«Καθολική πρόσβαση» για τα άτομα με αναπηρία στα ΜΜΜ… με εξαιρέσεις

Λίγες μέρες πριν εκπνεύσει το 2023, η υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χριστίνα Αλεξοπούλου, δημοσίευσε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης την απόφαση με τίτλο «Κανονισμός Δικαιωμάτων Επιβατών τακτικών και έκτακτων γραμμών με οδικά μέσα δημόσιας μεταφοράς  (λεωφορεία, τρόλεϊ) και μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, τραμ)».

Ο νέος κανονισμός που αφορά στα δικαιώματα των επιβατών στις αστικές και υπεραστικές μεταφορές, εστιάζει στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, προβλέποντας τη θέσπιση προστίμων αλλά και αποζημίωσης σε περίπτωση μη εξυπηρέτησής τους στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Αναλυτικότερα, «κάθε πολίτης/ισσα, και ιδιαίτερα τα άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα, δικαιούται όπως επιβιβαστεί και κάνει χρήση, χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση, των δημόσιων οδικών μέσων μεταφοράς και μέσων σταθερής τροχιάς καταβάλλοντας το εκ της νομοθεσίας οριζόμενο, ανά κατηγορία μεταφορικού μέσου, κόμιστρο».

Την ίδια στιγμή όμως, ορίζονται εξαιρέσεις στην περίπτωση που οι υποδομές μεταφορών δεν συμβαδίζουν με όσα προβλέπουν οι διεθνείς απαιτήσεις για τη μεταφορά ατόμων με αναπηρία και δεν κρίνονται ασφαλείς για τις μετακινήσεις τους.

Η αναφορά περί «καμίας άμεσης ή έμμεσης διάκρισης», έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το γεγονός ότι επιτρέπεται η άρνηση κράτησης και έκδοσης εισιτηρίων καθώς και η άρνηση επιβίβασης σε άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας σε περίπτωση που αυτό δεν είναι ασφαλές και λειτουργικά εφικτό, και, «προκειμένου οι μεταφορείς να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο και τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές ή στις περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών ή χώρων αφετηρίας».

Αδιαμφισβήτητα, η ασφάλεια και η σωματική ακεραιότητα των ΑμΕΑ – και κάθε ανθρώπου – πρέπει να τίθεται στο επίκεντρο κατά τη μετακίνησή τους στην πόλη. Όσο όμως η διασφάλιση της ακεραιότητάς τους επιχειρείται διά του αποκλεισμού, θα αντιβαίνει τους ισχυρισμούς περί “απουσίας διακρίσεων” και θα αφήνει εκτεθειμένη την κυβέρνηση, αφού έμμεσα παραδέχεται τα μεγάλα κενά στο ζήτημα της προσβασιμότητας στα ΜΜΜ. Η συγκεκριμένη στάση επισφραγίζει εν γένει τον αφιλόξενο και επισφαλή χαρακτήρα της πόλης για τους/τις συμπολίτες/ισσες μας με αναπηρία. 

Θα μπορούμε να μιλάμε για καθολική πρόσβαση μόνο όταν επιτευχθεί η μετατροπή του συνόλου των μέσων μεταφοράς σε πλήρως προσβάσιμα προς όλους και όλες, και όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές που δεν θα αφήνουν περιθώρια αποκλεισμού ακόμα και για «λόγους ασφάλειας».

Το υπ. Υποδομών και Μεταφορών αποφάσισε να κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση όσον αφορά στα δικαιώματα των ΑμΕΑ, ύστερα από την εκδήλωση ορισμένων περιστατικών απρεπούς συμπεριφοράς εργαζόμενων στις συγκοινωνίες προς επιβάτες με αναπηρία, προβλέποντας –μεταξύ άλλων– οι οδηγοί να επιδεικνύουν ιδιαίτερη προσοχή κατά την επιβίβαση ατόμων με αναπηρία ή ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, να μεριμνούν για την ασφαλή μεταφορά τους, όπως μέσω της παραχώρηση θέσης και της ασφάλειας του αναπηρικού αμαξιδίου, και να συνιστούν στους επιβάτες να παραχωρούν τη θέση τους σε άτομα που χρήζουν βοηθείας, όπως έγκυες, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρία.

Αντί λοιπόν αποφάσεις και κανονισμοί που στοχεύουν σε μια πιο συμπεριληπτική κατεύθυνση, να καταλήγουν να κάνουν «μισές δουλειές» και να διαιωνίζουν το στίγμα γύρω από την περιορισμένη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης των ΑμΕΑ, καλό είναι – έναντι των παράλογων μέτρων αποκλεισμού και των «κατ’ εξαίρεση» διακρίσεων – να ανακοινώνονται πρωτίστως σαφείς στόχοι που θα αφορούν στις επεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στις υποδομές και τα μέσα, ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν πραγματικά «καθολικά προσβάσιμα».