Ο Λευτέρης Γιοβανίδης μας διδάσκει πως να γίνουμε αντάρτες

Τρεις αγανακτισμένες γυναίκες, δύο μεθοδικοί άντρες, ένα μυστικό δωμάτιο που λειτουργεί σαν αίθουσα εκπαίδευσης ανταρτών και ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Αυτά είναι τα συστατικά που προσφέρουν ένα σύγχρονο θεατρικό πολιτικό κείμενο, μια  ιστορία για αυτούς που πίστεψαν σε ένα αταξικό και δίκαιο αύριο που θα ερχόταν με την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας του Πινοσέτ στη Χιλή του ’80. Ο σκηνοθέτης της «μανιασμένης» Μήδειας, Λευτέρης Γιοβανίδης, καταπιάνεται με ένα κείμενο του  Γκιγιέρμο Καλντερόν και εξηγεί στην Popaganda –με αφορμή το “Escuela” που ανεβαίνει για λίγες μόνο παραστάσεις στο Θέατρο Θησείον- γιατί τον απογοητεύει το να βλέπει νέους ανθρώπους να αδιαφορούν για την πολιτική σήμερα.

Πότε προέκυψε η σκηνοθεσία στα σχέδιά σου; Από μικρός ήθελα να γίνω σκηνοθέτης, αφού τώρα πια απορώ με το πόσο κατασταλαγμένος ήμουν σ’ αυτή την επιλογή μου. Από το δημοτικό συμμετείχα σε παραστάσεις και από το λύκειο έλεγα ότι ήθελα να γίνω σκηνοθέτης. Από την άλλη δυστυχώς ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει Σχολή Σκηνοθεσίας Θεάτρου στην Ελλάδα. Η Ακαδημία Τεχνών δεν έγινε ποτέ. Κι αν και είχαν δοθεί λεφτά για να ξεκινήσει, τα λεφτά εξαφανίστηκαν και έμεινε στα χαρτιά. Ας ελπίσουμε να καταφέρει ο Στάθης Λιβαθινός να πραγματοποιήσει το όραμα του να δημιουργηθεί μια σχολή σκηνοθεσίας σύντομα. Στα 23 μου λοιπόν πήγα και σπούδασα σκηνοθεσία στη Νέα Υόρκη.   

Έχεις ασχοληθεί με την παιδική σκηνή, έχεις διαχειριστεί πριν δύο χρόνια ένα ιδιόρρυθμο κείμενο του Λεμουάν και τώρα καταπιάνεσαι με το έργο μιας ηγετικής μορφής του νέου πολιτικού θεάτρου. Οι σκηνοθέτες τελικά καλούνται να μεταμορφωθούν και να προσαρμόζονται σε διαφορετικά είδη περισσότερο από τους ίδιους τους ηθοποιούς τους; Όλοι καλούμαστε, ο καθένας στο αντικείμενο του να μεταμορφωθούμε να προσαρμοστούμε, να γίνουμε καλύτεροι. Εκεί είναι το μυστικό σήμερα: με ποιο τρόπο στην κοινωνία που ζούμε θα καταφέρουμε να συνεργαστούμε με τους γύρω, να προκαλέσουμε τη σκέψη μας, να δουλέψουμε πέρα από τα στεγανά που ενδεχομένως η καθημερινότητα και τα προβλήματα μπορούν να μας βάλουν. Είναι μεγάλη πρόκληση για μένα να βρίσκομαι αντιμέτωπος συνεχώς με διαφορετικού στυλ γραφής έργα. Το έχω ανάγκη αυτό. Μου μεγαλώνει το ταξίδι μου. Για μένα η ζωή μου είναι ένα ταξίδι. Γι’ αυτό προσπαθώ να έχω σχεδόν πάντα έτοιμη τη βαλίτσα μου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο 'Αγγελος Τσέκερης μας εξηγεί την αλλιώτικη ιστορία του Νίκου Ζαχαριάδη

Πως έφτασε στα χέρια σου το κείμενο του Καλντερόν και ποιο είναι το στοιχείο του που σε οδήγησε στο να εργαστείς πάνω του; Τον Καλντερόν τον γνώρισα πριν λίγα χρόνια στη Νέα Υόρκη. Παρουσιαζόταν ένα κείμενο του, το “Neva” στο Public Theatre. Από τότε τον παρακολουθούσα στα επόμενα βήματά του. Το 2013 παρουσίασε το “Escuela”. Μου άρεσε το κείμενο και θεώρησα πως θα είχε νόημα να ανεβεί στη Ελλάδα. Υπάρχει γενικά στο χώρο μου η άποψη ότι ο Έλληνας θεατής σήμερα -σε μια περίοδο κρίσης- έχει ανάγκη από κωμωδίες και μόνο. Δεν διαφωνώ απολύτως από τη στιγμή που στην ιστορία του θεάματος οι λαμπερές παραγωγές των μιούζικαλ γνώρισαν ακμή σε εποχές κρίσης. Ωστόσο το πολιτικό θέατρο είναι αναγκαίο να παρουσιάζεται, το έχει ανάγκη το κοινό για να σκεφτεί, να κρίνει, να πάρει αποφάσεις. Το “Escuela” είναι ένα επίκαιρο έργο. Διαβάζοντας το ένιωσα σαν ο Καλντερόν να ζει στην Ελλάδα, σα να γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα την εδώ πραγματικότητα.

Είναι εφικτό ένας σκηνοθέτης να παραμένει αξιακά ουδέτερος απέναντι σε έργο ιδεολογικά φορτισμένο; Σε καμιά περίπτωση. Αντιθέτως πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης από τη στιγμή που ανεβάζει ένα συγγραφικό έργο στη σκηνή οφείλει να βάλει τη δική του σφραγίδα, το θέατρο άλλωστε αποτελεί μια ομαδική δουλειά και η λειτουργία του είναι αλυσιδωτή. Ο συγγραφέας γράφει ένα κείμενο, ο σκηνοθέτης το αποδίδει σε μια δική του ανάγνωση και στη συνέχεια έρχεται ο ηθοποιός για να το κάνει δικό του και να το αποδώσει μπροστά στον θεατή που με τη σειρά του το εκλαμβάνει μέσα από τη ματιά του, το παίρνει και φεύγει. Σε αυτή την αλυσίδα, της οποία όλοι είμαστε κρίκος, αν ένα έργο είναι ιδεολογικά φορτισμένο για να το επιλέξω σημαίνει πως με ιντριγκάρει.  Ως μεταφραστής, αλλά και ως σκηνοθέτης, πιστεύω ότι είναι σημαντικό να σέβεσαι και να λαμβάνεις υπόψη σου το κοινό και την εποχή που ανεβάζεις ένα έργο.

Μπορεί μια ιστορία της δεκαετίας του ’80 με ένα ιδιαίτερο θέμα από τη μακρινή Χιλή να αποδειχθεί διδακτική για το κοινό της Ελλάδας του σήμερα; Το έργο -αν και αναφέρεται στη Χιλή του 1987- έχει γραφτεί το 2013. Είναι ένα πρόσφατο κείμενο. Συνεπώς, αν και ο Καλντερόν εξιστορεί τα τότε γεγονότα της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής τα αντιμετωπίζει με μια σημερινή ματιά. Ουσιαστικά μας μιλά για τον «ψεύτη εικοστό» για το πως πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ξεφτισμένες ιδεολογίες, για το που κρύβεται τελικά η αλήθεια στην πολιτική, την κοινωνία και τη δράση, αν αυτή υπάρχει. Παρότι δε φαίνεται εξ αρχής, σε μια δεύτερη ματιά το μήνυμα του είναι επί της ουσίας αισιόδοξο. Μια ομάδα καθημερινών απλών ανθρώπων αναγκάζονται να πάρουν τα όπλα για να διεκδικήσουν την ελευθερία τους και δικαιοσύνη. Σύντομα όμως έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα. Ο Καλντερόν έχει πίστη μόνο στον άνθρωπο, απορρίπτοντας τις ιδεολογίες.

Πως αντιμετωπίζονται οι νέοι σκηνοθέτες στη σημερινή ελληνική θεατρική παραγωγή; Νομίζω θετικά, έχει αλλάξει άρδην το θεατρικό γίγνεσθαι τα τελευταία χρονιά. Δίδονται περισσότερες ευκαιρίες, υπάρχει πολυφωνία. Πριν κάποια χρόνια οι θεατρικές σκηνές ήταν αισθητά λιγότερες και δύσκολα μπορούσες να δείξεις τη δουλειά σου. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί παρά πολλές με αποτέλεσμα μέσα στο 2015 να έχουμε 1500 πρεμιέρες, αστρονομικός αριθμός. Δεν ξέρω αν θα μας βγει σε καλό ή κακό όλο αυτό, το μόνο που παρατηρώ είναι ότι τίποτα πια δεν προλαβαίνει να γράψει, να δημιουργήσει ιστορία γύρω του. Εν τέλει δε νομίζω ότι μας μένουν πολλά στο κεφάλι. Σχεδόν δεν μένει τίποτα.

Η ομορφιά του θεάτρου έγκειται στο γεγονός πως δε το μαθαίνεις ποτέ, πάντα έχεις κάτι καινούργιο να ανακαλύψεις για την τέχνη του.

Το πολιτικό θέατρο μπήκε ξανά στο παιχνίδι εν μέσω κρίσης; Είναι απογοητευτικό να βλέπεις τη νέα γενιά να αδιαφορεί και να απαξιώνει την πολιτική όπως και το γεγονός πως ανοίγεις την τηλεόραση και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι ο καθένας εκφέρει λόγο εύκολα κρίνοντας ένα σύστημα που, αν και είναι ασθενές εν τη γενέσει του, η εύκολη απαξίωση του μας έφερε μέχρι εδώ. Η ελληνική κοινωνία διακατέχεται πλέον από έναν διευρυμένο κυνισμό. Από την άλλη, το θέατρο ως ζωντανός οργανισμός φυσικά και επηρεάζεται από το τι συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας. Το πολιτικό θέατρο που γράφεται σήμερα έχω την αίσθηση πως δεν έχει διάθεση να διδάξει ηθικοπλαστικά μια σωστή κατά τον συγγραφέα ιδεολογία. Αυτό έχει ξεπεραστεί. Αυτό μου άρεσε και στον Καλντερόν , που θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους αύτη τη στιγμή της γενιάς του θεατρικούς συγγραφείς της Λατινική Αμερικής στο πολιτικό θέατρο.

Με τι νιώθεις πως πρέπει να πειραματιστείς σκηνοθετικά και δεν έτυχε μέχρι σήμερα; Έχεις μελλοντικά σχέδια; Η ομορφιά του θεάτρου έγκειται στο γεγονός πως δε το μαθαίνεις ποτέ, πάντα έχεις κάτι καινούργιο να ανακαλύψεις για την τέχνη του. Βλέποντας μετά από χρόνια ένα έργο που είχες δουλέψει στο παρελθόν, μοιάζει αλλαγμένο, ανακαλύπτεις πτυχές του που πριν δεν αναγνώριζες. Στα άμεσα σχέδια μου είναι η επανάληψη της περσινής αγγλόφωνης «Αντιγόνης» ενώ αναμένω να απάντηση από το Φεστιβάλ Αθηνών για την πρόταση που έχω καταθέσει. Το καλό είναι ότι περιμένω πολλά και έχω όρεξη για σχέδια, έχω «ερωτικό πόνο και αισιοδοξία χωρίς λόγο».