Κάτι παραπάνω από ένα άθροισμα παραστάσεων
Mαρία Μαγκανάρη, σκηνοθέτης, ηθοποιός, ομάδα ΠΡΟΤΣΕΣ
Μιλώντας για το Φεστιβάλ που θέλουμε, αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο να πέσουμε σε κλισέ. Οι περισσότεροι συμφωνούμε πως θέλουμε ένα Φεστιβάλ ανοιχτό, συνδεδεμένο με την κοινωνία, δεκτικό στον πειραματισμό και στις νέες καλλιτεχνικές τάσεις, σ’ επικοινωνία με τα ρεύματα του εξωτερικού κοκ.
Προσπαθώ να σκεφτώ πώς μεταφράζονται πρακτικά αυτές οι περιγραφές. Πώς μπορεί ένα Φεστιβάλ να μην είναι απλώς η αφορμή για κάποιες ενδιαφέρουσες (ή λιγότερο ενδιαφέρουσες), ελληνικές ή ξένες παραστάσεις, που συνήθως τελειώνουν σε 2-3 μέρες, αλλά να δημιουργεί πνευματικά και καλλιτεχνικά γεγονότα. Να αποτελεί τον συμβολικό αλλά και πραγματικό χώρο, ώστε ό,τι συντελείται εντός του, να εμπλέκει τόσο τους δημιουργούς όσο και το κοινό σε διαδικασίες και διαδρομές που ξεπερνούν το ανέβασμα ή τη θέαση μιας ακόμα παράστασης.
Για να μιλήσω για το θέατρο, συχνά έχω αισθανθεί πως η διαδικασία τόσο της πρόβας, όσο και της παράστασης, θα μπορούσε ν’ ανοίξει προς άλλους χώρους, εξυπηρετώντας τους αισθητικούς και καλλιτεχνικούς στόχους του εκάστοτε έργου. Ένα Φεστιβάλ που αλληλεπιδρά με την καλλιτεχνική κοινότητα θα μπορούσε να εξυπηρετήσει αυτό το “άνοιγμα”, και, φτιάχνοντας δομές και δίκτυα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε η αλληλεπίδραση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, αλλά και μεταξύ καλλιτεχνών διαφορετικών πεδίων, να είναι εντονότερη.
Για παράδειγμα, μια παράσταση που θέλει να θέσει κοινωνικό-πολιτικά ζητήματα/ ερωτήματα, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να έρθει σ’ επαφή με αντίστοιχους κοινωνικούς χώρους κατά τη διάρκεια των προβών, αλλά και σε επίπεδο παράστασης να δοκιμαστεί και πέρα από το αμιγώς θεατρόφιλο κοινό.
Η διαδικασία αυτού του τύπου ανοίγματος που προσπαθώ να περιγράψω, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ευρύτερα καλλιτεχνικά γεγονότα, συνδέει τους καλλιτέχνες με ανθρώπους από άλλους χώρους, και κάνει το Φεστιβάλ κάτι παραπάνω από ένα άθροισμα παραστάσεων: έναν τόπο όπου μπορούν να συμβούν πράγματα που δεν περιμέναμε.
Ή κάποιος δημιουργός που διερευνά κάποιο αισθητικό πεδίο, να μπορεί πρακτικά, μέσω των δικτύων του Φεστιβάλ να συνδιαλλαγεί με άλλες τέχνες (πχ εικαστικά, μουσική, κινηματογράφος κλπ). Ή να δοκιμάσει την εφαρμογή των ιδεών του σε μη θεατρικούς χώρους.
Αντιστοίχως, θα μπορούσα ν’ αναφερθώ σε παιδαγωγικές- εκπαιδευτικές δυνατότητες και workshops, στην αναγκαιότητα παραγωγής θεωρητικού λόγου που σχετίζεται με την καλλιτεχνική πράξη, σε δράσεις που συμπληρώνουν τη δουλειά της πρόβας ή προκύπτουν από αυτήν (π.χ. εκδόσεις), σε συμπαραγωγές με το εξωτερικό κ.ο.κ.
Η διαδικασία αυτού του τύπου ανοίγματος που προσπαθώ να περιγράψω, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ευρύτερα καλλιτεχνικά γεγονότα, συνδέει τους καλλιτέχνες με ανθρώπους από άλλους χώρους, και κάνει το Φεστιβάλ κάτι παραπάνω από ένα άθροισμα παραστάσεων: έναν τόπο όπου μπορούν να συμβούν πράγματα που δεν περιμέναμε.
Όμως αυτό προϋποθέτει μια άλλη οργάνωση του ίδιου του Φεστιβάλ. Προϋποθέτει χρόνο, στοχασμό και εργασία, επαφή με δίκτυα του εξωτερικού- όχι μόνο στο επίπεδο εισαγωγής ξένων παραστάσεων. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο από ένα Φεστιβάλ που είναι διαρκώς on και σε αλληλεπίδραση με τους καλλιτέχνες και με το τι συμβαίνει τριγύρω, και όχι από ένα Φεστιβάλ που κλείνει και ανοίγει ανάλογα με το αν θέλει ο εκάστοτε υπουργός να το χρηματοδοτήσει εκεί γύρω στην άνοιξη, ώστε ν’ αρχίσουν βιαστικά οι πρόβες και να τρέχουν όλοι να προλάβουν ν’ανεβάσουν μια παράσταση που τα σκηνικά της θα είναι έτοιμα στη Γενική….
(Ειδικά φέτος, το ότι συμβαίνει το Φεστιβάλ μετά από όσα προηγήθηκαν, είναι ένα ακόμα ελληνικό παράδοξο, και, χωρίς να γνωρίζω λεπτομέρειες, υποθέτω, ένας άθλος του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και των συνεργατών του).
Έτσι μοιραία, καταλήγουμε πάλι σε ένα κλισέ: η τέχνη έχει αυτό το υλικό κομμάτι απαιτήσεων, δομής, δοκιμών, αποτυχίας και επαναπροσδιορισμού, σύνθεσης ανθρώπινου δυναμικού, κλπ, που είναι απολύτως συνδεδεμένο με την όποια πνευματικότητα προσπαθεί να κατακτήσει. Κοινώς, είναι λάθος ο όποιος καλλιτεχνικός θεσμός να επικαλείται το μεράκι ή τον εθελοντισμό του καλλιτέχνη, όχι μόνο γιατί αυτό είναι άδικο, αλλά γιατί μια τέτοια συνθήκη αποκλείει την αφοσίωση, την εμβάθυνση, το ξεδίπλωμα της καλλιτεχνικής εμμονής. Και όσοι επικαλούνται μόνο το μεράκι του καλλιτέχνη, (κυρίως πολιτικοί και άνθρωποι άσχετοι με την πράξη της τέχνης), μάλλον προσπαθούν ν’ αποφύγουν την ουσία.
Απαντούν στις επόμενες σελίδες οι: Γιάννης Λεονταρής, Χρηστος Αγγελάκος, Άντζελα Μπρούσκου, Θεόφιλος Τραμπούλης, Γιάννης Αναστασάκης, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Βασίλης Νούλας, Βασίλης Μαζωμένος, Γιάννος Περλέγκας, Mαρία Μαγκανάρη, Ένκε Φεζολάρι, Βασίλι Κουκαλάνι, Λουίζα Κωστούλα (Violet Louise), Φωτεινή Παπαδοδήμα, Κώστας Κουτσολέλος
