Το Πανηγύρι φέτος στην Ελευσίνα θα μείνει αξέχαστο

Η ιστορία μιλάει για έναν τριήμερο κινηματογραφικό μαραθώνιο -τρεις μέρες και δύο νύχτες- με real time ταινίες, γυρίσματα, δημόσιες ομιλίες, διαδραστικές περφόρμανς, σειρήνες, μουσική, χορό και για κερασάκι σε όλο αυτό το τρελό πανηγύρι, ένα άλλο, κανονικό και κλασσικό και ορθόδοξο, αυτό του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου της Ελευσίνας. Ένα συνδυασμός πανηγυριών δηλαδή, εντελώς έξω καρδιά, πολύχρωμων και φασαριόζικων.

Το πρωτοποριακό αυτό φεστιβάλ, γνωστό και ως Μυστήριο 84-Πανηγύρι, ως μια συνέχεια των πολλών εκπλήξεων που κρύβει στις ανάσες της η Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023, έρχεται για να ανοίξει μια άλλη διαφορετική “κουβέντα”. Μια αγκαλιά με τον «απέναντι» θρησκευτικό, ιστορικό και πολιτιστικό θεσμό της πόλης που θα μετουσιωθεί σε νέες εικόνες, κάπως ασυνήθιστες, απρόβλεπτες και ξεκάθαρα γοητευτικές. Μαζί με ολοήμερες και ολονύκτιες κινηματογραφικές προβολές, δημόσιες ομιλίες έξι ωρών, VR περφόρμανς και ζωντανά γυρίσματα στο δημόσιο χώρο με στόχο τη δημιουργία δύο ταινιών, σε πραγματικό χρόνο, οι οποίες θα ολοκληρωθούν με τη συμμετοχή του κοινού, θα μονταριστούν επί τόπου και θα προβληθούν στην λήξη του φεστιβάλ. Ετοιμάζουμε με άλλα λόγια βαλιτσάκι, αφού εμφανέστατα μια μέρα δεν φτάνει.

Η σύλληψη είναι του σκηνοθέτη Σύλλα Τζουμέρκα, ο οποίος συνεπιμελείται το «πρόγραμμα» μαζί με την ακαδημαϊκό και cultural practitioner Μαρία Χατζηχριστοδούλου aka Maria X, και τον κριτικό κινηματογράφου και programmer Lorenzo Esposito, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το LADA – The Live Art Development Agency (Λονδίνο).

Απευθυνθήκαμε στον Σύλλα Τζουμέρκα για κάποιες ιστορίες πίσω από την είδηση και για μια πρώτη προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσουμε τα κλειδιά του ενδιαφέροντος που κρύβει το τριήμερο.

«Η ιδέα ξεκίνησε πρώτα απ’ όλα από την αγάπη μου για τις φορές που το σινεμά γίνεται “ζωντανό”», μας λέει ο αγαπημένος σκηνοθέτης, «δηλαδή μπαίνει, ορμάει σε πραγματικές ασκηνοθέτητες καταστάσεις ή γίνεται real-time, δηλαδή ο κινηματογραφικός χρόνος ισούται με τον πραγματικό, είτε σε μονόπλανο ή με μοντάζ. Ο ειδικός ηλεκτρισμός που προκύπτει εκεί, πέραν του ότι είναι ιδιαίτερα απολαυστικός, έχει στις περισσότερες περιπτώσεις επίσης ιδιαίτερη πολιτική ένταση. Η ιδέα, λοιπόν, ήταν για ένα φεστιβάλ που θα συγκεντρώνει εκδοχές των παραπάνω στο σινεμά και τα new media και θα τα έφερνε σε διάλογο με την εργατική τάξη, μια λαϊκή γιορτή όπως είναι το πανηγύρι, αλλά και μια πόλη με ιστορία και όψη εξαιρετικά περίπλοκες και πλούσιες. Στο πρόγραμμα που διαμορφώσαμε με τη Μαρία Χατζηχριστοδούλου και τον Lorenzo Esposito, υπάρχει ένας κινηματογραφικός μαραθώνιος 35 έργων που όρισαν ή συνδιαλέγονται έντονα με πτυχές του live cinema, ένας μαραθώνιος ζωντανού δημόσιου λόγου για την εργατική τάξη και τις τέχνες, μαραθώνια ζωντανά γυρίσματα και μοντάζ, όπου το άβατο της κινηματογραφικής διαδικασίας του γυρίσματος και του post-production θα ανοίξει».

Εντυπωσιακή η ιδέα του live γυρίσματος και η δημιουργία ταινίας “επί τόπου”, όποτε πολύ φυσιολογικά η σκέψη κάνει τα δικά της και αναρωτιέται αν αυτό είναι κάτι που συνηθίζεται εκεί έξω, αν είναι κάτι προσιτό και εύκολο:  «Ναι, σίγουρα έχει ξαναγίνει, όχι με τα ειδικά χαρακτηριστικά που έχει εδώ, σε άλλα προφανώς πλαίσια. Η εύλογη δυσκολία και η αδρεναλίνη της, είναι εδώ το θέμα. Η πρόκληση. Αλλά και εγώ και η Έλκε Λερενκράους και όλοι οι συντελεστές μπαίνουμε σ’ αυτό με πολύ κέφι, και έτοιμοι για τις δυσκολίες όπως πάντα, και να μας ταπεινώσουν και να μας εμπλουτίσουν, να μας δείξουν δηλαδή το εφικτό και το ανέφικτο και κάτι που δεν ξέραμε. Έτσι είναι το σινεμά ούτως ή άλλως, απλά εδώ είναι πολύ συμπυκνωμένο και υπέροχα δημόσιο».

Σκηνή από την ταινία “Aνθρώπινα Λουλούδια της Σάρκας” της Χελένα Γουίτμαν με την Αγγελική Παπούλια και τον Ντενί Λαβάν

Το πάρτυ όμως ποτέ δεν σταματά, αφού οι “καλεσμένοι” στη γιορτή είναι δεκάδες: «Θα έχουμε έναν μαραθώνιο προβολών στο Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας-Δυτικής Αττικής, από το πρωί της Παρασκευής μέχρι το βράδυ της Κυριακής, με ένα εξαιρετικά εκλεκτικό πρόγραμμα 35 ταινιών και new media έργων με μεγάλο άνυσμα, από τον Γκοντάρ (Εδώ και Αλλού) και την Σαντάλ Ακερμάν (Από τ’ Ανατολικά), μέχρι την Μπίγκελοου (Ζero Dark Thirty) και τον ΝτεΠάλμα, και από τον Χέρτζογκ και τον Βέντερς μέχρι τον Εδουάρδο Ουίλλιαμς (The Human Surge) και τον Πολ Πλεσιάντο (Ορλάντο, Η Πολιτική μου Βιογραφία), τους Forced Entertainment, τους Blast Theory, τους Disabled Avant-Garde και την Drew Pham. Ανάμεσά τους, σπάνια στην προβολή τους αριστουργήματα όπως το 10ωρο Εξέλιξη μιας Φιλιππινέζικης Οικογένειας του Λαβ Ντίαζ, το LA Plays Itself ή το Cannibal Holocaust. 

»Επίσης, τις δύο αγαπημένες μου ταινίες της προηγούμενης χρονιάς, το Aνθρώπινα Λουλούδια της Σάρκας της Χελένα Γουίτμαν με την Αγγελική Παπούλια και τον Ντενί Λαβάν, και το Pacifiction του Άλμπερτ Σέρρα με τον Μπενουά Μαζιμέλ, από το περσινό φεστιβάλ Καννών.  Όλες οι ταινίες συνδιαλέγονται με διαφορετικούς τρόπους με την έννοια του live cinema». 

Ο σκηνοθέτης Σύλλας Τζουμέρκας

Θα υπάρξει κι ένας μαραθώνιος δημόσιου λόγου την Παρασκευή το απόγευμα και το βράδυ, όπου καλλιτέχνες (o Matt Adams από τους Blast Theory, o Chris Salter, η Νiya B, η RAM Botero), ακαδημαϊκοί (η Ειρήνη Παπαδημητρίου, η Donatella della Ratta, o Philip Auslander), ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Κάρλοβι Βάρι Karel Och, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης Ορέστης Ανδρεαδάκης, ο  πρόεδρος του ΕΚΕΔΑ Βαγγέλης Λίγγος, και οι σκηνοθέτες Αργύρης Παπαδημητρόπουλος και Ελίνα Ψύκου, θα μιλήσουν για το σινεμά, τις τέχνες, την εργατική τάξη, την πολιτική, τη μαρτυρία και την προπαγάνδα, και πολλά άλλα. 

Το δεκάωρο αριστούργημα του Λαβ Ντιάζ,”Εξέλιξη μιας Φιλιππινέζικης Οικογένειας”

«Και βέβαια δεν θα σταματήσουμε εκεί. Θα υπάρξει η μοναδική εμπειρία των διαδραστικών VR περφόρμανς στο Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας-Δυτικής Αττικής από την δεπιστημονική ομάδα  ZU-UK (οι διαδραστικές περφόρμανς Binaural Dinner Date και Goodnight, Sleep Tight έχουν γίνει sold out σε όλο τον κόσμο και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην Ελευσίνα), τα ζωντανά γυρίσματα το Σάββατο γύρω από το Πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου, από εμένα και τη Γερμανίδα νοτκιμαντερίστρια Έλκε Λέρενκράους σε συνεργασία με τη Γιούλα Μπούνταλη, με υπέροχους ηθοποιούς (Αγγελική Παπούλια, Αινείας Τσαμάτης, Jacopo Olmo Antinori, κ.α.) μέσα στον κόσμο. Μετά και παράλληλα, θα γίνει μοντάζ και post-production από τους Γιώργο Ζαφείρη και Λεωνίδα Παπαφωτίου ανοιχτά στο κοινό, και προβολή των 2 ταινιών σε μια πρώτη μορφή την Κυριακή στις 21.15.  Παράλληλα δε θα “τρέχει”  και η γιορτή του Αγίου Γεωργίου στην εκκλησία και την πόλη» 

Αυτή η απίθανη ποικιλία «συμβάντων», ένα άλλο πανηγύρι σε παράλληλη τροχιά στο οποίο επίσης συμβαίνουν ταυτόχρονα δεκάδες πράγματα τι κρύβεια άραγε στις προθέσεις της; «Πράγματι, σε όλα τα πανηγύρια συμβαίνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Δεν μπορεί κανείς να τα δει ποτέ όλα, και για ποιο λόγο άλλωστε. Προτείνω στους θεατές να φτιάξουν ο καθένας και η καθεμία τη δική του και τη δική της διαδρομή. Να ταξιδέψουν ελεύθερα, να βγουν π.χ. στο πανηγύρι στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, να πάνε βόλτα και να χορέψουν, να δουν γυρίσματα, να δουν τρεις ταινίες στο ΕΚΕΔΑ, να κοιμηθούν στο σινεμά σε μια ταινία και να ξυπνήσουν σε μια άλλη, να ακούσουν ομιλίες, να φάνε στην πόλη, να παρακολουθήσουν λίγο μοντάζ, να συμμετέχουν σε ό,τι τους τραβήξει την περιέργεια ζωντανά. Επίσης, δεχόμαστε όλοι τόσες οδηγίες καθημερινά, και τόσες πολλές οδηγίες στο πώς να βλέπουμε, πώς να κινηθούμε σε κάτι. Η εμπειρία της παρουσίας και της θέασης εδώ θα είναι πιο ελεύθερη, σε “πραγματικό” χρόνο» 

Η Scarlett Johansson στο εμβληματικό Under the skin

Αναρωτιέμαι πόσο δύσκολη ήταν όμως  αυτή η «ένωση» με το τοπικό πανηγύρι και τι πρόκειται να φέρει τελικά αυτή η «συνομιλία», αυτή η απρόσμενη «πρόσκληση»; Μας απαντά: «Για μένα δεν υπήρχε καμία δυσκολία. Πιστεύω στη συνάντηση, και πιστεύω πολύ στη συνάντηση πραγμάτων που φαινομενικά είναι ξένα. Γιορτάζεται ο Άγιος Γεώργιος με τη λειτουργία, τη λιτανεία της εικόνας και τη γιορτή στα δύο πανηγύρια Σάββατο και Κυριακή, γιορτάζεται και διερευνάται η εργατική τάξη (σε πείσμα όλων), και γιορτάζεται και διερευνάται το σινεμά αιχμής (που με τον τρόπο του είναι σίγουρα “εργατική τάξη”) για τρεις μέρες. Δεν χρειάζεται να μοιάζουν. Μπορούν να καθρεφτίσουν το ένα το άλλο, να υπάρξουν παράλληλα, να νοηματοδοτήσουν εκ νέου το ένα το άλλο. Και στην διαδρομή που θα χαράξει ένας θεατής-επισκέπτης να μείνουν μαζί στη μνήμη του. Αυτό είναι αρκετό και πάρα πολύ περιπετειώδες! Όπως λένε ο Μάικλ Γκλαβόγκερ και η Μόνικα Βίλλι, το θέμα εδώ “είναι το κυνήγι της ευτυχούς συγκυρίας”».  

Όλα αυτά που θα συμβούν τι είδους επαφή κάνουν εν τέλει με την ίδια την πόλη πέρα από το εμφανές γεγονός πως συμβαίνουν εκεί; «Η Ελευσίνα είναι μια μοναδικής ατμόσφαιρας πόλη, αλλόκοτης ομορφιάς και σπάνιας σύμπηξης και συνύπαρξης πολύτιμων στοιχείων. Οι θεατές ίσως να την έχουν ανακαλύψει ήδη ζωντανά, ίσως μέσα από τη λογοτεχνία (η πόλη και η εμπειρία της εμφανίζεται με πείσμα και κατ’ επανάληψη σε βάθος χρόνου, όπως έδειξε τόσο ωραία και η πρόσφατη έκθεση Ωμό Μουσείο), ίσως να την έχουν μάθει με τις ταινίες του Φίλιππου Κουτσαφτή και του Χρήστου Δήμα. Εδώ, θα την ξανασυναντήσουν με έναν άλλο τρόπο, τριγυρίζοντας στο Πανηγύρι, μέσα σε έναν νέο διάλογο που χρησιμοποιεί και παραθέτει το ένα δίπλα στ’ άλλο πολλά από τα ετερόκλητα συστατικά της».

Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα του φεστιβάλ  εδώ

Σύλληψη, επιμέλεια: Σύλλας Τζουμέρκας
Συνεπιμέλεια: Lorenzo Esposito, Μαρία Χατζηχριστοδούλου aka Maria X.
Ομιλίες: Matt Adams, Niya B, Donatella Della Ratta, Ειρήνη Παπαδημητρίου, Chris Salter κ.α..
Ζωντανές περφόρμανς:  ΖU-UK.
Πρωτότυπα κινηματογραφικά έργα: Elke Lehrenkrauss, Σύλλας Τζουμέρκας
Σκηνικά: Πηνελόπη Βαλτή
Οργάνωση – προγράμματος μαραθωνίου: Νεκτάριος Σακκάς
Οργάνωση – Εκτέλεση Παραγωγής: Delta Pi
Ανάθεση – Παραγωγή: Ελευσίνα 2023 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Με τη συνεργασία του Διεθνούς Φεστιβάλ ΚΙνηματογράφου Θεσσαλονίκης και το LADA – The Live Art Development Agency
Με την υποστήριξη του Goethe-Institut Athen
Όλες οι δράσεις του φεστιβάλ έχουν ελεύθερη είσοδο για το κοινό.
Για τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο Εργατικό Κέντρο Ελευσίνας είναι απαραίτητη η προκράτηση θέσης ή η παραλαβή δελτίου εισόδου στους χώρους του φεστιβάλ.

Πρόσβαση στην Ελευσίνα
Μόλις 21 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, μια από τις σημαντικότερες ιερές πόλεις της αρχαιότητας, η πόλη των Ελευσίνιων Μυστηρίων και γενέτειρα του Αισχύλου, η Ελευσίνα είναι η τέταρτη κατά σειρά Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που φιλοξενείται στην Ελλάδα. Η πρόσβαση σε αυτή μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:
Με αυτοκίνητο ή μηχανή μέσω της Αττικής Οδού ή από τη Λεωφόρο Αθηνών, σε μόλις 25 λεπτά από το κέντρο της Αθήνας
Με λεωφορείο (γραμμές 845 και 871 από Πειραιά, 876 από τον σταθμό «Αγ. Μαρίνα» του μετρό και 878 από Αχαρνές)
Με προαστιακό (στάση «Μαγούλα» και στη συνέχεια με το λεωφορείο 863)
Με ΚΤΕΛ (γραμμή Μέγαρα – Νέα Πέραμος – Ελευσίνα, με αφετηρία την πλατεία Ασωμάτων στο Θησείο)