Όλα όσα πρέπει να γνωρίζει κάθε γυναίκα για τον καρκίνο του μαστού

Πρόκειται για τον πιο συνηθισμένο τύπο καρκίνου στις γυναίκες που στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν γίνονται οι ετήσιοι προληπτικοί έλεγχοι και όταν υπάρχει η σωστή ενημέρωση, αντιμετωπίζεται.

Ο Οκτώβριος έχει καθιερωθεί ως μήνας πρόληψης για τον καρκίνο του μαστού και με την αφορμή αυτή, η Popaganda απευθύνθηκε στο γυναικολόγο – χειρουργό μαστού και αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνο Δημητρακάκη, ο οποίος μας δίνει όλες απαραίτητες πληροφορίες που θέλουμε να ξέρουμε.

Κύριε Δημητρακάκη, ποια είναι τα επιδημιολογικά δεδομένα για τον καρκίνο του μαστού στην Ελλάδα;

Δεν έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Το κακό στην Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία, δηλαδή δεν ξέρουμε ακριβώς πόσους νέους καρκίνους μαστού έχουμε το χρόνο. Τώρα θα γίνουν κάποιες προσπάθειες για καταγραφή. Υπολογίζουμε ότι είναι 4.500 νέα περιστατικά το χρόνο στην Ελλάδα.

Έχει αλλάξει αυτό το νούμερο τα τελευταία χρόνια;

Έχει αυξηθεί αλλά σε βάθος πολύ χρόνου. Μέσα στις δεκαετίες, σιγά σιγά με την αλλαγή του τρόπου ζωής. Πλησιάσαμε τη συχνότητα που έχουν οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες και η Αμερική. Ίσως είμαστε λίγο καλύτερα ακόμη αλλά τις φτάνουμε.

Αφορά σε όλο και περισσότερο νεότερες γυναίκες;

Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο καρκίνος του μαστού σε νεότερες γυναίκες. Πιο παλιά στην Ελλάδα ο μέσος όρος ήταν τα 65-70 χρόνια, τώρα είναι γύρω στα 60. Το συναντάμε, όμως, όλο και πιο συχνά σε νεότερες γυναίκες, ακόμη και κάτω των 40 ετών. Αυτές οι γυναίκες δε μπαίνουν σε προγράμματα screening (προσυμπτωματικού ελέγχου) πριν τα 40. Παγκοσμίως, οι εξετάσεις για πρόληψη ξεκινούν στα 40, στα 45 ή στα 50, αναλόγως τη χώρα. Στην Ελλάδα δεν έχουμε οργανωμένο πρόγραμμα screening.

Υπάρχει, όμως, η οδηγία να ξεκινούν οι γυναίκες μαστογραφία από τα 40 τους.

Δεν είναι από το υπουργείο. Έχει εξαγγελθεί και στη χώρα μας ότι θα ξεκινήσει. Σε άλλες χώρες ειδοποιεί το κράτος. Όταν περάσει το διάστημα που πρέπει, 1,5 – 2 χρόνια, αναλόγως τις αποφάσεις που θα λάβουν, ξανακαλούν τις γυναίκες για έλεγχο. Οι σκανδιναβικές χώρες είναι πρότυπο σε αυτό, όπως επίσηςκαι οι  ΗΠΑ, Ουγγαρία, Ολλανδία, Γαλλία.  Στην Ελλάδα επειδή, προς το παρόν δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα screening, οι οδηγίες επαφίενται κυρίως στους γυναικολόγους. Ο “φροντιστής” υγείας της γυναίκας είναι ο γυναικολόγος. Εκείνος είναι, επομένως, υπεύθυνος, όταν φτάσει η εποχή για screening, να της το προτείνει. Ο σκοπός του screening είναι η πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου του μαστού σε ασυμπτωματικές γυναίκες. Η κύρια μέθοδος του ελέγχου είναι η μαστογραφία μαζί με την κλινική εξέταση.

Τι πιθανότητες έχει η κάθε γυναίκα να εκδηλώσει καρκίνο του μαστού;

Υπάρχουν κατά βάση τρεις κατηγορίες γυναικών όσον αφορά στον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Η πρώτη κατηγορία είναι αυτές του μέσου κινδύνου, του κινδύνου του γενικού πληθυσμού. Δεν έχουν, δηλαδή, στο οικογενειακό τους ιστορικό καρκίνο του μαστού ή ωοθηκών. Ούτε έχουν υποβληθεί σε κάποιο χειρουργείο στο μαστό που να έχει δείξει ατυπία. Επίσης, δεν έχουν κάνει ακτινοβολία στο θώρακα. Η δεύτερη είναι η κατηγορία του υψηλού κινδύνου. Εκεί υπάρχει ένα ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ή ατυπία, επίσης γυναίκες που έχουν κάνει ακτινοβολία στο θώρακα συνήθως για λέμφωμα. Υπάρχουν και οι γυναίκες πολύ υψηλού κινδύνου, που έχουν αποδεδειγμένα κάποια μετάλλαξη σε κάποια γονίδια (BRCA1 ή 2 κυρίως). Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε αυτή την κατηγορία φτάνει και το 80%.

Τι πρέπει να κάνει η κάθε γυναίκα αναλόγως την κατηγορία κινδύνου που ανήκει;

Όταν μια γυναίκα έχει οικογενειακό ιστορικό, όσο πιο στενές συγγενείς ανέπτυξαν καρκίνο μαστού ή ωοθηκών, όσο πιο νωρίς στην ηλικία τον παρουσίασαν και όσο πιο πολλές σε αριθμό είναι, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να φέρει κάποια μετάλλαξη. Αυτή η γυναίκα πρέπει να κάνει γονιδιακό έλεγχο (σε οποιαδήποτε ηλικία) για να δει εάν φέρει μεταλλάξεις. Εάν τις φέρει μπαίνει στην κατηγορία πολύ υψηλού κινδύνου και εκεί χρειάζεται προληπτική παρέμβαση με αφαίρεση μαστών αλλά και ωοθηκών. Εάν δε φέρει μεταλλάξεις, ξεκινάμε screening συνήθως δέκα χρόνια πριν από την ηλικία του νεότερου “κρούσματος” στην οικογένεια. Δηλαδή εάν μια μαμά εμφάνισε καρκίνο μαστού στα 45 θα ξεκινήσει η κόρη έλεγχο στα 35. Όλα αυτά εφόσον υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.

Για μια γυναίκα που δεν έχει οικογενειακό ιστορικό;

Μετά τα 40 πρέπει να ξεκινήσει ετήσιο μαστογραφικό έλεγχο μαζί με κλινική εξέταση (ψηλάφηση μαστών) από γιατρό. Εάν βρεθεί κάτι, θα χρειαστεί συμπληρωματικές εξετάσεις. Αυτός ο ετήσιος έλεγχος δεν έχει ανώτατο ηλικιακό όριο. Για τις νεότερες ηλικίες, κάτω των 40, δεν υπάρχει κάτι που συστήνεται ανεπιφύλακτα. Αυτό που συστήνουμε ατύπως – δεν υπάρχουν μεγάλες μελέτες που να αποδεικνύουν το όφελος – και εφόσον η γυναίκα είναι μέσου κινδύνου, είναι από την ηλικία των 20 ετών και ανά τριετία να γίνεται υπερηχογράφημα μαζί με κλινική εξέταση μαστών.

Η αυτοεξέταση μαστών βοηθάει;

Δεν έχει αποδειχθεί ότι ωφελεί. Δεν είναι αποδεδειγμένο ότι μειώνει τη θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού, όπως συμβαίνει με τη μαστογραφία σε συνδυασμό με κλινική εξέταση (μείωση θνησιμότητας 20%-30%). Επομένως, δεν αποτελεί μέθοδο screening. Παρόλα αυτά, όμως, τη συστήνουμε γιατί πριν τα 40 οι γυναίκες δεν έχουν συγκεκριμένες οδηγίες για έλεγχο. Επίσης, δεν πάνε τόσο τακτικά για μαστογραφίες. Καλό είναι να αυτοεξετάζονται μια φορά το μήνα. Μια γυναίκα που αυτοεξετάζεται κάθε μήνα και γνωρίζει την υφή του μαστού μπορεί πολύ εύκολα να αντιληφθεί ακόμη και έναν πολύ μικρό όγκο.

Μπορεί μια γυναίκα να προλάβει τον καρκίνο του μαστού;

Συνήθως η έννοια της πρόληψης στον καρκίνο του μαστού έχει να κάνει με την πρώιμη ανίχνευση. Πολύ λίγα πράγματα μπορεί να κάνει μια γυναίκα για τον προλάβει. Τι μπορεί να κάνει: Να τεκνοποιήσει όσο το δυνατόν πιο νωρίς σε ηλικία, να διατηρεί ένα φυσιολογικό βάρος, να αποφεύγει το αλκοόλ. Η λήψη ορμονών μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο, ειδικά εάν χορηγείται για πολλά χρόνια. Μέτριου κινδύνου παράγοντας είναι, επίσης, η πρώιμη εμμηναρχή και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση.

Αναφορικά με τα αντισυλληπτικά χάπια τα οποία χορηγούνται σε νέες γυναίκες δεν αναμένεται ότι θα αυξήσουν ιδιαίτερα τον καρκίνο του μαστού καθώς είναι έτσι και αλλιώς σπάνιος σε αυτές τις ηλικίες. Μελέτες δείχνουν ότι μετά από χρήση πέντε ή δέκα ετών μπορεί να αυξάνεται ελάχιστα ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού αλλά με τη διακοπή τους και μέσα σε μια πενταετία ο κίνδυνος επανέρχεται στο φυσιολογικό.

Από τη στιγμή που εντοπίζεται ένα εύρημα νωρίς, τι πιθανότητες ίασης υπάρχουν;

Οι πιο μεγάλες μελέτες που έχουν γίνει πάνω σε αυτό είναι ενός Σουηδού, του Tabar. Παρακολούθησε πολύ μεγάλο δείγμα γυναικών σε βάθος 30ετίας και απέδειξε ότι εάν ανακαλυφθεί ένας μικρός όγκος στο μαστό από τη μαστογραφία, πριν να γίνει κλινικά ψηλαφητός, και χειρουργηθεί και εφόσον δεν έχει πάει στους μασχαλιαίους λεμφαδένες, η 30ετής επιβίωση είναι σχεδόν στο 100%. Ουσιαστικά μιλάμε για ίαση. Τι συμπέρασμα βγαίνει λοιπόν; Ότι η πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου του μαστού μέσω του screening είναι η καλύτερη θεραπεία. Αυτό σώζει τις ζωές των γυναικών.

Οι γυναίκες είναι ενημερωμένες;

Οι νεότερες γυναίκες είναι ενημερωμένες, ναι. Οι ενημερωτικές καμπάνιες που γίνονται έχουν βοηθήσει. Οι μεγαλύτερες, από 60 ετών και πάνω δεν πάνε εύκολα για έλεγχο. Πολλές πιστεύουν ότι έχουν μεγαλώσει και δεν θα πάει σε εκείνες ο καρκίνος κάτι που σε καμία περίπτωση δεν ισχύει.