«Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ»: Η βιογραφία ενός συγγραφέα μετατρέπεται σε μια ακραία ιστορία ίντριγκας και αναζήτησης ταυτότητας

Αντιλαμβανόταν τη συγγραφή μυθιστορημάτων ως μία αμιγώς διανοητική άσκηση, αλλά και ως ένα παράξενα γοητευτικό παιχνίδι, μια ιδιαίτερα απαιτητική τέχνη της εξαπάτησης – άλλωστε, σε αυτό συνέβαλλαν η περίφημη περιφρόνησή του για την κοινή λογική, τα καταπιεστικά ήθη και την πολιτική ευπρέπεια, καθώς και η εμμονή του να επινοεί σκακιστικά προβλήματα και αινίσματα. Όπως είχε πει άλλωστε και ο ίδιος «δεν έχω κανέναν κοινωνικό σκοπό, ούτε μεταφέρω κανένα κοινωνικό μήνυμα, όμως μου αρέσει να συνθέτω γρίφους και να βρίσκω περίτεχνες λύσεις στους γρίφους που συνθέτω».

Πάντως, για να τα κάνει όλα αυτά, για να καταφέρνει -δηλαδή- να παίζει κάνοντας υψηλή τέχνη, χρειάζεται ένας συγγραφέας εξαιρετικών ικανοτήτων. Και, πράγματι, ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (1899 – 1977) εκτός από μία πληθώρα ασυνήθιστων βιωμάτων, διέθετε μια «ακτινωτή» δημιουργική φαντασία, μία λεπτή αίσθηση του χιούμορ και μια πολυδιάστατη προσωπικότητα που έκανε αισθητή της παρουσία της μέσα στους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του.

Απ’ την άλλη, η συγγραφική δραστηριότητα τον απασχολούσε με τέτοια ένταση που συχνά έπαιρνε τη μορφή μιας ιδεοληψίας, αφού για εκείνον τόσο η ζωή όσο και η τέχνη ήταν πάντα ένα απαιτητικό παιχνίδι σαγήνης και απάτης. Ο Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Ναμπόκοφ γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη από μία παλιά αριστοκρατική οικογένεια η οποία θα εγκατέλειπε τη Ρωσία, έπειτα από την επανάσταση των μπολσεβίκων.

Όμως ο μικρός Βλαντιμίρ διέθετε μια έμφυτη ικανότητα να επιβιώνει, καθώς και να διαπρέπει σχεδόν σε ό,τι τον απασχολούσε. Δεκαεφτά χρονών δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή, ενώ στη συνέχεια σπουδάζει στο Κέιμπριτζ γαλλική και ρωσική φιλολογία. Το 1922 δολοφονείται, στο Βερολίνο, ο πατέρας του και τέσσερα χρόνια αργότερα δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα.

Οι καιροί, ωστόσο, παρέμεναν δύσκολοι και ο προσαρμοστικός συγγραφέας άρχισε -από το 1941 και μετά- να γράφει στα αγγλικά. Μάλιστα, εξαιτίας του πολέμου εγκατέλειψε την Ευρώπη και εγκαταστάθηκε οριστικά στις Η.Π.Α. όπου και θα γινόταν ένας λογοτέχνης παγκοσμίου φήμης. Είναι εμφανές ότι η αναγνώριση δεν ήρθε σε καμία περίπτωση τυχαία: Δεξιοτέχνης του στιλ, με μία αξεπέραστη ευφυΐα ο Ναμπόκοφ κατόρθωσε να αναδομήσει, με απαράμιλλη επινοητικότητα, τις λογοτεχνικές φόρμες. Σε όλα του τα έργα πραγματεύεται τη σταδιακή διαμόρφωση της συνείδησης του ανθρώπου – μέσω ψευδαισθήσεων και εμμονών.

Αλλά εκείνο που κυρίως τον ενδιέφερε, ήταν οι μυστηριώδεις διεργασίες της ίδιας της συνείδησης στην προσπάθειά της να ανακαλύψει τα όρια ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και την πραγματικότητα. Σε κάθε περίπτωση, τα παζλ -που τόσο τον γοήτευαν- έμελλε να θέσουν το πλαίσιο στα περισσότερα από τα έργα του, μέσα πάντα από ένα πολύπλοκο σχεδιασμό μοτίβων και νύξεων που αιχμαλωτίζουν τον αναγνώστη.

Στην «Άμυνα του Λούζιν», για παράδειγμα, ο Λούζιν, εσωστρεφής και μελαγχολικός ως παιδί, στρέφεται στο σκάκι για να αποφύγει την πραγματικότητα. Μεγαλώνοντας, το πρωτοφανές ταλέντο του τον φέρνει στην κορυφή, αλλά το τίμημα είναι δυσβάστακτο: Το πάντοτε ικανό, για λαμπρούς σκακιστικούς συνδυασμούς, μυαλό του αποδεικνύεται τραγικά ανεπαρκές για να αντιμετωπίσει το λαβύρινθο της ζωής και είναι αυτό που θα τον οδηγήσει στη συντριβή.

Ήταν εντούτοις με την θρυλική, πια, «Λολίτα» (1955) που ο Ναμπόκοφ θα γνώρισε -ετεροχρονισμένα- την απόλυτη καταξίωση: Είναι η εκπληκτική ιστορία ενός πάθους ανεξέλεγκτου και χωρίς όρια, που κυριεύει έναν σαραντάχρονο διανοούμενο για ένα ανήλικο κορίτσι, το οποίο με την πρώιμη σεξουαλικότητά του και την προκλητική θηλυκότητά του θα τον οδηγούσε σε μία σειρά από βασανιστικές περιπέτειες, μέχρι την ζοφερή κατάληξη της ιστορίας.

Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είχε να κάνει με τις φαντασιώσεις του καθηγητή και παράλληλα με τη σταδιακή πτώση του. Κι αυτό, όχι γιατί ο συγγραφέας θέλησε να δώσει ένα, έστω και υποτυπώδες, ηθικό μήνυμα στην ιστορία. Αλλά γιατί η Λολίτα αποδείχτηκε πιο διεφθαρμένη από τον καθηγητή. Έτσι ο αναγνώστης προχωρεί προς το τέλος του βιβλίου ψάχνοντας εναγωνίως για εξηγήσεις που κάθε άλλο παρά προφανείς είναι, αδυνατώντας να δεχθεί ως μοναδική αφετηρία τα ερωτικά ένστικτα- πέρα από την οποία μόρφωση, πνευματικό επίπεδο ή κοινωνική θέση.

Και αυτή ακριβώς είναι η συνταρακτική ιδιαιτερότητα του έργου: Δεν είναι ανάλυση, δεν είναι ντοκουμέντο, δεν είναι η αφήγηση της εμπειρίας, είναι η καταγραφή μιας σειράς δεδομένων, που αποτελούν τις πλέον πειστικές προϋποθέσεις για μία μεγαλειώδη αμηχανία μπροστά στην προσπάθεια κατανόησης των ανθρωπίνων εμμονών. Πρόκειται για το πλέον υπαινικτικό και γλωσσικά παιγνιώδες μυθιστόρημα, μετά τον «Οδυσσέα» του Τζέημς Τζόυς.

Αλλά είναι με την «Αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ», που θα καταφέρει να βρει το καθαρά προσωπικό του στιλ, ένα διαυγές ύφος που μοιάζει να το διαπερνά η παραφορά ενός αλλόκοτου ονείρου: Δύο μήνες μετά το θάνατο του μυθιστοριογράφου Σεμπάστιαν Νάιτ, ο νεαρός ετεροθαλής αδελφός του αναλαμβάνει να γράψει τη βιογραφία του.

Πολλοί γνώριζαν διάφορα για τον εξαιρετικό μυθιστοριογράφο Σεμπάστιαν Νάιτ, αλλά πιθανώς ελάχιστοι γνώριζαν για τους δύο έρωτες που επηρέασαν τόσο βαθιά την καριέρα του – ο δεύτερος μάλιστα με καταστροφικό τρόπο. Ο ετεροθαλής αδελφός του επιχειρεί, λοιπόν, να ξεδιαλύνει το αίνιγμα της ζωής του, με αφετηρία μερικές φαινομενικά ασήμαντες ενδείξεις στα προσωπικά χαρτιά του μυθιστοριογράφου.

Σύντομα, όμως, η αναζήτησή του εξελίσσεται σε μια ιστορία μυστηρίου και ίντριγκας, όπως συμβαίνει στα μυθιστορήματα του ίδιου του Σεμπάστιαν Νάιτ. Μία διεστραμμένα ευφυής, περίπλοκη, με συναρπαστική κορύφωση αστυνομική ιστορία για τη μυστηριώδη ζωή ενός διάσημου συγγραφέα – για την οποία, ήδη από το τέλος του δεύτερου κεφαλαίου γίνεται πλέον σαφές ότι ξεγλιστράει όπως ο υδράργυρος στην παλάμη.

Σταδιακά, γίνεται αντιληπτό ότι το βιβλίο δεν είναι για τη ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ, αλλά για την προσπάθεια του αδελφού του να το γράψει! Έτσι, εκείνος βρίσκεται τελικά να αντιμετωπίζει κρίση της δικής του ταυτότητας, με την αναζήτησή του για τον πραγματικό Σεμπάστιαν να γίνεται αναζήτηση του εαυτού του.

Κατά τα άλλα, η ανεπανάληπτη ικανότητα του Ναμπόκοφ στη σύνθεση της πλοκής, στη λεπτότητα της ψυχολογικής διείσδυσης και στην απρόσμενη αλληλουχία των καταστάσεων, βρίσκει -σε αυτό το μυθιστόρημα- την ύψιστη έκφρασή της: καμία εξέλιξη δεν είναι αναμενόμενη και, τίποτα απολύτως, δεν είναι όπως φαίνεται…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Συγκρίνοντας και φωτίζοντας τον Ιησού των Ευαγγελίων µε τις ιστορικές πηγές, ο Ασλάν σκιαγραφεί το πορτρέτο ενός άνδρα γεμάτου πίστη και πάθος, ο οποίος ωστόσο σπαράσσεται από αντιθέσεις: ένας άνδρας φιλειρηνικός ο οποίος παρακινούσε τους οπαδούς του να οπλιστούν µε σπαθιά. Ένας εξορκιστής ο οποίος θεράπευε διά της πίστης και προέτρεπε τους μαθητές του να κρατούν μυστική την ταυτότητά του. Και τέλος ο ανατρεπτικός «Βασιλιάς των Ιουδαίων», του οποίου η υπόσχεση να τους ελευθερώσει από τη Ρώµη δεν υλοποιήθηκε στη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Ο Ασλάν διερευνά τους λόγους για τους οποίους η πρωτοχριστιανική εκκλησία προτίμησε να διαδώσει μια εικόνα του Ιησού ως ενός φιλειρηνικού πνευματικού δασκάλου και όχι ως ενός πολιτικά συνειδητού επαναστάτη. Ο «Ζηλωτής» προτείνει μια καινούργια θεώρηση μιας από τις σπουδαιότερες ιστορίες που ειπώθηκαν ποτέ, ενώ συνάμα επικυρώνει τη ριζοσπαστική και ρηξικέλευθη φύση της ζωής και της αποστολής του Ιησού της Ναζαρέτ.

Ένα ιστορικό μυθιστόρημα για την Τερέζα Δαμαλά – μια γυναίκα γεμάτη δύναμη. Η Τερέζα θα διασχίσει τον χώρο και τον χρόνο για να συναντηθεί με τον Πικάσο, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, τον Βενιζέλο, τον Μουσολίνι, τον Κεμάλ και τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Μέσα από την ιστορία της, θα περιδιαβούμε τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η πένα του Φρέντυ Γερμανού θα αποτυπώσει την ιστορία ενός κόσμου που αλλάζει με βιαιότητα, σαρώνοντας στο πέρασμά του έρωτες, κυβερνήσεις και πρόσωπα.

Αθήνα, 1988: Ένα ζευγάρι Άγγλων, ο μαύρος ποιητής και μποξέρ Μάιλο και ο λευκός αλκοολικός Τζάσπερς, για να εξασφαλίσουν δωρεάν διαμονή σ᾽ ένα φθηνό ξενοδοχείο κοντά στον σταθμό Λαρίσης και λίγα χρήματα για τα ποτά τους, κάνουν τους κράχτες με στόχο να προσελκύσουν τουρίστες στο ξενοδοχείο. Η γνωριμία τους με την Αμερικανίδα Μπράιντι, θα αλλάξει τη ζωή και των τριών για πάντα.

Τα «Ανεμώλια» είναι ένα βιβλίο για την αντρική φιλία και τη φυγή. Μια παρέα φίλων από παιδιά δραπετεύει με ένα ιστιοπλοϊκό στην αρχή του καλοκαιριού, αφήνοντας πίσω για πάντα όλη την προηγούμενη ζωή τους. Μέσα από τις περιπέτειες του ταξιδιού, το πικρό χιούμορ, τα απρόοπτα και την παλινδρομική μνήμη του αφηγητή αναδύεται ο πρόσφατος νεοελληνικός μηδενισμός και η δίνη της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια. «Ανεμώλια» στη γλώσσα του Ομήρου είναι τα λόγια του ανέμου, τα μάταια, τα ανώφελα. Σε αυτό το μυθιστόρημα, που το διατρέχει μια συνεχής συνομιλία με τον ομηρικό κόσμο, ανεμώλια είναι η διαφυγή από τον κόσμο της αρσενικής απελπισίας, η απόδραση από την ασφυκτική καθημερινότητα αλλά και η δίψα για την αναζήτηση της νεότητας κι εκείνης της ομορφιάς που καταλύει τον χρόνο.