«Η πύλη της Ανατολής»: Ο Βιτόριο Τζαρντίνο αποθεώνει την τέχνη των κόμικς

Η πύλη της Ανατολής δεν είναι άλλη από την Κωνσταντινούπολη, την Ιστανμπούλ: μια πόλη σαγηνευτική, κοσμοπολίτικη, μαγική, η οποία με τα τζαμιά, τα λουτρά, τα τείχη, τις κλειστές αγορές, τις συναγωγές και τις υποφωτισμένες στοές, δεν έπαψε ποτέ να υπαινίσσεται ότι επιθυμεί να διατηρήσει τα μυστικά της.  

Κάθε άλλο παρά είναι τυχαίο, λοιπόν, που η Κωνσταντινούπολη έμελλε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στη φαντασία σπουδαίων συγγραφέων οι οποίοι -ήδη από την πρώτη επαφή μαζί της- την ερωτεύτηκαν. Το 1852 ο Θεόφιλος Γκωτιέ αποβιβάζεται στην Πόλη, όπου και θα παραμείνει εβδομήντα μέρες ως ταξιδιωτικός απεσταλμένος εφημερίδας. Εκεί, ο κορυφαίος Γάλλος ρομαντικός συγγραφέας θα πραγματοποιήσει ένα ευλαβικό προσκύνημα, για να αντλήσει εμπνεύσεις και να αναζητήσει την ομορφιά.

Και, πράγματι, η Κωνσταντινούπολη του Γκωτιέ, διαποτισμένη από μια έντονη νοσταλγία για έναν κόσμο που χάνεται, μοιάζει φιλοτεχνημένη μάλλον από το χρωστήρα ενός ζωγράφου παρά από την πένα ενός τεχνίτη του λόγου, με τον τελευταίο να διασπείρει επιδέξια στο κείμενό του πολυποίκιλες φιλολογικές και μυθολογικές αναφορές.

Εκτός από τον Γκωτιέ, στην ομάδα των εκλεκτών δυτικών περιηγητών ανήκουν συγγραφείς όπως ο Γκυστάβ Φλωμπέρ, ο Ζεράρ Ντε Νερβάλ και -φυσικά- ο ποιητής Λόρδος Μπάυρον, οι οποίοι τον 19ο αιώνα, αναζητώντας εμπειρίες και έμπνευση, ταξίδευαν στο ανατολικό τμήμα της Μεσογείου με τελευταίο σταθμό την Κωνσταντινούπολη.

Μάλιστα, ο Φλωμπέρ έκανε ένα βήμα παραπέρα: Προσπαθώντας -κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πόλη- να δημιουργήσει, έκανε μέχρι και το προσχέδιο ενός μυθιστορήματος με τίτλο «Χαρέλ Μπέη», όπου ένας πολιτισμένος Ευρωπαίος και ένας βάρβαρος Ανατολίτης προοδευτικά υιοθετούν ο ένας τα χαρακτηριστικά του άλλου, ώσπου στο τέλος καταλήγουν ο ένας στη θέση του άλλου!

Πάντως, αποτυπώνοντας διεξοδικά τις εντυπώσεις του από την Κωνσταντινούπολη, ο ιδιοφυής Φλωμπέρ θα επισημάνει την εκπληκτική -από κάθε άποψη- εξοικείωση των μουσουλμάνων με το θάνατο: τα νεκροταφεία τους -τα οποία βρίσκονται μέσα στους οικισμούς, δίπλα στα σπίτια- συχνά μετατρέπονται σε χώρους κοινωνικών συναναστροφών, εμπορικών συναλλαγών και παιχνιδιών.

Στο υπέροχο «Ταξίδι στην Ανατολή», ο Ζεράρ ντε Νερβάλ αισθάνεται την Κωνσταντινούπολη ως μια θηλυκή υπόσταση, μοιραία, λάγνα, πλανεύτρα, ερωτική και μυστηριωδώς επικίνδυνη. Μια πόλη γεμάτη μυστικά και θέλγητρα, την οποία ο στυλίστας Γάλλος συγγραφέας τη βλέπει «να λαμποκοπάει μέσα από την πολύχρωμη ομίχλη της Ανατολής». Από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα αυτής της διαδρομής, που και εμείς με ξεναγό τον Νερβάλ έντονα βιώνουμε, είναι ολοφάνερο ότι κυριαρχεί αμετάκλητα ως μοιραίο χαρτί του πεπρωμένου, η γυναίκα.

Σε κάθε περίπτωση, είναι το «Ιστανμπούλ, πόλη και αναμνήσεις» του Ορχάν Παμούκ που προσφέρει υποδειγματικά τα «απομνημονεύματα» της γενέθλιας πόλης μέσα από τα αμιγώς προσωπικά βιώματα και τις αναμνήσεις του. Ο Τούρκος συγγραφέας συνθέτει μία υποβλητική ελεγεία της γενέτειράς του, καταφέρνοντας να συγκεράσει τα μοναδικά ιστορικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της με την «ομορφιά ενός τοπίου που προκύπτει από τη μελαγχολία του».  

Σε αυτήν την ιδιότυπη και ελκυστική παράδοση έργων πάνω σε μια τέτοια μυθική και εμπνευστική πόλη έρχεται να ενταχθεί και το μαγευτικό ταξίδι με τίτλο «Η Πύλη της Ανατολής» του Βιτόριο Τζαρντίνο, που αποθεώνει την τέχνης των κόμικς αποτυπώνοντας εξαιρετικά την εκρηκτική πολυχρωμία της, τη μυστηριώδη ατμόσφαιρα και τις αντιθέσεις της.

Το καλοκαίρι του 1938, η Ευρώπη ακροβατεί στο χείλος του γκρεμού. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των μεγάλων δυνάμεων, επιδίδονται σε έναν φρενήρη μυστικό πόλεμο προσπαθώντας να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή θέση στη σκακιέρα του πραγματικού επερχόμενου πολέμου. Στην Κωνσταντινούπολη, ο Στερν, ένας μηχανικός, θα γίνει το διακύβευμα αυτής της σκιώδους σύγκρουσης και ο Μαξ Φρίντμαν που θα μπλεχτεί άθελα του σε αυτό το παιχνίδι κατασκόπων θα κάνει τα πάντα για να τον σώσει. Ποια είναι όμως η αινιγματική Μάγδα Βίτνιτζ και ποιος ο ρόλος της σε αυτήν την ιστορία;

Πρόκειται για τη δεύτερη περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον Μαξ Φρίντμαν, σχεδιασμένη το 1985 – τρία χρόνια μετά την «Ουγγρική Ραψωδία» που είχε ως επίκεντρο τη Βουδαπέστη. Όπως στην πρώτη ιστορία, έτσι και σε αυτήν, ο Τζαρντίνο τοποθετεί τον πρωταγωνιστή του στην πιο σκοτεινή καμπή της ευρωπαϊκής ιστορίας. Στην πραγματική ζωή, τον Μάρτιο του 1938 ο Χίτλερ είχε προσαρτήσει την πατρίδα του την Αυστρία και ήδη κοιτούσε προς την Τσεχοσλοβακία, παρά τις προσπάθειες της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας να τον κατευνάσουν.  

Σε αυτό το εκρηκτικό σκηνικό, η Κωνσταντινούπολη έμοιαζε μια όαση ηρεμίας. Αλίμονο, όμως. Στο παρασκήνιο, οι μυστικές υπηρεσίες των Μεγάλων Δυνάμεων δρούσαν ανεξέλεγκτα, προκειμένου να εξασφαλίσουν μια καλύτερη θέση ενόψει του αναπόφευκτου πολέμου.

Ο Τζαρντίνο απεικονίζει αριστοτεχνικά τις ίντριγκες, τα ερωτικά πάθη, το μυστήριο, τις εντάσεις και την αγωνιώδη κορύφωση της πλοκής του, με σκηνικό τα ανατολίτικα παζάρια, τα βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία, τις μυρωδιές από μπαχαρικά και ναργιλέδες, τις φτωχογειτονιές και τα λιθόστρωτα σοκάκια, δημιουργώντας ένα είδος εικαστικής ποίησης.

Και όλα αυτά, με μία προσεκτικά δομημένη αφήγηση διαποτισμένη από τη νοσταλγία μιας αλλοτινής εποχής και από μία διάχυτη μελαγχολία της παρακμής, για να αναδείξει επιμελώς τα μισοκρυμμένα ίχνη του παρελθόντος όπως αυτά παρεισφρέουν στην Κωνσταντινούπολη της ιστορίας του. Πάνω απ’ όλα, όμως, κατάφερε κάτι μοναδικό: Να δώσει το πολύπτυχο πορτρέτο μιας πόλης στην κόψη της πραγματικότητας. Εκεί, δηλαδή, όπου η ισορροπία είναι απολύτως οριακή – κάπου ανάμεσα, στο χάος της αβύσσου και σε μια νέα αρχή…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Στρατευμένη με πάθος στον αγώνα κατά των λαθροκυνηγών, η Σολάνα Μπετγουέηζ είχε το θλιβερό καθήκον να βρίσκεται κοντά σε κουφάρια και πτώματα ακρωτηριασμένων ζώων. Έτσι, όταν ένας νεαρός άνδρας βρίσκεται νεκρός στο κέντρο του Wild Bunch, ένα προστατευόμενο φυσικό πάρκο ζώων στα σύνορα της Ναμίμπιας, αντιλαμβάνεται ότι η έρευνά της θα την έφερνε αντιμέτωπη με πολλές σκοτούρες. Ένας λόγος παραπάνω που ο ιδιοκτήτης του πάρκου, ο Τζων Λέηθαμ, αποδεικνύεται μυστηριώδες πρόσωπο. Πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα στην καρδιά των αφρικανικών πάρκων άγριας φύσης, το «Οκαβάνγκο» είναι ένας ύμνος στην ομορφιά του άγριου κόσμου και στην επείγουσα ανάγκη να τον αφήσουμε να ζήσει.

Ο Αβίρ ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον Αντώνη —τον αγαπημένο του φίλο από την Ελλάδα, τον άνθρωπό του— στο Ελσίνκι, στον τόπο όπου έχει βρει πια καταφύγιο και έχει δημιουργήσει οικογένεια µε τη συμπατριώτισσά του Εβίν. Οι δύσκολες διαδρομές του από το Ιράκ στην Ελλάδα και από εκεί στη Φινλανδία, οι περιπέτειες και οι δυσκολίες, οι αλήθειες και τα ψέματα έχουν καθορίσει τη ζωή και την τύχη του. Θα είναι όμως το Ελσίνκι ο τόπος που ονειρεύτηκε; Ιστορίες ανθρώπων που διατρέχουν χώρες και σύνορα σε ένα μυθιστόρημά περιπλάνησης, σε ένα βιβλίο για τον ανήσυχο και ρευστό κόσμο του εικοστού πρώτου αιώνα, για τη διαφορετικότητα, τη συντροφικότητα και την αγάπη, για την έννοια της οικογένειας και της πατρίδας.

Μετά τη συγκλονιστική ανακάλυψη ανθρώπινων οστών σ’ ένα από τα πιο πλούσια και καλύτερα φυλασσόμενα προάστια της Μπογκοτά, ο εισαγγελέας ειδικών ερευνών Έντιλσον Χουτσινιαμούι αναλαμβάνει να εξακριβώσει σε ποιον ανήκουν με τη βοήθεια του αστυνόμου Λαϊσέκα και της υπόλοιπης ομάδας του. Ο Χουτσινιαμούι με το αλάθητο ένστικτο και η θαρραλέα Λεζάμα επιστρέφουν σε μια συνταρακτική ιστορία γεμάτη αξέχαστους χαρακτήρες, ανάμεσα στους οποίους ένας καθηγητής με ιδιαίτερη ερωτική ζωή κι ένας αινιγματικός Αργεντινός. Το «Colombian Psycho» είναι ένα αριστοτεχνικό παιχνίδι με καθρέφτες, στο οποίο η γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας θολώνει, καθώς η φαντασία του συγγραφέα και η πραγματική ζωή αλληλεπικαλύπτονται σε μια επικίνδυνη ίντριγκα, που λειτουργεί επίσης ως αποκάλυψη της κατάστασης ενός έθνους.

Ο Μάρκος, ένας μεσήλικας τραπεζικός υπάλληλος, ζει με την Έλσα σε μια παλιά μονοκατοικία στα Πατήσια. Ύστερα από δέκα χρόνια γάμου, ο καιρός περνάει χωρίς ενδιαφέροντα και συγκινήσεις. Η απέχθεια για τη δουλειά του, η επίγνωση της χαμένης νεότητας και οι επισκέψεις της εριστικής πεθεράς του τον βυθίζουν στην εσωστρέφεια. Απρόσμενα γεγονότα τον παρασύρουν σε αλυσιδωτά ψέματα και παρορμητικές αντιδράσεις που τον καταδικάζουν σε μια ζωή για την οποία δεν προοιωνίζεται τίποτα θετικό. Απαλλαγμένος από συζυγικές υποχρεώσεις και τραπεζικούς εφιάλτες αλλά σε πλήρη συναισθηματική σύγχυση, θα οδηγηθεί σε μια απεγνωσμένη απόφαση. Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που πραγματεύεται με χιούμορ τη φυγή ενός συνηθισμένου ανθρώπου από τις ηθικές και κοινωνικές συμβάσεις του πρότερου βίου του.