Οι εντεινόμενες αναταραχές στην Τουρκία που ξεκίνησαν από την απόπειρα πραξικοπήματος και κορυφώθηκαν με την «αποκατάσταση» της «δημοκρατίας» από τον Ερντογάν, φαινομενικά δεν αφορούν άμεσα την queer κοινότητα της Τουρκίας. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, έχουν κυκλοφορήσει νέα για το αποκεφαλισμένο σώμα ενός γκέι Σύριου πρόσφυγα, που βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, και για την τρανς σεξεργάτρια της οποίας το σώμα βρέθηκε βιασμένο, καμένο και ακρωτηριασμένο στην ίδια πόλη. Τέτοια νέα δείχνουν πως μόνο φαινομενικά είναι που η queer κοινότητα της χώρας μένει ανεπηρέαστη από την ευρύτερη πολιτική κατάσταση που έχει πάρει φωτιά από τα μέσα Ιουλίου και μετά.
Η Lara Özlen, υπεύθυνη επικοινωνίας της οργάνωσης του Pride Week στην Κωνσταντινούπολη, μας μίλησε για την κατάσταση που καλούνται να αντιμετωπίσουν ζώντας στην Τουρκία, την επιρροή του πραξικοπήματος στις ζωές τους και τα σχέδιά τους για το μέλλον.
«Αρχικά φαίνεται πως οι LGBT δεν αγγίζονται απ’ όλη την τρέλα του πραξικοπήματος. Όμως στην πραγματικότητα, σε περιπτώσεις πραξικοπήματος, ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, πάντα οι γυναίκες ή οι LGBT επηρεάζονται περισσότερο. Tώρα αυτοί έχουν και νιώθουν μεγαλύτερη ελευθερία, μεγαλύτερη άνεση να παρενοχλούν κόσμο, δεν φοβούνται ποινές.». «Aυτοί» είναι οι υποστηρικτές του AKP και του Ερντογάν, που το τέλος της απόπειρας πραξικοπήματος τους ανέδειξε ως «υπερασπιστές της δημοκρατίας».
Για τους ακτιβιστές σαν τη Lara, η ειρωνεία αυτής της φράσης είναι προφανής, καθώς η κατάσταση πριν το πραξικόπημα, όπου οι ίδιοι είχαν την εξουσία, δεν ήταν σημαντικά καλύτερη. Το περσινό Pride δέχθηκε επίθεση από την Αστυνομία με πλαστικές σφαίρες, εκτοξευτήρες νερού και δακρυγόνα, στην προσπάθεια των δυνάμεων καταστολής να το διαλύσουν, καθώς δεν είχε δοθεί άδεια στην διαδήλωση να πραγματοποιηθεί. Άδεια δεν δόθηκε ούτε και φέτος. «Είναι σαν ετήσιο ραντεβού. Αιτούμαστε άδεια, απορρίπτεται, διαδηλώνουμε, δεχόμαστε επίθεση», μου εξηγεί η Lara. «Καμιά πολιτική ομάδα δεν έχει πάρει άδεια για διαδήλωση. Κουρδικές, αριστερές ομάδες, κανείς δεν παίρνει άδεια για περίπου δύο χρόνια τώρα, και τέτοιες ομάδες είναι πολύ καλύτερα οργανωμένες από τις LGBT. Εμείς αιτηθήκαμε άδεια για διαδήλωση, ξέροντας ότι θα απορριφθεί, γιατί θέλαμε την επίσημη απόφαση απαγόρευσης για να γράψουμε μετά ένα Δελτίο Τύπου για να προβάλλουμε την κατάσταση. Για να διαβάσεις το Δελτίο Τύπου σου δημόσια δεν είναι απαραίτητη η άδεια, όπως για τη διαδήλωση…“.
Προσαγωγή ενός non-binary ατόμου στις φετινές διαδηλώσεις © Şener Yılmaz Aslan / MOKU
Φέτος, η οργάνωση του Pride Week δεν κάλεσε ανοιχτά σε διαδήλωση. Εσωτερικά η οργανωτική ομάδα είχε συγκρούσεις για το αν θα καλέσουν σε διαδήλωση παρά την απαγόρευση ή όχι. Ένα σημαντικό σημείο σύγκρουσης εντός της κοινότητας ήταν το γεγονός πως η διαδήλωση συνέπιπτε με την περίοδο του Ραμαζανιού, και έτσι ορισμένες ομάδες, κυρίως τρανς ατόμων, διαφωνώντας πολιτικά προτίμησαν να απέχουν από τη διαδήλωση.
Πέρα από το Ραμαζάνι, το κλίμα φόβου επικράτησε και για να έχουν ομοφωνία στην απόφαση κατέληξαν στην αποφυγή της ανοιχτής διαδήλωσης. «Υπάρχουν τόσες λογικές αιτίες για να φοβάται κανείς. Τόσοι βομβαρδισμοί στη χώρα τους τελευταίους μήνες. Ανοιχτές απειλές από εθνικιστικές και θρησκευτικές ομάδες προς εμάς, που ειδικά μετά το Ορλάντο ριζοσπαστικοποιήθηκαν. Έστελναν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της οργάνωσης και ατόμων μηνύματα όπως “Θα καταλήξετε κι εσείς έτσι“. Αυτά δεν ήταν απλές απειλές. Ήταν προκλητικές ανακοινώσεις εγκλημάτων μίσους. Μετά από αυτά, οι τρανς ομάδες αποφάσισαν να συμμετέχουν. Τα μίντια λάτρεψαν την ιστορία, είχαμε φοβερή κάλυψη, ξαφνικά γίναμε δημοφιλείς επειδή ήθελαν να μας σκοτώσουν!.»
Ενώ δεν έγινε ποτέ πλήρης Παρέλαση Υπερηφάνειας, μέλη της ομάδας διαχύθηκαν σε όλη την πόλη, διάβασαν φωναχτά το Δελτίο Τύπου τους, το μοίρασαν έντυπα, και έκαναν με κάθε τρόπο αισθητή την παρουσία τους, ώστε να προσπαθήσουν να ακουστεί η ύπαρξή τους. «Ήταν πολιτικά funky κινήσεις και λειτούργησαν ωραία. Ήταν μια “επιτυχία”. Γύρω στα 25 άτομα προσήχθησαν τελικά, από τους δικούς μας, καθώς πρώτος μας στόχος ήταν να μην αφήσουμε κανέναν από το πλήθος να συλληφθεί, παρεμβαίναμε ώστε να προσαχθούμε εμείς στη θέση τους. Όλη η οργάνωση έγινε σε στιλ guerilla. Δύο άτομα τραυματίστηκαν με πλαστικές σφαίρες, αλλά όχι σοβαρά… Ήταν κατά κάποιο τρόπο επιτυχία, γιατί ως τότε το κράτος δεν μας υπολόγιζε, δεν μας αντιλαμβανόταν ως πολιτικά υποκείμενα. Τώρα, κάποιοι, λίγοι, άκουσαν ότι υπάρχουμε“.
H οργανωτική επιτροπή του Pride Week διαβάζει το Δελτίο Τύπου για τη φετινή διαδήλωση – © Bianet
Ενώ οι μέρες του Pride Week τελείωσαν πολύ πριν το πραξικόπημα, η πολιτική δράση της ομάδας δεν σταμάτησαν. Τώρα, η κατάσταση για τους πολιτικά ενεργούς ανθρώπους της χώρας έχει αλλάξει σημαντικά. Από την κατάσταση που κλήθηκε η queer κοινότητα να αντιμετωπίσει κάνει φανερή την ειρωνεία στο χαρακτηρισμό του Ερντογάν και του AKP ως υπερασπιστές της δημοκρατίας.
«Η πιο μεγάλη διαφορά τώρα είναι ότι δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε το δρόμο. Αυτοί που τώρα βρίσκονται στο δρόμο, είναι οι υποστηρικτές του AKP. Αυτοί που διαδηλώνουν τώρα για τη δημοκρατία είναι οι ίδιοι που μας λιντσάρουν. Κάνουν τεράστιες διαδηλώσεις στο κέντρο της πόλης, εκεί που εμείς δεν μπορούσαμε ποτέ να κάνουμε.»
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ισχύει αυτόν τον καιρό νομιμοποιεί κάθε είδους καταπίεση. Τα πάντα μπορούν να χαρακτηριστούν ως τρομοκρατικές πράξεις, μου εξηγεί. Η κατηγορία «τρομοκρατία» είναι φοβερά χρήσιμη για τη νομιμοποίηση της κρατικής βίας, καθώς το κράτος αποφασίζει ποιος είναι ή όχι τρομοκράτης.
Η σημαντική αλλαγή μετά το πραξικόπημα, όμως, δεν είναι αυτή για τη Lara. «Η πιο μεγάλη διαφορά τώρα είναι ότι δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε το δρόμο. Αυτοί που τώρα βρίσκονται στο δρόμο, είναι οι υποστηρικτές του AKP. Αυτοί που διαδηλώνουν τώρα για τη δημοκρατία είναι οι ίδιοι που μας λιντσάρουν. Κάνουν τεράστιες διαδηλώσεις στο κέντρο της πόλης, εκεί που εμείς δεν μπορούσαμε ποτέ να κάνουμε».
Στις διαδηλώσεις που κυριαρχούνται από το «δημοκρατικό» AKP, δεν υπάρχει βέβαια ίχνος γυναίκας, αφού είναι ένα κίνημα ανδροκρατούμενο και ακραία πατριαρχικό, τέτοιο που είναι σαφείς οι επιδράσεις που έχει σε κινήματα φεμινιστικά ή σεξουαλικής απελευθέρωσης. «Τώρα είμαστε εμείς οι “άλλοι”, είναι προφανές. Άνθρωποι που θα υποστήριζαν το δρόμο, τις δημοκρατικές διαδηλώσεις, τώρα είναι πιο μόνοι, πιο αβέβαιοι, δεν έχουν το χώρο να έρθουν μαζί. Το μόνο που ελπίζουμε είναι ότι αυτή η καταπίεση μπορεί να είναι δημιουργική. Το να διαδηλώνεις δεν είναι πια λύση. Λύση είναι να χτίζουμε συμμαχίες, και αυτό προσπαθούμε να κάνουμε, μεταξύ αριστερών, αναρχικών ή κουρδικών κινημάτων, να δουλέψουμε μαζί… Ακόμα κι αν αυτό ήταν πάντα πολιτικά δύσκολο, και τώρα είναι βέβαια δυσκολότερο, αφού όλοι οι άνθρωποι νομίζουν τώρα ότι παρακολουθούνται, ή παρακολουθούνται όντως“.
H Hande Kader, η γυναίκα που βρέθηκε δολοφονημένη την προηγούμενη εβδομάδα, προσάγεται στο Pride 2014
Όταν φτάνουν στη Lara μέσω τηλεφωνήματος τα νέα για το σώμα της Hande Kader, της τρανς σεξεργάτριας που δολοφονήθηκε στην πόλη της, και ήταν κι εκείνη πολιτικά ενεργή στον queer ακτιβισμό, τη ρωτάω πώς νιώθει για την επιστροφή της στη χώρα της. «Ποτέ δε σκέφτηκα να μη γυρίσω στην Τουρκία», μου λέει. «Αλλά δεν ξέρω τι να περιμένω. Είμαι πολιτικά ενεργή σε διάφορα πράγματα, δεν ξέρω τι μπορούν να μου προσάψουν. Νιώθεις τρομοκρατημένη, δεν μπορείς να το αποφύγεις… Αλλά φυσικά και θα γυρίσω, όλη μου η ζωή είναι εκεί. Δεν μπορούμε να τους αφήσουμε να πάρουν τις ζωές μας λόγω φόβου, βλέπεις…»
