Τι Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου θέλουμε;

Χωρίς τη λογική «μένουν όλοι ευχαριστημένοι»

Κώστας Κουτσολέλος, σκηνοθέτης, ηθοποιός

Νομίζω ότι, προτού μιλήσουμε για το Φεστιβάλ Αθηνών, καλό θα ήταν να ρίχναμε μια ματιά στο ευρύτερο πλαίσιο. Αυτή τη στιγμή στην Αθήνα υπάρχει ένα ενδιαφέρον αλλά τελείως άναρχο θεατρικό τοπίο, με πολύ μεγάλο ανταγωνισμό, και με το κράτος πλέον να είναι σχεδόν παντελώς απόν. Φυσικά, δεν υπάρχει καμία πολιτιστική πολιτική για το θέατρο και αυτό που συμβαίνει στην πράξη είναι να περιμένουμε ποιον η κάθε κυβέρνηση θα κάνει υπουργό Πολιτισμού, ο εκάστοτε υπουργός ποιον θα θελήσει για διευθυντή του Εθνικού ή του Φεστιβάλ, και ο κάθε νέος διευθυντής θα κάνει φυσικά αυτό που αυτός στο μυαλό του θεωρεί σωστό. Και αν αλλάξει κυβέρνηση, όλα αυτά διαλύονται και ξαναρχίζουν από το μηδέν. Δεν μπορούμε όμως έτσι να χτίσουμε κάτι. Πρώτα απ’όλα θα πρέπει να χαραχθεί μια πολιτιστική πολιτική για το θέατρο.

Με απλά λόγια αυτό σημαίνει πού θέλουμε να οδηγήσουμε το ελληνικό θέατρο, πού θα θέλαμε να είναι σε 5-10 χρόνια. Θέλουμε να παράγει σύγχρονο έργο που να εξάγεται επί ίσοις όροις στα διεθνή φεστιβάλ; Μας ενδιαφέρει η νέα ελληνική γραφή; Τα αρχαία κείμενα; Θέλουμε περισσότερα εισιτήρια ή να εκπαιδεύσουμε καλύτερα το κοινό; Θέλουμε να στηρίξουμε τους νέους δημιουργούς; Εδώ χρειάζονται καθαρές αποφάσεις και όχι η λογική να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Και αυτή την όποια πολιτιστική πολιτική θα έπρεπε να την χαράξουν και να την επιβλέπουν νομίζω αναγνωρισμένοι άνθρωποι του χώρου, που να είναι σε επαφή με την διεθνή πραγματικότητα, οι οποίοι φυσικά να μην αλλάζουν από κυβέρνηση σε κυβέρνηση. Και βάσει αυτής της πολιτικής να επιλέγονται ο διευθυντής του εθνικού και του φεστιβάλ, και αυτήν να υπηρετούν.

Ωραίο θα ήταν να βλέπαμε και πολύ νεότερους καλλιτέχνες ακριβώς πάνω στη φούρια της νεότητάς τους και παραστάσεις που δεν θα άφηναν απολύτως ικανοποιημένο το θεατρόφιλο κοινό, αλλά θα άνοιγαν συζητήσεις, διαφωνίες και ερωτηματικά. Για μένα αυτή θα έπρεπε να είναι η λειτουργία του θεάτρου.

Η δική μου άποψη φυσικά είναι η ενθάρρυνση μιας σύγχρονης με τις διεθνές τάσεις θεατρικής παραγωγής, και ταυτόχρονα να τίθεται συνεχώς το ερώτημα μέσα σε όλα τι σημαίνει ελληνικότητα. Δεν αρκεί απλά να υιοθετήσουμε τις σύγχρονες γερμανικές ή γαλλικές αισθητικές φόρμες. Απαραίτητη συνθήκη για να συμβούν τα παραπάνω είναι η στήριξη της νέας ελληνικής παραγωγής, πόσο μάλλον σε μια εποχή που δεν υπάρχει καμιά οικονομική στήριξη από το κράτος. Αυτό πρακτικά σημαίνει να εντοπίσουμε τους νέους Έλληνες δημιουργούς που μπορούν να παράξουν έργο σύγχρονο και αυθεντικό (άρα είναι αναγκαστικό ο εκάστοτε διευθυντής του φεστιβάλ να παρακολουθεί καλά τι συμβαίνει στη θεατρική Αθήνα) και να τους δώσουμε την ευκαιρία  να κάνουν δουλειές με αξιοπρεπείς και επαγγελματικές συνθήκες παραγωγής. Και μετά από κάθε δουλειά τους να τους δίνεται το σωστό feedback για να συνεχίσουν την πορεία τους. Ενδιαφέρον επίσης θα ήταν ο διευθυντής του φεστιβάλ όχι απλά να δέχεται προτάσεις, αλλά να προτείνει ο ίδιος σε νέους ελπιδοφόρους δημιουργούς θεματικές, πρότζεκτ και αισθητικές κατευθύνσεις, να συνδιαμορφώνει δηλαδή με έναν τρόπο την πορεία τους.

Όσον αφορά στο διεθνές σκέλος του φεστιβάλ, η αλήθεια είναι ότι τα πρώτα χρόνια ο Λούκος τάραξε τα νερά και είδαμε πράγματα που ποτέ ως τότε δεν είχαμε δει. Τα τελευταία όμως χρόνια δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου εκπλήξεις. Βλέπαμε αναγνωρισμένους καλλιτέχνες στη πλειοψηφία όμως μεγάλης ηλικίας που είχαν ήδη μια εδραιωμένη καριέρα και παρουσίαζαν άρτιες αλλά ασφαλείς παραστάσεις. Ωραίο θα ήταν να βλέπαμε και πολύ νεότερους καλλιτέχνες ακριβώς πάνω στη φούρια της νεότητάς τους και παραστάσεις που δεν θα άφηναν απολύτως ικανοποιημένο το θεατρόφιλο κοινό, αλλά θα άνοιγαν συζητήσεις, διαφωνίες και ερωτηματικά. Για μένα αυτή θα έπρεπε να είναι η λειτουργία του θεάτρου.

Ποιος προβληματισμός υπάρχει διεθνώς γύρω από την έννοια «φεστιβάλ» και ποιον ρόλο καλείται να παίξει στην παραγωγή του σύγχρονου καλλιτεχνικού έργου; Σε μια εποχή κρίσης πόσο πρέπει να σχετίζεται η πολιτική ενός φεστιβάλ με την υποστήριξη της εγχώριας δημιουργίας; Πόσο πολυσυλλεκτικό, τολμηρό, προσωποπαγές πρέπει να είναι; Πώς πρέπει να επιλέγεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής και τα μέλη του ΔΣ; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν σ’ αυτή την επιβεβλημένη για όλους μας πλέον συζήτηση που εγκαινιάζει το φετινό φεστιβάλ. 

Εκδήλωση “Τι Φεστιβάλ Θέλουμε;”, Τετάρτη 22 Ιουνίου, 6μ.μ, Πειραιώς 260.

Εναρκτήρια εισήγηση: Σάββας Πατσαλίδης, Καθηγητής Θεατρολογίας στο ΑΠΘ.

Συμμετέχουν οι: Matthias von Hartz, Καλλιτεχνικός διευθυντής του θερινού φεστιβάλ του Βερολίνου «Foreign Affairs » & Σύμβουλος του ελληνικού φεστιβάλ για τις διεθνείς παραγωγές

Κατερίνα Κοσκινά, Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης,
Βίκυ Μαραγκοπούλου, πρώην Καλλιτεχνική διευθύντρια Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας,
Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση,
Γιάννης Σβώλος, Μουσικοκριτικός.

Συντονίζει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος.