνει τα δεκατέσσερα, θα βιώσει μια πρωτοφανούς έντασης ηθική και πνευματική κρίση. Θέλει να ορίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αλλά ένας νέος που προέρχεται από ένα τόσο βαθιά θρησκευόμενο περιβάλλον έχει δικαίωμα επιλογής; Και ακόμα περισσότερο, πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας νεαρός μαύρος Αμερικανός, τη δεκαετία του ’30. Σε αυτό το πρώτο του μυθιστόρημα –ένα από τα κλασικά της αμερικανικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας- ο Τζέιμς Μπόλντουιν μεταπλάθει προσωπικές του εμπειρίες από τα νεανικά του χρόνια στη Νέα Υόρκη της Μεγάλης Ύφεσης και αφηγείται, με σπαρακτική ειλικρίνεια, μια πολυεπίπεδη ιστορία βίαιης αλλά και λυτρωτικής ενηλικίωσης, που συνυφαίνεται αριστοτεχνικά με τη συλλογική οδύσσεια των μαύρων της Αμερικής, τη βαθιά και περίπλοκη σχέση τους με τη θρησκεία και τον αδιάκοπο αγώνα τους ενάντια στην αδικία, τη μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό.

Κλέων Αρζόγλου
Εγώ κι ο θείος Χάρις
Εκδόσεις: Λέμβος
Σελίδες: 584

Μια μυθιστορηματική περιπλάνηση στη θρυλική και μάταια ελπιδοφόρα δεκαετία του ’60. Την εποχή των χίππις, του ροκ εντ ρολ και της μαριχουάνας, του ελεύθερου έρωτα, της επανάστασης του Μάη, αλλά και της χούντας των συνταγματαρχών. Ο ήρωας, ένας νεαρός απ’ τη Θεσσαλονίκη, αυτοεξόριστος και κυνηγημένος από θεούς και δαίμονες, περιφέρεται σε Δύση και Ανατολή, από τη Σουηδία ως την Τυνησία και από την Τουρκία ως το Αφγανιστάν… Ανάμεσα σε τυχοδιώκτες, παιδιά των λουλουδιών, επαναστάτες, τσαρλατάνους, βαποράκια και ναρκομανείς, απατεώνες αλλά και ανθρώπους της Γνώσης και της Δύναμης, καταγράφει με ρυθμό και χιούμορ τη δική του ιστορία. Σε επανέκδοση ένα βιβλίο που είχε προκαλέσει αίσθηση και είχε γνωρίσει ιδιαίτερα θετική κριτική ανταπόκριση όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, πριν από είκοσι χρόνια.

Ο νεαρός Όλιβερ αφήνει πίσω του το Λονδίνο και μια οδυνηρή απώλεια, και έρχεται στη μικρή παραθαλάσσια πόλη Σουάνθες της Καντάμπρια, όπου έχει κληρονομήσει ένα παλιό αρχοντικό, τη Βίλα Μαρίνα. Σκοπεύει να το μετατρέψει σε μικρό ξενοδοχείο και να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του. Τα σχέδιά του ανατρέπονται, όμως, όταν οι εργασίες της ανακαίνισης φέρνουν στο φως το μουμιοποιημένο πτώμα ενός μωρού. Έπειτα από αυτή τη μακάβρια ανακάλυψη, αρχίζουν να σημειώνονται φόνοι στην περιοχή, και τα ευρήματα της ιατροδικαστικής έρευνας δείχνουν πως δεν πρόκειται για σύμπτωση. Η έπαυλη κρύβει εδώ και χρόνια ένα μυστικό, και τώρα κάποιος θα κάνει τα πάντα για να μην αποκαλυφθεί. Καθώς η αστυνομία δίνει μάχη με τον χρόνο προκειμένου ν’ ανακαλύψει τον δολοφόνο προτού χτυπήσει ξανά, ο Όλιβερ ξεκινά κι αυτός το δικό του προσωπικό ταξίδι για να βρει την αλήθεια. Μια αλήθεια που φτάνει πίσω, στα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου…

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο έκπτωτος Ρώσος πρίγκιπας Στέργιος Μικάλεφ καταφεύγει στη Δυτική Ευρώπη, επιβιώνοντας ως χορευτής, πλαστογράφος και σοφέρ, πριν φτάσει τελικά στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Περιπλανιέται στον υπόκοσμο του Πειραιά, στα στέκια των κοκαϊνομανών του περιθωρίου αλλά και της υψηλής κοινωνίας, γίνεται μέλος μιας συμμορίας μαστροπών και εμπόρων ναρκωτικών, μπαίνει και βγαίνει στη φυλακή. Καμία από τις περιπέτειές του, όμως, δεν τον σημαδεύει τόσο καθοριστικά όσο η επεισοδιακή του σχέση με τη Ζελίκα Βρανά, μια γυναίκα με μυστηριώδες παρελθόν, σαδιστικό χαρακτήρα και γοητεία στην οποία δεν μπορεί να αντισταθεί κανείς, παρά τις καταστροφικές συνέπειες που έχει ο έρωτάς της.