Μουσικοί, ηθοποιοί, πολιτικοί, ακτιβίστριες κι ακτιβιστές, συγγραφείς και δεκάδες ακόμη προσωπικότητες μίλησαν και φέτος στην Popaganda.
Αποχαιρετώντας αισίως το 2022 και αναμένοντας την αυγή του 2023, επιλέξαμε για εσάς 100 αποστάγματα σκέψεων και λέξεων που δίνουν το στίγμα της χρονιάς που πέρασε και μπορούν να φανούν χρήσιμα σε όλες και όλους μας το νέο έτος.
«Νομίζω, ο Τσε είναι το καλύτερο πρότυπο του νέου ανθρώπου. Μπορεί να τον δολοφόνησαν, αλλά δεν πέθανε ποτέ. Σπούδασε γιατρός αλλά επειδή δεν πίστευε ότι θα αλλάξει τον κόσμο δουλεύοντας ως γιατρός, έγινε επαναστάτης».
«Όταν είσαι ένας άνθρωπος που φτιάχνει κάτι, όταν δημιουργείς κάτι, το αγαπάς πάρα πολύ. Είναι λίγο σαν το παιδάκι σου, οπότε μοιραία αποκτάς μια προσωπική επαφή με αυτό. Το στέλνεις σχολείο και έχεις αγωνία τι θα κάνει εκεί και πώς θα είναι. Αυτή η αγωνία όμως δεν έχει να κάνει με την τηλεθέαση μιας και στην εποχή μας η μέτρησή της γίνεται διαφορετικά. Πλέον μπορείς να δεις μια σειρά on demand και την επόμενη μέρα. Άρα αν έχω κάποια αγωνία, αυτή είναι κυρίως αν θα μπορέσω να περάσω στους θεατές όσα βίωσα εγώ την ώρα που το έγραφα».
«Όλοι ξέρουμε ότι το γυναικείο σώμα χρειάζεται διέγερση της κλειτορίδας, χρειάζεται ένα sex toy, χρειάζεται κάτι. Απλά ένα πέος που διεισδύει στον κόλπο σου μάλλον δεν θα σου κάνει κάτι. Οπότε, σταμάτα να πιστεύεις ότι εσύ κάτι κάνεις λάθος. Γιατί πάρα πολλές γυναίκες θεωρούν ότι κάτι πάει λάθος με το σώμα τους, ενώ κάτι πάει λάθος με την κοινωνία και το πώς καταλαβαίνουμε το σεξ».
«Στο σινεμά ψάχνεις για δράσεις, αλλά αν καταφέρεις και είναι όλα στην κατάλληλη θέση, έχεις τις κατάλληλες φάτσες στη κατάλληλη ώρα, στο κατάλληλο φως, με τα κατάλληλα λόγια, ότι και να κάνεις, ένα βλέμμα, μια στάχτη που θα πέσει, είναι η σωστή σκηνή. Κι ο άλλος που θα κάτσει να το δει, θα ήθελε πολύ να είναι μέσα σε αυτή τη στιγμή, γιατί θα τον έχεις απορροφήσει. Και πάντα υπάρχει και το οξύμωρο. Στην ταινία πας και τραβάς κάτι που φαίνεται σαν ζωή και στη ζωή ψάχνεις να βρεις τις στιγμές που μοιάζουν σαν ταινία».
«Η άποψη ότι πρέπει να υποφέρουμε για να δημιουργούμε έχει αρχίσει να μη μου κάνει. Ποτέ δεν με ενθουσίαζε, αλλά κάποτε αισθανόμουν ότι ήμουν δειλή ή τεμπέλα επειδή δεν ήθελα να υποφέρω. Δεν το πιστεύω αυτό πια. Η ύπαρξη η ίδια μας κάνει και να υποφέρουμε. Ο καθένας το διαχειρίζεται σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό που με βρίσκει αντίθετη είναι το να αναγκάζει κάποιος έναν άλλον να γίνει μέρος αυτού. Η εύρεση του εαυτού μας είναι μια συνεχής διαδικασία».
«Πιστεύω ότι έκανα ανατροπές και έσπαγα τις φόρμες από την αρχή της καριέρας μου. Όταν γνωριστήκαμε [με την ομάδα] σε ένα τραπέζι, κατευθείαν ένιωσα ότι με αυτές τις δύο γυναίκες θα συμπορευτώ στη ζωή για τα επόμενα χρόνια. Δεν διαχωρίζουμε τα επαγγελματικά από τα προσωπικά, τουλάχιστον με μένα αυτό συμβαίνει πάντα, είναι βιωματικά τις περισσότερες φορές. Αν δεν το έχω βιώσει, θα το έχω νιώσει στη βαθιά μου φαντασία ή στον εσωτερικό μου κόσμο. Η υποκριτική με ενδιέφερε πάντα πάρα πολύ, από μικρός δήλωνα ‘ηθοποιός-ερμηνευτής-
«Εγώ προσωπικά θα νιώσω μεγαλύτερη δικαίωση και θα χαρώ, αν μια άλλη δημοσιογραφική ομάδα αποκαλύψει τι συμβαίνει με το Predator στην Ελλάδα, γιατί είναι ένα θέμα που αφορά τους πάντες και ελπίζω να δω ΜΜΕ με πολύ μεγαλύτερους πόρους από εμάς να μπουν στην έρευνα, να την πιάσουν από την αρχή ή από εκεί που είμαστε εμείς και να προχωρήσουν σε αποκαλύψεις. Εμείς πάντως θα συνεχίσουμε να γράφουμε τα πράγματα με το όνομά μας. Ρωτήσαμε τον κ. Δημητριάδη πριν τις δημοσιεύσεις για τα πάντα, ενσωματώσαμε τις απόψεις του, σε μια περίπτωση κάναμε follow up για να καταλάβουμε την απάντησή του, αλλά δεν απάντησε και μας έστειλε το εξώδικο σε αυτό που τον ρωτήσαμε. Αλλά είναι δικό του θέμα πως αντιλαμβάνεται την επικοινωνία με τους δημοσιογράφους».
«Την περίοδο που τραγουδούσα στο δρόμο περπατούσα πολύ στο κέντρο και νόμιζα πως ήμουν αρκετά εξοικειωμένη με την πόλη. Ακόμα το αισθάνομαι ως ένα βαθμό αλλά πλέον, έχοντας πάρει απόσταση, λόγω υποχρεώσεων, σχολής, λόγω του ότι έχω σταματήσει τα λάιβ στην Αρεοπαγίτου, ίσως λόγω του ότι μεγαλώνω κι υποψιάζομαι, έχω δεύτερες σκέψεις να βγω μόνη. Ειδικά το βράδυ. Έχω νιώσει πως με ακολουθούν, έχω φοβηθεί ακούγοντας σεξιστικά σχόλια καμουφλαρισμένα ως κομπλιμέντα, όπως πιστεύω καθεμία μας. Δε λέω πως κυκλοφορώ τρομοκρατημένη αλλά έχω μια παραπάνω προσοχή».
«Όλοι ξέρουμε ότι τα ανθρώπινα δράματα είναι πάντα τα ίδια πάνω-κάτω, είτε είναι η απληστία είτε η ζήλεια είτε ο έρωτας. Οτιδήποτε ήταν να ειπωθεί γι’ αυτά, έχει ήδη ειπωθεί. Αρκετά. Ο γάιδαρος γίνεται μάρτυρας αυτών των ιστοριών και παραμένει αποστασιοποιημένος, δεν εμπλέκεται, αυτό ήταν το μοτίβο της ιστορίας: η οπτική του γαϊδάρου. Ήθελα να φέρω το κοινό κοντά στο ζώο και να το κάνω να καταλάβει την καταπίεση που νιώθει. Όλη η ταινία είναι αφιερωμένη στην ιδέα του ότι πρέπει οι άνθρωποι να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στα ζώα και να σταματήσουν να τους φέρονται σαν αντικείμενα. Είναι ζωντανά πλάσματα, έχουν τα ίδια συναισθήματα με τους ανθρώπους και πρέπει να νιώθουν ότι κάποιος τα αγαπάει, τα προσέχει και τα φροντίζει».
«Οικογένεια για μένα είναι αυτό που ο καθένας ορίζει ως οικογένεια. Είτε είναι εξ αίματος είτε από ένα γάμο είτε από μία κάποια άλλη ένωση. Νομίζω πως δεν υπάρχει πια καμία αμφιβολία για αυτό. Είναι σκανδαλώδες που δεν έχει νομοθετηθεί ακόμα στην Ελλάδα ο γάμος για τα ομόφυλα ζευγάρια, όπως έχει γίνει στις άλλες χώρες. Η ελληνική κοινωνία είναι μια βαθιά συντηρητική, υποκριτική και θρησκόληπτη κοινωνία. Ας μην κρυβόμαστε. Και όσο προοδευτικές και να δηλώνουν κυβερνήσεις και τοπικές εξουσίες, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να συντηρούν αυτό το σχήμα. Είναι απίστευτο πως στην εποχή μας δεν υπάρχει διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας. Αυτό από μόνο του τα λέει όλα».
«Νιώθω ότι πάμε ολοταχώς προς τα πίσω. Μελετώντας αυτό το κείμενο της Μήδειας και τα λόγια που λέει η Μήδεια και τον τρόπο που την αντιμετωπίζουν ο Ιάσων και ο Κρέων, νιώθω ότι δεν έχουμε κάνει ούτε ένα χιλιοστό βήμα, ουσιαστικό, για την ισοτιμία των ανθρώπων. Του πρόσφυγα, της γυναίκας, του άστεγου, όποιου χρειάζεται βοήθεια. Ούτε ένα χιλιοστό. Και αυτό με απογοητεύει, με θλίβει και ταυτόχρονα με γεμίζει πείσμα. Η πραγματική αντίσταση είναι θέμα πρώτα προσωπικό, του εαυτού σου. Το πώς φέρεσαι εσύ, μετά πώς μεγαλώνεις τα παιδιά σου που θα γεννήσουν άλλα παιδιά, πώς φέρεσαι στους γείτονες, στην κοινωνία, πώς φέρεσαι γενικά. Και πραγματικά πιστεύω ότι αυτός πια είναι ο δρόμος, ο καθένας πρέπει να γεμίσει τις ρωγμές του και να προσπαθήσει να μείνει ολόκληρος. Μόνο έτσι μπορούμε να γεννήσουμε παιδιά που θα μας φέρουν μια ελπίδα. Γιατί αυτό το μέχρι τώρα… δεν. Αν κάποιος δεν θέλει να το δει και θέλει να επιμείνει στην τεχνητή ευδαιμονία, στην πλασματική ευδαιμονία, είναι μια επιλογή, θα τη σεβαστώ γιατί κάποιους λόγους έχει, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η πραγματικότητα δεν είναι εκεί και δεν στέκεται βγάζοντάς του τη γλώσσα. Είναι επιλογή πια να τη δεις και να σταθείς απέναντι, καθαρή, συνειδητή. Εδώ που φτάσαμε. Δεν είναι πια τυχαίο γεγονός».
«Πώς μπορείς να απαγορεύεις τον Τσαϊκόφσκι; Πώς μπορείς να απαγορεύεις να είναι μέρος της Ευρώπης ο Ντοστογιέφσκι; Και πώς επιτρέπει η Ευρώπη να ενεργεί όπως ενεργεί η κυρία Φον Ντε Λάιεν; Δώσαμε δυστυχώς την εξουσία σε γραφειοκράτες, που δεν ξέρουν ούτε από Ιστορία, ούτε έχουν σχέση με την κουλτούρα. Αυτό που συμβαίνει είναι φασισμός».
«Νιώθω καλά που κάνω μουσική, ανεξαρτήτως του φύλου μου. Η λέξη «εκπροσωπώ» μου ακούγεται λίγο βαριά. Το #metoo νομίζω πως εμφανίστηκε πριν ένα χρόνο περίπου στην Ελλάδα, και πιστεύω πως θα πάρει πολύ περισσότερο για να αλλάξουν τα μυαλά κάποιων και να καταλάβουν έννοιες όπως ισότητα και σεβασμός».
«Παλιά αυτό που έκανα συνήθως, ήταν να υποδυθώ τον τύπο που παίζει κιθάρα, με ένα ξεκάθαρα κωμικό τρόπο. Υπονομεύοντας δηλαδή τη μουσική την ίδια. Και τώρα κλήθηκα να βάλω μουσική πάνω στα μπινελίκια του Οικονομίδη και στις έντονες συγκρούσεις του Σπιρτόκουτου. Στην αρχή μου είχε φανεί ένα μεγαλεπήβολο, αδύνατο πλάνο. Από τη στιγμή όμως που άρχισα να καταπιάνομαι με αυτό, είδα πως η έλλειψη πείρας, η ασχετοσύνη μου, εντός πολλών εισαγωγικών, γιατί είμαι άνθρωπος που έχει ψάξει τι είναι μουσική και ποιοι οι κανόνες της, είναι και το δυνατό μου χαρτί. Αυτή η μουσική πρόταση θέλει μια αθωότητα και σίγουρα κάτι μη συμβατικό, κάτι να είναι ειλικρινές απέναντι στον Γιάννη και το έργο του. Για μένα ο Οικονομίδης είναι ο μόνος που έχει προτείνει στο ελληνικό θέατρο τον ρεαλισμό, οκ, μαζί με τον Μπισμπίκη».
«Κάνω ψυχοθεραπεία τα τελευταία 5 χρόνια. Ήθελα να είμαι ελεύθερη. Κι όταν εννοώ ελεύθερη, εννοώ να συναντηθώ με αυτό που είμαι πραγματικά και να αποτινάξω οτιδήποτε δεν είναι δικό μου. Οτιδήποτε δεν είναι πραγματικά δικό μου. Και είναι ας πούμε της μαμάς μου. Είναι του μπαμπά μου. Είναι της κοινωνίας. Ήθελα να μπορώ να συνδέομαι με τον εαυτό μου όσο καλύτερα γίνεται και να του προσφέρω τη χαρά και την ηρεμία εγώ, η ενήλικη πλευρά μου όταν έρχονται ταραχές. Να μπορώ να με διαχειρίζομαι και να με επαναφέρω στο κέντρο μου. Άρα, να είμαι ελεύθερη. Να συνδέομαι με τους ανθρώπους σε βάθος, με εμπιστοσύνη και με επένδυση, ταυτόχρονα χωρίς προσδοκία».
«Δεν θεωρώ ότι ασχολούμαι με την πολιτική. Άλλωστε, δεν υφίστανται ιδεολογίες σήμερα, μη γελιόμαστε. Υπερασπίζομαι την κοινωνική πολιτική. Με ενοχλεί η αδικία, ο βιασμός της νοημοσύνης μας, η στέρηση δημοκρατικών δικαιωμάτων. Είμαι ένα κομμάτι της κοινωνίας, η ζωή και η καθημερινότητά μου πλήττονται από κυβερνητικές αποφάσεις που με προσβάλλουν. Από τη φύση μου δεν είμαι αισιόδοξος. Ένα από τα αγαπημένα μου motto λέει πως «από το κακό, υπάρχει πάντα και το χειρότερο». Έτσι συγκρίνω τα πράγματα στη ζωή».
Jasmila Zbanic και Jasna Đuričić στα γυρίσματα του Quo Vadis Aida
«Οι Βαλκάνιοι δεν είναι πιο βίαιοι ή πιο διεφθαρμένοι από άλλους λαούς. Όμως η τραγωδία μας είναι ότι είμαστε πάντοτε “οι άλλοι”, αυτοί που δεν συναισθάνονται ότι πρέπει να αλλάξουν τον εαυτό τους και τον τρόπο ζωής τους. Οι κυβερνήσεις μας –ως επί το πλείστον μαριονέτες μεγαλύτερων “παικτών” – μας κρατάνε αμόρφωτους και σε διαρκή σύγκρουση μεταξύ μας έτσι ώστε να κυβερνούν με ευκολία. Ελπίζω οι νέες γενιές να μην είναι σαν τις προηγούμενες. Ελπίζω να απελευθερωθούν από αυτόν τον βαλκανικό “μύθο” και να γυρίσουν νέα σελίδα στην Ιστορία μας».
«Η κοινωνία δεν θα αλλάξει με το να τιμωρηθεί ο Φιλιππίδης ή να μπει στην ψειρού ο Λιγνάδης. Η κοινωνία θα αλλάξει αν οι ίδιοι δούμε στους εαυτούς μας τι από αυτά που παρατηρούμε μας θυμίζουν εμάς. Πρέπει να ψάξουμε λίγο μέσα μας και να σκεφτούμε πότε υπήρξαμε καθάρματα. Γιατί όλοι έχουμε υπάρξει καθάρματα. Πότε υπήρξαμε δύστροποι, πότε υπήρξαμε αγενείς και για ποιο λόγο; Να τα θυμηθούμε και να προσπαθήσουμε να καλυτερεύσουμε τους εαυτούς μας. Η τιμωρία του Φιλιππίδη ή η τιμωρία του Λιγνάδη από μόνες τους δεν θα αλλάξουν την κοινωνία όσο εμείς καθόμαστε σαν απλοί παρατηρητές, σαν να μη μας αφορά».
«Από τον Ιανουάριο και μέχρι πριν λίγες ημέρες, η μοναξιά που νιώθαμε ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Ήταν ένα “μη-θέμα” για όλα τα καθιερωμένα media της Ελλάδας (τηλεοπτικά κανάλια, μεγάλες εφημερίδες κλπ.). Δεν υπήρχε, ενώ για εμάς ήταν ένα τεράστιο θέμα που είχε κινήσει ακόμη και δημοσιογραφικές οργανώσεις του εξωτερικού να στέλνουν επιστολές στην ελληνική Κυβέρνηση ζητώντας απαντήσεις. Ήταν ένα θέμα που επανερχόταν ξανά και ξανά στα briefings των πολιτικών συντακτών από τον Οικονόμου και μετά δε γραφόταν τίποτα. Ή οι μόνοι που αναπαρήγαγαν την είδηση ήταν αντιπολιτευόμενα μέσα. Από τα συμπολιτευόμενα μέσα, δεν υπήρχε κανείς ή μόνον ελάχιστοι που αναφέρονταν στα απολύτως απαραίτητα. Νιώθαμε μια πολύ μεγάλη μοναξιά, αναντίστοιχη της σημασίας που θεωρούσαμε ότι έχει το θέμα για το οποίο γράφουμε και της έκτασης και του ενδιαφέροντος που τελικά λαμβάνει από άλλα μέσα μεγαλύτερου βεληνεκούς».
«Ο Γ.Στουρνάρας λειτουργεί ως ο τοποτηρητής της Τρόικας εξωτερικού και της ΕΚΤ. Δεν λογοδοτεί στον ελληνικό λαό, αλλά στην κυρία Λαγκάρντ. Προετοιμάζει τον ελληνικό λαό για αυτό ακριβώς για το οποίο προειδοποιεί το ΜέΡΑ 25. Ότι μετά τις επόμενες εκλογές θα έρθει 5ο Μνημόνιο . Που δεν θα το πουν έτσι, αλλά αυτό θα είναι»
Pan Pan (προς Παιδί Τραύμα): «Πιστεύεις είναι σωστό να λέμε ότι είμαστε φεμινιστές; Εγώ προτιμώ το σύμμαχος. Μου φαίνεται λίγο άδικο να καρπώνομαι… Ξέρω ότι θέλω να είμαι δίπλα στις γυναίκες. Για ‘μένα, δεν ξεκινάει το πρόβλημα από το να ακούσω κάποιον να μιλήσει ανοιχτά με σεξιστικούς όρους και να αναφερθεί σε μια γυναίκα. Το δύσκολο είναι να καταλάβω αυτά που εγώ ο ίδιος έχω σκεφτεί, έχω πει σε φίλες, σε συντρόφους, που δεν είναι στερεοτυπικά του στιλ «Πήγαινε στην κουζίνα σου να πλύνεις πιάτα». Προφανώς, δεν θα ήταν αυτό. Είναι πράγματα που είναι πιο ριζωμένα μέσα σου με έναν πολύ ύπουλο τρόπο, που μπορεί ακόμη και να νομίζεις ότι λες κάτι καλό εκείνη την στιγμή και στην πραγματικότητα να κουνάς το δάχτυλο από μια θέση ισχύος που σου έχει φυτέψει η κοινωνία. Γιατί ήσουν αγόρι, ήσουν άντρας, ήσουν ο μεγάλος ξάδερφος, ο μεγάλος αδερφός…»
Παιδί Τραύμα: «Το ότι μπορεί να είμαστε θυμωμένοι, να είμαστε κτητικοί, να είμαστε αλαζόνες, να είμαστε νάρκισσοι, να είμαστε εγωιστές, έχει μεγάλη σχέση με την πατριαρχία μέσα μας και πρέπει να την αποδεχτούμε κατ’ αρχήν, να την αναγνωρίσουμε, γιατί ακόμη και τώρα που το λέω είναι λόγια. Πρέπει να ξεκινήσουμε με τους εαυτούς μας, γιατί πιστεύω ότι η πατριαρχία είναι η πηγή όλων των δεινών της ανθρωπότητας».
«Γενικότερα είμαι πολύ θετικός άνθρωπος και ο αρνητισμός από οποιονδήποτε είναι κάτι που δεν αφήνω να περάσει μέσα μου πλέον. Σέβομαι την γνώμη του καθενός, από εκεί και πέρα το προφίλ μου είναι δημόσιο και επακόλουθο είναι να υπάρχουν θετικά αλλά και αρνητικά σχόλια».
«Και θα ήθελα να πω στους φίλους μου ότι είδα το πιο παράξενο όνειρο. Επιτρέψτε μου να σας πω για αυτό το όνειρο. Μίλησα για την υγεία μου, γιατί όλα είναι σαν όνειρο. Το όλο θέμα δεν είναι απαραίτητα εφιάλτης. Έζησα και μερικές υπέροχες στιγμές. Αλλά μετά συνεχίζεις από εκεί που σταμάτησες. Ήταν υπέροχα, σαν να βλέπεις έναν παλιό φίλο που δεν έχεις δει για πολύ καιρό και απλώς συνεχίζετε από εκεί που σταματήσατε. Έτσι ήταν».
«Μικρή είχα έρθει αντιμέτωπη με αρκετά θέματα ψυχικής υγείας τα οποία έχουν αφήσει απομεινάρια. Ένα από αυτά είναι η κατάθλιψη. Όταν δημιούργησα λοιπόν το animation – που ήταν και το πρώτο μου – ήθελα να κάνω κάτι πολύ προσωπικό, πολύ δικό μου. Αποφάσισα να γράψω ένα love letter στον εαυτό μου. Ενώ δεν σχετίζεται με τον Covid, η ιστορία αφορά τον εγκλεισμό. Επειδή στη βασική μου δουλειά εργάζομαι από το σπίτι ως freelancer, θέλησα να αποτυπώσω δημιουργικά αυτή την εμπειρία. Σκεφτόμουν κυριολεκτικά και μεταφορικά τη λέξη “βαλτώνω”. Έτσι, δημιούργησα ένα σπίτι που πλημμυρίζει. Θέλησα να δείξω πώς είναι οι αγαπημένοι σου άνθρωποι να προσπαθούν να βοηθήσουν, όμως στο τέλος εσύ μόνο μπορείς να σώσεις τον εαυτό σου. Εσύ είσαι αυτός που θα αποφασίσει αν θα ανοίξει την πόρτα του σπιτιού ή όχι, όπως η Αμίνα, η ηρωίδα μου».
«Ούτε εγώ περίμενα ποτέ ότι θα ζήσουμε αυτά που ζούμε. Περνιέται ως κανονικότητα κάτι που θεωρητικά θα σήμαινε εξέγερση και αλλαγή. Θυμάμαι πολλές κυβερνήσεις, διαφόρων χρωμάτων και πολιτικών θέσεων στο παρελθόν. Με απελπίζει συνολικά η πολιτική σκηνή πια, η ένδεια που νιώθω είναι ενός συνολικού τρόπου διαλόγου. Ζούμε σε ένα κόσμο, σαν βομβαρδισμένο, συντετριμμένο και καθόλου δομημένο και εμείς κάνουμε πως ζούμε όπως ζούσαμε παλιά. Αυτό είναι παρανοϊκό».
«Σημασία για μένα έχει η πράξη, όχι να δίνουμε συνεντεύξεις και να γκρινιάζουμε από τον καναπέ μας, δεν έχει νόημα. Εγώ θέλω να μιλάω με πράξεις και για μένα η καλύτερη μορφή ακτιβισμού είναι η ίδια μας η ζωή. Έτσι μπορούμε να διεκδικήσουμε να εκλείψουν οι ανισότητες που ακόμα υπάρχουν. Εγώ πιστεύω στον άνθρωπο, έχω μια ουμανιστική θεώρηση της ζωής και πιστεύω ότι η συνεργασία των φύλων φέρνει την αλλαγή».
«Οι φωνές της αντίστασης στην αποβλάκωση πάντα υπάρχουν και πάντα βρίσκονται σε μια διαρκή διαμάχη με το εύπεπτο, το γελοίο και το δήθεν μεταμοντέρνο. Ο κόσμος είναι αλήθεια πως δέχεται μια διαρκή επίθεση τηλεοπτικής και μιντιακής βλακείας με τα γνωστά αποτελέσματα. Θα υποκύψει οριστικά; Θα αντισταθεί; Να ένα πολιτικό στοίχημα του παρόντος και του μέλλοντος».
«Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους ότι τα τρανς και ίντερσεξ άτομα, ασχολούμαστε με τη σεξεργασία. Αυτό είναι μύθος. Επίσης, τα περισσότερα άτομα που το κάνουν, αναγκάζονται να το κάνουν για να επιβιώσουν. Όταν δεν διαθέτεις ταυτότητα φύλου, δεν μπορείς να δουλέψεις νόμιμα (ούτε σε οίκο ανοχής), ενώ δεν δικαιούσαι και σύνταξη. Η κυβέρνηση ιδρύει Επιτροπές Στρατηγικής, κάνει κανονικό pink washing, ωστόσο δεν αποφασίζει να μας δώσει μια σύνταξη. Πώς θα σταματήσει λοιπόν η σεξουαλική εργασία; «Έχω κουραστεί να βιώνω κυνηγητό και τρανσφοβία. Φτάνει πια».
«Η νομιμοποίηση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών στην Κούβα πρόκειται για μια προσαρμογή στην πραγματικότητα, η οποία αλλάζει, όπως και οι άνθρωποι, άρα και τα δικαιώματα πρέπει να προσαρμόζονται στο σήμερα. Εξάλλου, σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα ξέρουμε ότι η Κούβα πρωτοπορεί παγκοσμίως, ειδικότερα σε ό,τι αφορά την Υγεία και την Παιδεία, παρότι είναι μια φτωχή χώρα και ένας φτωχός λαός, εξαιτίας κυρίως του αποκλεισμού από τις ΗΠΑ».
«Η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα που μετά την απελευθέρωση, μετά την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής όταν τέλειωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν ακολούθησε τον δρόμο της αποναζιστικοποίησης, ενός βαθμιαίου εκδημοκρατισμού. Αντίθετα, είχαμε εδώ έναν εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος στοίχισε πάρα πολλούς νεκρούς στη χώρα, διχάστηκε η κοινωνία, και το αποτέλεσμα, όταν τελείωσε αυτός ο εμφύλιος πόλεμος, ήταν να έχουμε ένα καθεστώς ατελούς δημοκρατίας, με τους πρώην συνεργάτες των Ναζί να έχουν αποκατασταθεί πλήρως και να λειτουργούν σε όλες τις βαθμίδες του κράτους. Και η κατάληξη αυτού του κράτους, που ήταν το 1967 η εγκαθίδρυση μιας στρατιωτικής δικτατορίας, ήταν ένα φυσικό επακόλουθο αυτής της αδυναμίας του κρατικού μηχανισμού».
«Ο κινηματογράφος είναι η ταύτιση με τον άλλον, η συνάντηση με την ετερότητα του κόσμου, μια ολόκληρη ατομική εμπειρία «να είσαι στον κόσμο», είναι όλα όσα ισοπεδώνει το Διαδίκτυο προς όφελος μιας ατελείωτης, διαρκούς, κυκλοφορίας και όλο και πιο γρήγορης ταχύτητας, τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις των οποίων είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αξιολογηθούν».
«Άρα ουσιαστικά είναι εύκολο να φορτώνουμε τα πάντα στην Τρόικα, αλλά συνήθως δεν ήταν η Τρόικα. Ήταν εσωτερικές ομάδες συμφερόντων, οι οποίες πιέζουν και την Τρόικα και την ελληνική κυβέρνηση και εξαρτάται από τον βαθμό που κάποιος ενδίδει ή όχι σε αυτές τις απαιτήσεις».
«Για να σχολιάσω τον τρόπο που καλύπτουν τα media τις επαναπροωθήσεις, πρέπει να τις καλύψουν πρώτα. Είμαι Έλληνας πολίτης, ζω στην Ελλάδα και με οργίζει και με θλίβει το ότι υπάρχει μια νεκρική σιγή γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα. Είναι ελάχιστες οι ομάδες που ασχολούνται με αυτό στην Ελλάδα και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως ό,τι έχουμε μάθει για τα pushbacks, το έχουμε μάθει ή από τον τοπικό τύπο ή από ξένα μέσα κι αυτό είναι προβληματικό.
Ντρέπομαι και παραβιάζει τις βασικές δημοκρατικές μου αρχές και τις ανθρώπινες αξίες. Θεωρώ ότι η κοινωνία πρέπει να απαιτήσει να σταματήσουν τα pushbacks με ακόμη πιο ηχηρό τρόπο. Γιατί όλα τα πειστήρια πια είναι εκεί, δεν τίθεται καμία αμφιβολία πλέον για το τι συμβαίνει στα ύδατά μας. Εκεί που θα πάμε να κολυμπήσουμε σε λίγες μέρες, εκεί πνίγονται και επαναπροωθούνται άνθρωποι. Δεν μπορεί να συνεχίζουμε τη ζωή μας στο Αιγαίο, χωρίς να γνωρίζουμε τι συμβαίνει και χωρίς να απαιτούμε να αλλάξει».
«Το να μην δείχνεις εμπιστοσύνη φέρνει το να μην δέχεσαι εμπιστοσύνη. Οπότε είναι σημαντικό το κράτος να εμπιστεύεται τους πολίτες του, πριν να ζητηθεί από τους πολίτες να εμπιστευτούν το κράτος τους. Εννοώ με αυτό ότι η αξιοπιστία πρέπει να κερδηθεί. Κάτι που λέω πολύ συχνά είναι ότι η δημοκρατία λειτουργεί σε χαμηλό εύρος ζώνης. Αν για παράδειγμα ψηφίσεις ανάμεσα σε οχτώ υποψηφίους, τότε δεν υπάρχει μεγάλο περιθώριο επιλογής. Επίσης λειτουργεί με μεγάλη καθυστέρηση, αφού ψηφίζουμε συνήθως κάθε τέσσερα χρόνια ή κάθε δύο χρόνια και, τέλος, με μικρή σύνδεση, αφού άνθρωποι που δεν παίρνουν αρκετούς ψήφους ή που δεν θέλουν να ψηφίσουν -όπως οι μετανάστες, οι νέοι κ.ο.κ.-, η φωνή τους δεν ακούγεται καθόλου ή αγνοείται. Γι’ αυτό τον λόγο, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βελτιώσουμε το εύρος ζώνης της Δημοκρατίας, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εκφράσουν το εύρος των προτιμήσεων τους».
Η συν-σκηνοθέτιδα της ταινίας, Joana Pimenta
«Θέλαμε να κάνουμε ένα φιλμ (=Ξερή γη που φλέγεται) το οποίο να κινείται ανάμεσα στις γενιές γυναικών. Η πρώτη γενιά ήταν οι γυναίκες που έχτισαν τη Μπραζίλια, ένα μέρος που χτίστηκε στη μέση του πουθενά. Ήταν έρημος, κανείς δεν ζούσε εκεί. Αποφάσισαν να χτίσουν εκεί την νέα πρωτεύουσα και μετέφεραν όλους τους εργάτες από όλη τη Βραζιλία. Πάρα πολλά φορτηγά έφταναν για να χτίσουν την πόλη. Δούλευαν 12ωρες βάρδιες, οι περισσότεροι είχαν αφήσει πίσω τις οικογένειες τους και έτσι μετά από κάποιο καιρό η κυβέρνηση αποφάσισε πως για να συνεχίσουν τη δουλειά τους έπρεπε να φέρουν κάποιες γυναίκες. Έφτιαξαν δηλαδή ένα είδος «πόλης» μέσα στην πόλη που θα έχτιζαν. Μόλις εγκαινιάστηκε όμως, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που την δημιούργησαν δεν είχαν θέση μέσα σε αυτή. Η κυβέρνηση τους απομάκρυνε κυριολεκτικά το 1971 μέσα σε μια νύχτα. Τους μετέφεραν σε μια πόλη 50 χιλμ μακριά. Οι γυναίκες, οι οποίες ήταν οι περισσότερες single mothers κι οι οποίες μεταφέρθηκαν με τα παιδιά τους, πάλευαν να χτίσουν μόνες τους τη νέα πόλη, να βρουν νερό. Οι πρωταγωνίστριες της ταινίας είναι οι κόρες αυτών των γυναικών με τους απόντες πατέρες».
«Η λέξη pushback δεν είναι επαρκής όρος για να περιγράψει αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Pushbacks έχουν ονομαστεί κατ’ ευφημισμό. Στην πραγματικότητα είναι κρατικές απαγωγές κι εξαφανίσεις. Είμαι 5 χρόνια στην κεντρική Μεσόγειο και κάνουμε διασώσεις πάνω στο καράβι και για πρώτη φορά φέτος ντρεπόμουν να λέω στους ναυαγούς από ποια χώρα είμαι. Γιατί με το που τους είπα “Greece”, τουλάχιστον 10 άνθρωποι από μία βάρκα μόνο μας έδειχναν ουλές από βασανιστήρια που υπέστησαν στον Έβρο και μας είπαν αναλυτικά πως οι ελληνικές αρχές τους απήγαγαν, τους έβαλαν κουκούλες, τους βασάνισαν και τους γύρισαν στην Τουρκία».
«Η θέση της γυναίκας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα θεωρείται από πολλούς αμφιλεγόμενη. Από την αρχή της ύπαρξής της, έρχεται αντιμέτωπη με το ανδρικό φύλο και προσπαθεί να αντιληφθεί και να επιβιώσει σε μία μάχη ανισότητας και μια συνθήκη πολλές φορές καταπίεσης. Παράλληλα η κουλτούρα της κακοποίησης και της πατριαρχίας σε αρκετές κοινωνίες είναι ακόμα βαθιά ριζωμένη. Ο εγκλεισμός έγινε η αιτία να φανερωθούν πολλές παθογένειες της κοινωνικής μας ζωής, με σοβαρότερη την ενδοοικογενειακή βία, με θύματα γυναίκες και πολλές φορές και παιδιά. Με τη δημιουργία και ενδυνάμωση του κινήματος #MeToo και τη γενικότερη συζήτηση που ευτυχώς προβάλλεται πια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μαζικής δικτύωσης για τη γυναικεία κακοποίηση, υπήρξε κοινωνική αφύπνιση αλλά και μείωση της ανοχής αρκετών γυναικών που βρίσκονται σε κακοποιητικές σχέσεις. Είναι ζωτικής σημασίας μία ολιστική κοινωνική αντιμετώπιση της κλιμακούμενης έμφυλης βίας σε όλες της τις μορφές, του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων, χωρίς ανισότητες και μισαλλοδοξία και έχουμε ακόμα δρόμο».
«Πρέπει να μιλάμε ανοιχτά και να λέμε όλα εκείνα που ίσως μέσω των social media δεν φαίνονται. Και συχνά για τα συγκροτήματα περνιέται μια εντύπωση που μας κάνει να φαινόμαστε άτρωτοι, εκλείπει η αποτύπωση της αγωνίας που έχουμε για το αν θα δουλέψει αυτό για το οποίο έχουμε κοπιάσει, ή της στεναχώριας που μπορεί να νιώσουμε αν κάτι δεν πάει καλά. Όλο αυτό δεν θέλουμε να κρύβεται πίσω από την κουρτίνα μιας ωραίας promo φωτογραφίας, ενός post για το πόσο καλά πήγε το live μας ή μιας selfie με το κοινό από πίσω. Καλό είναι να λέμε την αλήθεια, να λέμε πως αυτό που κάνουμε συνοδεύεται από ψυχολογική πίεση πέρα από την ανταμοιβή, που είναι μοναδική. Πολύς κόσμος δεν το καταλαβαίνει αυτό και νομίζει ότι απλά διασκεδάζουμε και ζούμε τη ζωή των rock stars».
«Δεν έπρεπε να ασχοληθεί καθόλου το ελληνικό κράτος με τη συλλογή. Καθόλου! Έφτιαξε ο κύριος Στερν μια συλλογή; Με γεια του με χαρά του. Να τη βάλει όπου νομίζει, να την εκθέσει στο Μουσείο της Νέας Υόρκης, ή όπου αλλού. Αυτή η συλλογή για εμάς είναι ά-χρη-στη».
«Ή θα συνεχίσουμε αυτή την δυστοπία και θα επιτρέψουμε στις Εξουσίες να καταστρέφουν την κοινωνία και το επίπεδο της ζωής των πολιτών κι εμείς θα συνηθίζουμε αυτήν την κατάσταση που μόνιμα πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, δηλαδή φτωχοποίηση, πόλεμοι, φωτιές, κατεστραμμένο περιβάλλον, θάλασσα που δεν μπορείς πια να κολυμπήσεις. Μας κρατάνε σε ένα επίπεδο χαμηλά, να συνηθίζουμε και να γίνεται αυτό μια κανονικότητα, την οποία δεν θεωρώ σωστή. Ή θα συνειδητοποιήσουμε αυτήν την κατάσταση και θα αντισταθούμε σε αυτήν, θα απαιτήσουμε κάτι διαφορετικό -από εμάς εξαρτάται, γιατί εμείς είμαστε οι πολίτες και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την δύναμη αυτή. Ή θα αφεθούμε σε αυτό το “There is no alternative”, το «Δεν υπάρχει εναλλακτική», γιατί έτσι μας λένε κι εμείς σαν μη σκεπτόμενοι άνθρωποι δεχόμαστε ό,τι μας βάζουν να δεχτούμε, ο,τι μας προπαγανδίζουν».
ΚΒ: Σπάνια μπορώ να περιγράψω τους ήχους της μουσικής, ένα μουσικό αποτέλεσμα, η γραφή της μουσικής δεν έχει σχέση με την καταγραφή ενός φιλμ ή τον τρόπο που γράφεται ένα βιβλίο, είναι εντελώς ξεχωριστή η γλώσσα της. Θυμάμαι κυρίως τις ώρες που έγραφα μουσική στο υπόγειο στο χωριό μου , ήταν πρωινές ώρες και μετά θυμάμαι τις ώρες που επεξεργαστήκαμε τα αρχεία στο στούντιο του Νίκου, πήρε πολύ καιρό για να φτιαχτούν μέχρι να καταλήξουν στην τελική μορφή.
ΝΠ: Πιστεύω πως, όπως όλοι οι άνθρωποι που ενώνουν τις δυνάμεις τους για ένα κοινό σκοπό, έργα, σχέσεις, χρειάζεται να ξεκινάνε από την παραδοχή του ζωτικού χώρου που χρειάζεται ο καθένας, δημιουργικά και υπαρξιακά, το οποίο και ορίζει τον ρυθμό της συναίνεσης και της αποδοχής που είναι ανάγκη να υπάρχει, ώστε να υπάρξει στη συνέχεια το αποτέλεσμα του κοινού έργου. Πιστεύω πολύ στις συνεργασίες, δημιουργούν απαραίτητες συνθήκες για εξέλιξη, που πολύ δύσκολα τις πετυχαίνεις αν δουλεύεις πάντα μόνος.
«Η ζωή μου έχει αλλάξει τους άρδην τελευταίους μήνες που κάνω public speaking, αλλά όταν μιλάω, δεν μιλάω μόνο για μένα, αλλά για όλους τους τρανς ανθρώπους που δεν έχουν την ορατότητα που απολαμβάνω εγώ. Δεν νιώθω ότι ξεχωρίζω από την τρανς κοινότητα και με απασχολεί να πετυχαίνω πράγματα συλλογικά και όχι μόνο για μένα. Θέλω όλοι να δείχνουν σεβασμό στους ανθρώπους άσχετα από το επάγγελμα τους και την επιτυχία τους ή τα χαρακτηριστικά τους. Το μέλλον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στη διαθεματικότητα».
«Η «Κατσαρίδα» με έβαλε στα βαθιά νερά και της αναγνωρισιμότητας και της επιτυχίας και όταν είναι η πρώτη σου δουλειά μετά τη σχολή, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να την ψωνίσεις. Εμείς προσπαθούσαμε να κατεβάζουμε το κεφάλι και να πατάνε τα πόδια μας βαθιά στη γη. Ήξερα ότι αυτή η δουλειά δεν θα είναι πάντα έτσι. Δεν έκανα την «Κατσαρίδα» και μετά αξίωνα να έχω μόνο πρωταγωνιστικούς ρόλους. Πιστεύω βαθιά ότι το θέατρο είναι μια τέχνη από την οποία οφείλουμε να περάσουμε από όλα τα πόστα».
Φωτογραφία: Βαγγέλης Πουλής
«Αν θα χειροτερεύει η κατάσταση; Το φοβάμαι κοιτάζοντας γύρω μου και βλέποντας πόσο σκληρή, πόσο αμείλικτη είναι η εποχή μας για όποιον δεν έχει χρήματα, δεν έχει σταθερές μέσα στην κοινωνία, είναι αδύναμος… Όμως θυμάμαι όταν ήμουν νεότερη τους μεγαλύτερους να γκρινιάζουν για το πόσο χάλια είναι τα πράγματα και εγώ να λέω από μέσα μου ότι δυσφορούν και τα βλέπουν όλα μαύρα επειδή δεν είναι πια εκείνοι το επίκεντρο της ζωής ή επειδή δεν αναγνωρίζουν τους όρους του καινούργιου κόσμου γύρω τους… Οπότε… προτιμώ να σας απαντήσω ότι δεν ξέρω…»
«Ο ρατσισμός θα υπάρχει πάντα, είτε είσαι γκέι, είτε τρανς, είτε λεσβία, είτε είσαι σε αμαξίδιο. Ο ρατσισμός θα υπάρχει σε οτιδήποτε αποκλίνει από αυτό που έχουμε συνηθίσει. Κανείς όμως δεν είναι κατάλληλος να κρίνει πώς γεννήθηκε ένας άνθρωπος ή τι επιλογές κάνει στη ζωή του. Αποφάσισα να βγω στον δρόμο και να παίξω blues/rock επειδή μου αρέσει να δίνω χαρά στον κόσμο και επειδή, όντας ένα άτομο με ιδιαιτερότητες, ήθελα να περάσω ένα μήνυμα τολμώντας να κάνω αυτό το βήμα: δεν είμαστε άχρηστοι, δεν μας χαρακτηρίζει μόνο η ταμπέλα “ΑμεΑ” που μας έχουν δώσει. Είμαστε μοναδικοί με τον τρόπο μας – όπως όλοι οι άνθρωποι. Αυτό που ίσως μας ξεχωρίζει είναι ότι δίνουμε πολλή αγάπη χωρίς να περιμένουμε αντάλλαγμα».
«Είναι πολύ σημαντικό για έναν μάγειρα να εμπλακεί επιχειρηματικά στο εστιατόριό του, είναι πολύ μεγάλο σχολείο. Δεν είναι τυχαίο που συμβαίνει αυτό στο εξωτερικό. Εκεί περνάς το τεστ, καταλαβαίνεις τι πραγματικά θες να κάνεις, αλλάζει η ψυχολογία και παλεύεις και με το δημιουργικό και με το οικονομικό. Γι΄αυτό λοιπόν θα πω ότι ολοκληρωμένος μάγειρας είναι αυτός που μαγειρεύει για τους πελάτες του και γι’ αυτούς που θα κάνουν τον κόπο και την τιμή να έρθουν να φάνε και να πληρώσουν το φαγητό του. Χωρίς τους πελάτες είμαστε ένα τίποτα».
«Δίνουν επιδόματα αμέσως μετά από ένα κατακλυσμό. Μοιράζουν μόνο χρήματα. Αυτό δεν είναι πολιτική. Εσύ το λες «βουλώνω στόματα», εγώ το λέω «κατευνάζω συνειδήσεις» κι «εξαγοράζω ψήφους».
«Ζούμε στην χειρότερη περίοδο όλης της ζωής μας. Και από άποψη κυβέρνησης και ευρύτερα, κοινωνικοπολιτικά. Έχουμε μια κυβέρνηση γεμάτη φασίστες και δεν μιλάει κανείς, εμένα αυτό είναι που με ανησυχεί. Είναι σοκαριστικό ότι δεν υπάρχει αντίδραση. Πως υπάρχει τόση ατιμωρησία; Έχουν τους ανθρώπους και τους τρέχουν κάθε μέρα στα δικαστήρια και δεν γίνονται τα δικαστήρια. Σου σηκώνεται η τρίχα. Είναι μια κυβέρνηση μαφιόζων που κανονίζουν τη ζωή σου. Διαπλοκή και τίποτα άλλο. Το μόνο καλό που έχει βγει από αυτήν την ιστορία είναι ότι έχει συσπειρωθεί το φεμινιστικό κίνημα, ξεκάθαρα, κι είναι οι μόνες διαμαρτυρίες που έχουν κόσμο. Πρώτη φορά είναι τόσο συσπειρωμένο το φεμινιστικό κίνημα και είναι αναγκαίο. Γιατί τυχαία ζούμε όλες».
Μια κλασσική πόζα σε ένα κλασσικό σημείο του 75ου Φεστιβάλ των Καννών
«Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται η δουλειά σου και να επιβραβεύεται. Αυτό που άρχισε σαν μια προσωπική επιβεβαίωση και μια ανάγκη για να ανήκω κάπου, πλέον έχει εξελιχθεί σε μια μεγάλη ανάγκη για επικοινωνία με το κοινό. Αυτό είναι που μου δίνει ενέργεια και γι’ αυτό συνεχίζω να κάνω ταινίες».
«Οι νέες τάσεις στηρίζονται σε κάτι παλιό, σε κάτι προ-υπάρχον, έρχονται σαν συνέχεια του παρελθόντος ή ανατρέπουν το παλιό. Τα τελευταία χρόνια δεν έχει τύχει να δω κάτι πρωτοποριακό ή καινοτόμο. Προτιμώ τους καλλιτέχνες που επιλέγουν αυτό που θα κάνουν να το υποστηρίζουν, να το κάνουν “τέλεια”, όποια κι αν είναι η κατεύθυνσή τους ή ακόμα και η αισθητική τους επιλογή».
«Έχουμε ακούσει τι π*ηδες είναι αυτοί, γ*ούνται μεταξύ τους. Το hate προέρχεται κυρίως από straight άντρες. Πολλοί θα βγουν και θα που διάφορα για ‘μας, θα ψάξουν να βρουν κάτι κακό, ακόμη και για την πιο μικρή λεπτομέρεια σε ένα ακόρντο για παράδειγμα (χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι δεν είμαστε ανοιχτοί στο feedback και στην εξέλιξη). Στην Ελλάδα έχουμε μπλέξει το γκλίτερ με τη σεξουαλική προτίμηση. Ωστόσο, σπάνια έχουμε φοβηθεί να περπατήσουμε μόνοι μας στην πόλη, όσα προσβλητικά σχόλια κι αν ακούσουμε – και αυτή είναι η διαφορά από μια γυναίκα».
«Άλλαξαν το όνομα του ΠΑΣΟΚ. Γιατί άλλαξαν το όνομα; Για να γίνει αποπαπανδρεοποίηση. Δεν τους βγήκε. Και γυρίσαμε πίσω. Από τη μνήμη του ελληνικού λαού δεν μπορείς να βγάλεις το όνομα ΠΑΣΟΚ. Καλώς ή κακώς. Αλλά δεν μπορείς».
«Το γέλιο είναι θεραπεία, είναι φάρμακο και ανάγκη του ανθρώπου, βιολογική, θα έλεγα. Έχουμε ανάγκη να αναπνέουμε, να τρώμε, αλλά και να γελάμε. Όπως και να κλαίμε μερικές φορές για να αποφορτιζόμαστε. Το γέλιο είναι όπλο γιατί όταν γελάς, όλοι οι φόβοι χάνονται, όπως λέει και ο Ντάριο Φο. Με έχει βοηθήσει πάρα πολύ, είναι σύμμαχός μου το γέλιο και συνοδοιπόρος».
«Το να μιλήσουμε για την αγχώδη διαταραχή μας, για το αυτοάνοσο που μας ταλαιπωρεί, για την έκτρωση που κάναμε, για την κατάψυξη ωαρίων που θέλουμε, για τον στρατό που δεν πήγαμε, για την κακοποίηση που έχουν υποστεί, για την ομοφυλοφιλία… θα έπρεπε να είναι στο ίδιο επίπεδο με το «έχω πονοκέφαλο» ή «χτύπησα το πόδι μου». Οφείλουμε αυτά που θεωρούμε ταμπού ή δυσκολίες ή μη κοινωνικά αποδεκτά συμβάντα να τα περάσουμε ως αποδεκτά. Φτάνει πια!»
«Το παλεύω όπως νομίζω κάνουν και οι περισσότεροι γονείς. Παλεύεις να βρεις ποια είναι η χρυσή ισορροπια. Σίγουρα δεν είμαι των άκρων. Μου αρέσει πολύ να του προτείνω πράγματα. Αν παρατηρώ ότι κάτι του αρέσει του το φέρνω. Αλλά γενικά η πατρότητα και η μητρότητα είναι ένας αγώνας να κάνεις όσο πιο καλά τα πράγματα μπορείς, ποτέ δεν είσαι ευχαριστημένος με τον εαυτό σου. Προσωπικά αυτό που προσπαθώ είναι να μην αυτομαστιγώνομαι οπότε κάνω ένα λάθος, γιατί έχω αυτή την τάση».
«Η διαδικασία του recording, είναι σα να βρίσκεσαι σε μία βιβλιοθήκη, να βρίσκεις το αγαπημένο σου βιβλίο και να κάθεσαι σε μία γωνία της βιβλιοθήκης για να το διαβάσεις. Οι ηχογραφήσεις στο στούντιο λοιπόν, είναι σαν μία βιβλιοθήκη. Το ταξίδι, η περιοδεία, είναι το βήμα που κάνεις έξω από την βιβλιοθήκη – άλλωστε μπορείς να γράψεις κομμάτια ακόμη και στο δρόμο. Και οι δύο εμπειρίες είναι φανταστικές, αλλά οι περιοδείες ανά τον κόσμο έχουν κάτι το ανεκτίμητο για ‘μας. Παρά τις δυσκολίες και το άγχος που αντιμετωπίζουμε λόγω του covid, δεν θα τις αλλάζαμε με τίποτα».
Lisa Gerrard και Brendan Perry (Dead Can Dance) ©EPA/Balazs Mohai
«Είναι κάπως λυπηρό να βλέπουμε μια επιστροφή στις μέρες του ψυχρού πολέμου. Το πρόβλημα στην Ουκρανία είναι θλιβερό όπως και οι διενέξεις λαϊκισμού και σε αυτές δυστυχώς έχει συμβάλλει πολύ το διαδίκτυο. Ο κόσμος έχει κυριευτεί από μεγαλύτερες γενιές που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Νομίζω ότι οι νέοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για εντελώς διαφορετικούς λόγους αλλά παγιδεύονται σε αυτές τις συντηρητικές, ψεύτικες ειδήσεις και όλες αυτές τις βλακείες που τους σερβίρουν ότι δήθεν είναι αλήθειες και τις πιστεύουν. Το διαδίκτυο έδωσε στα δεξιά κόμματα, στην ακραία αριστερά, στους υπερφιλελεύθερους αλλά και σε άλλα κόμματα, καθώς και σε όλες αυτές τις μειονοτικές ομάδες, ένα μέρος όπου μπορούν να διαδώσουν την προπαγάνδα και τα ψέματά τους και αυτό είναι το κακό».
«Όταν πας να θάψεις τον δικό σου πατέρα και τη δική σου μάνα είναι θέμα δικό σου, είναι θέμα προσωπικό. Κι εμείς γίναμε βούκινο! Οι ιστορίες μου είναι κοινές σαν όλων των άλλων, που είναι άνθρωποι κατεστραμμένοι και δεν έχουν να φάνε».
«Κρίση είναι όταν έχεις κρίση άγχους, που περνάει. Αυτό δεν ήταν κρίση, ήταν η ζωή μας. Η ζωή μας άλλαξε. Το ίδιο συμβαίνει και με την πανδημία. Το ερώτημα είναι: από αυτές τις βίαιες αλλαγές, τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, μαθαίνουμε κάτι; Δεν είμαι πάρα πολύ σίγουρος. Μπορεί κάποιοι κάτι να μαθαίνουν. Νομίζω ότι συλλογικά αυτές οι δύσκολες καταστάσεις αντί να βγάλουν στον κόσμο τον καλύτερό του εαυτό, πολλές φορές βγάζουν τον χειρότερο. Θα περίμενε κανείς ότι σε μια κρίση θα αναπτυσσόταν η συλλογικότητα κι η αλληλεγγύη. Αντί για αυτό, όλο και περισσότερο βλέπουμε το «ο σώζων εαυτό σωθήτω». Αυτό που συμβαίνει είναι βαθιά απογοητευτικό. Ο καθένας θέλει να σώσει το τομάρι του και δεν καταλαβαίνει ότι ή όλοι μαζί θα σωθούμε ή όλοι μαζί θα πάμε να πνιγούμε. Δηλαδή, αυτός που θέλει να σώσει τώρα το τομάρι του δεν θα βάλει βενζίνη; Για όλους ακριβαίνει η βενζίνη. Οποιασδήποτε μορφής κρίση θα χτυπήσει τους πάντες. Ή θα αναπτυχθεί μια συλλογικότητα και θα αντιδράσουμε όλοι μαζί ή αλλιώς, δεν θα βγει άκρη με το να νομίζει ο καθένας ότι θα σώσει το μικρομάγαζό του και τον μικρόκοσμό του».
«Δεν μου αρέσει να σετάρω υλικό, άμα βλέπω μια χορογραφημένη κινητική φράση πονάνε τα μάτια μου, θέλω οι άνθρωποι να εμπλέκονται με το έργο, τη στιγμή που το κάνουν. Να υπάρχει ένα ποσοστό δημιουργίας επί σκηνής, να εμφανίζεται η διαδικασία παραγωγής του υλικού και να εμπλέκεται στο τελικό αποτέλεσμα. Και βεβαίως, να προστατεύεται από μένα το καλλιτεχνικό στίγμα και οι καλλιτεχνικές προτάσεις των συντελεστών. Ενδεχομένως αυτό σημαίνει πως συντονίζω περισσότερο. Εγώ νόμιζα πως συγχρονισμός δε σημαίνει ευθυγράμμιση, ισοπέδωση των ρόλων, ο καθένας έχει τον τομέα του. Αυτό, όταν γύρισα στην Αθήνα από την Ολλανδία, επειδή και εδώ ο τρόπος της εκπαίδευσης έχει άλλη κατεύθυνση, δεν ήταν εύκολο να εφαρμοστεί, οπότε νομίζω έκανα στην αρχή αρκετά πίσω και τώρα αυτό που μου αρέσει είναι πως διεκδικώ ξανά αυτή τη σχέση που είχα τότε. Όντας πλέον πιο σίγουρη. Δεν θα πω στη φωτίστρα πότε θα έρθει στην πρόβα, δεν το δέχομαι, θεωρώ ότι είναι καλλιτέχνης και θα οργανώσει μόνη της τον χρόνο και τον χώρο της για να κάνει σωστά τη δουλειά της».
«Δεν θεωρώ ότι το Broadway είναι πολιτικό σινεμά, θεωρώ ότι είναι ένα σινεμά με μια σαφή πολιτική δήλωση που έχει να κάνει με τους χαρακτήρες που επιλέγει να δείξει, με την ρευστότητα της ηθικής υπόστασης των ηρώων του και με το πως στη ζωή και στην κοινωνία το καλό και το κακό δεν είναι κάτι το οποίο πηγάζει από τους ανθρώπους, αλλά είναι κάτι στο οποίο οι άνθρωποι οδηγούνται από τις καταστάσεις και τις συνθήκες. Το καλό και το κακό είναι η πράξη και όχι η φύση του ανθρώπου. Όλα αυτά τα πράγματα και η ανάγκη μου να δώσω ορατότητα σε κάποιους ανθρώπους που δεν βλέπουμε συχνά στο ελληνικό σινεμά και να είμαι όσο το δυνατόν πιο δίκαιος απέναντί τους, χωρίς να τους εξιδανικεύω, είναι για μένα μια πολιτική διάσταση της ταινίας».
Πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες πρέπει να παίρνουν τα χρήματα που ξοδεύει κάποιος για να τους ακούει στις πλατφόρμες του streaming. Όπως συνέβαινε και στα cd και στα βινύλια που ήξερες το ποσοστό που θα έπαιρνες από τις πωλήσεις σου. Ελπίζω ότι αυτό θα αλλάξει για τους καλλιτέχνες και θα φύγουμε μακριά το πόσο συχνά ακούει κάποιος έναν καλλιτέχνη. Μπορεί να ακούσω έναν καλλιτέχνη μια φορά και να αλλάξει τη ζωή μου για πάντα. Και αυτό δεν το υπολογίζουν οι πλατφόρμες. Την pop μουσική μπορεί να την ακούς ξανά και ξανά αλλά δεν έχει την ίδια επιρροή με άλλα είδη μουσικής.
«Τα “τέρατα” γύρω μας είναι σίγουρα αναρίθμητα όμως σκέφτομαι ότι χανόμαστε πολλές φορές ανοίγοντας τρομακτικά το πλάνο στους γύρω μας. Τελευταία προτιμώ να εστιάζω στα τέρατα που φέρω εγώ μέσα μου ως άνθρωπος. Να ξεμπερδεύω όσο γίνεται πρωτίστως με αυτά. Με τις φοβίες μου, τις ανασφάλειές μου, τον κακό μου εαυτό που θέλει να εκδικηθεί η να κάνει κακό όταν νιώθει ότι βάλλεται. Να δουλέψω σταδιακά για την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου, κάνοντας έτσι και ένα πρώτο βήμα για το καλό του ευρύτερου συνόλου των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρέφομαι».
«Είναι τόσο όμορφο να βλέπεις στο εξωτερικό τόσες διαφορετικές γυναίκες, πολύχρωμες, δραστήριες, δυναμικές να πετυχαίνουν. Και εδώ γίνονται βήματα αλλά δυστυχώς ακόμα σε μεγάλο βαθμό βλέπουμε παντού τα ίδια πρόσωπα. Έχω βαρεθεί να βλέπω τα ίδια πρόσωπα, ακόμα και στην τηλεόραση. Δεν ξέρω πώς πλάθεται όλο αυτό και γιατί αντί να κάνει ο καθένας κάτι δικό του, διαφορετικό, αντιγράφει τον διπλανό του. Δεν σημαίνει ότι κάτι που πέτυχε μια φορά πρέπει να το αντιγράψουμε και να μένουμε σε αυτή τη συνταγή».
«Είμαι σίγουρος ότι το κακό είναι ένα 10-15%. Δεν είναι περισσότερο. Επειδή αναπαράγεται από τις ειδήσεις κι όλα τα μέσα, γιατί έχει γίνει μόδα, χάνεται η αίσθηση της πραγματικότητας. Η ζωή είναι ένα θαύμα. Αν δεν το βλέπεις αυτό, καταλαβαίνεις ότι υπάρχει μια διαστροφή».
«Μια γυναίκα παλεύει διπλά: και στη δουλειά, για να ‘χει κάποια εξέλιξη, χρειάζεται διπλό κόπο, το ίδιο και στα κοινά. Έπρεπε να ματώσουμε, να λιώσουμε παπούτσια για να καταλάβουν και να δουν πραγματικά ότι τη γνωρίζουμε την πόλη, ότι έχουμε λύσεις, ότι η υπόθεση της πόλης δεν είναι θέμα τεχνοκρατών ή σοφών γερόντων ή κομματικών παραγόντων. Είναι η δυνατότητα να βρεθούν, να συζητήσουν και να συναποφασίσουν όλες οι ηλικίες και όλοι όσοι ζουν την πόλη, και τα πολύ νέα παιδιά, οι έφηβοι, που είναι το πιο δύσκολο κομμάτι, οι οικογένειες, η τρίτη ηλικία. Όλοι πρέπει να έχουν λόγο, και τα άτομα που αισθάνονται ότι είναι στο περιθώριο. […] Μας ενδιαφέρουν τα ζητήματα της βιώσιμης πόλης, της βιώσιμης ανάπτυξης. Έχουμε φύγει από την εποχή που το πόσο επιτυχημένος είναι ένας Δήμαρχος ή μία Δήμαρχος, εξαρτάται από το πόσο ακριβά και μεγάλα έργα κάνει και υποδομές υψηλού κόστους, αλλά το πόσο οι υποδομές μας, οι εγκαταστάσεις μας θα μπορούν καταρχάς να συντηρούνται, να αντέχουν, να απαντούν στις ανάγκες τις αυριανές. Πρέπει να φέρουμε το έργο μας στο μέτρο της αληθινής ζωής και όχι στο κομμάτι της επίδειξης πλούτου».
«Μπορεί του χρόνου να μη κάνεις τίποτα, μπορεί του χρόνου να μη σε θυμάται κανείς. Αυτό το σκεφτόμουν από μικρός, πως τη μία είμαστε και την άλλη δεν είμαστε, όποτε προσπαθούσα πάντα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ με όσα έχω, ώστε ό,τι και να γίνει μετά να νιώθω εντάξει μέσα μου. Στην πραγματικότητα κάνω απλώς τη δουλειά μου, δεν νιώθω πως κάνω κάτι φοβερό. Προσπαθώ να γειώνω τις καταστάσεις, να κοιτάω τα πράγματα από λίγο πιο μακριά».
«Το βασικό μου πρόβλημα είναι ότι δυσκολεύομαι να έχω γυναικεία πρότυπα. Για πολλά χρόνια – ακόμη και τώρα-, προσπαθούσα να αποδεχτώ ότι θα έχω άντρες καλλιτέχνες ως πρότυπα, όμως αυτό έχει κάποια limitations γιατί βάζεις τον εαυτό σου σε μια διαδικασία σύγκρισης με τους άντρες. Η τέχνη και η δισκογραφία δεν έχουν φύλο, ωστόσο στο κομμάτι του performance υπάρχει κάτι βαθιά προβληματικό. Αν και έχω νιώσει άσχημα ακόμα και για τη φωνή μου, θεωρώντας τη για παράδειγμα “πολύ γυναικεία” για το είδος μουσικής που παίζω – ακόμη και τα πρότυπα των γυναικείων φωνών που έχω: Janis Joplin, Nina Simone και η Brittany Howard των Alabama Shakes, όλες έχουν “αντρική” φωνή – το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν έγκειται εκεί. Νιώθω καταπιεσμένη μέσα σε αυτή την κατάσταση και προσπαθώ να καταλάβω το γιατί. Προσπαθώ να μαθαίνω να αγαπώ τον εαυτό μου υπό το πρίσμα της συνειδητοποίησης ότι: OK, δεν είναι ανάγκη να είμαι άντρας για να νιώσω rock star».
«Όταν σαν καλλιτέχνης μένεις σε ένα κουτάκι, αλλάζει ο τρόπος για τον οποίο κάνεις μουσική. Όταν ξεκινάς, το κάνεις επειδή εσένα σε εξιτάρει και θες να δημιουργήσεις και να πειραματιστείς. Κάτι που μου είχε πει ο JIm Abbiss στο στούντιο είναι ότι όταν θες να κάνεις κάτι δημιουργικό, ο σκοπός είναι να περνάς εσύ καλά. Και όταν είσαι στο στούντιο πρέπει να δοκιμάζεις σαν να είσαι ένα παιδί που του έχουν δώσει δέκα πινέλα και μπογιές και πάει να ζωγραφίσει ό,τι του έρθει. Μπορείς να δοκιμάσεις οτιδήποτε και αν δεν σου αρέσει δεν κρατάς τίποτα. Ή κρατάς μόνο το ένα που μπορεί να βγει τυχαία και να είναι καλό. Με απογοητεύουν οι μουσικοί που σταματούν να έχουν την ίδια όρεξη για δημιουργία. Σταματούν να με εμπνέουν».
«Η εξουσία, η δύναμη, τα όπλα, τα πάντα βρίσκονται στα χέρια της κυβέρνησης. Δεν νομίζω ότι θα παραδώσουν την εξουσία τους αν προηγουμένως δεν σκοτώσουν εκατομμύρια πολίτες».
«Η Αφρική έχει υποστεί και υποφέρει εδώ και τρεις αιώνες από την αποικιοκρατία, τώρα όμως δεν μιλάμε για αποικιοκρατία, καθώς οι χώρες πλέον είναι ανεξάρτητες και αυτόνομες και γιορτάζουν την ανεξαρτησία τους. Έχουν τις δικές τους κυβερνήσεις, αποφασίζουν οι ίδιες. Αυτή είναι η θεωρία. Ωστόσο, αν δούμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και ποιος διαχειρίζεται φερ’ ειπείν τους φυσικούς μας πόρους ή το φυσικό μας αέριο, από πίσω κρύβονται άλλες χώρες, κυρίως η Γαλλία. Οι τηλεπικοινωνίες μας διαχειρίζονται επίσης από εταιρείες του εξωτερικού. Ακόμη και τα προσωπικά μας δεδομένα ανήκουν σε αυτές. Το μεγαλύτερο ποσοστό των τροφίμων μας και της αγοράς, επίσης. Οι υποδομές είναι κάτι που έχουν αναλάβει άλλοι. Είναι προφανές ότι αυτός είναι ένας άλλος τρόπος να μας αποικήσουν. Διότι κάθε μέρα που περνάει, κατακτούν ό,τι μας ανήκει και βγάζουν κέρδος εις βάρος μας. Αυτό είναι που ονομάζουμε νέα αποικιοκρατία».
«Απεχθάνομαι την μιζέρια που μαστίζει το internet. Η αρνητική γνώμη κυριαρχεί, διότι φέρνει clicks, φέρνει views και ο θυμός αποτελεί κεφάλαιο και καλλιεργείται. Εξού και τα fake news, το φανατικό hate, τα echo chambers και όπως εύστοχα λέει και ο Bo Burnham “the backlash to the backlash to the thing that just begun”. Όταν λοιπόν όλη αυτή η ατμόσφαιρα μου πέφτει βαριά, βρίσκω καταφύγιο στο τώρα. Συχνά ξεχνάμε πως το internet είναι μία προβολή της ζωής μας, όχι η ζωή η ίδια και όχι απαραίτητα ειλικρινής».
«Το να κάτσω σε ένα πιάνο και να γράψω μια μελωδία είναι η κινητήρια δύναμη της ζωής μου. Δεν υπερβάλλω. Αν κατά τη διάρκεια της μέρας νιώσω, αισθανθώ, ότι μετά τη δουλειά θα μπορούσα να γράψω το ωραιότερο κομμάτι μου, αυτό μου δίνει δύναμη να δουλέψω καλύτερα, να αποδώσω καλύτερα. Αν δεν είχα τη μουσική θα ήμουν ένα δυστυχισμένος φαρμακοποιός… Ο πατέρας μου μού έλεγε από παιδί, πως πετυχημένη μελωδία είναι αυτή που θα μπορείς να τη σφυρίζεις και στο δρόμο. Για αυτό ίσως μου αρέσει να δημιουργώ συνθέσεις που έρχονται εύκολα στο μυαλό».
«Αν το δεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ο καθένας νιώθει χαμένος. Αν όμως ο καθένας μας ξεκινήσει να κάνει όμορφα πράγματα στη γειτονιά του, να φέρεται όμορφα στους ανθρώπους γύρω του, να χαμογελά στους άλλους, ίσως με αυτόν τον τρόπο να αλλάξουμε τα πράγματα. Ξεκινώντας από τα μικρά γιατί όταν προσπαθούμε να τα κάνουμε όλα μαζί, τότε χάνουμε τον στόχο. Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι ότι μπορούμε να τα αλλάξουμε. Πάντα μπορεί να συμβεί κάτι καλύτερο. Δεν θα αλλάξουμε τον κόσμο με ένα τραγούδι αλλά πρέπει να μοιράζουμε αγάπη, αισιοδοξία και θετική ενέργεια. Να μετατρέπουμε τα αρνητικά σε θετικά».
«Η Αριστερά πλέον δεν μιλά ούτε στην εργατική τάξη, ούτε ευρύτερα στον κόσμο. Η Αριστερά είναι υπεύθυνη και για την άνοδο της Δεξιάς, εν γένει. Δεν κατάφερε να ανανεώσει τις ιδέες της και να είναι συνεκτική μέσα στο χρόνο».
«[…] είναι σαν ένας επιθανάτιος ρόγχος. Η πατριαρχία πεθαίνει. Λίγο πριν τον θάνατό της όμως, προσπαθεί να πάρει εξουσία. Το θέμα είναι αν θα ξεπεράσουμε αυτήν τη στιγμή; Μου φαίνεται ότι δεν αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία με κανέναν τρόπο. Οι δυνάμεις της δεξιάς έχουν μια απίστευτη ικανότητα να καταλαβαίνουν τα πολιτικά συστήματα, τα παραθυράκια, και ποιο κομμάτι πρέπει να διαχειριστούν για να πιέσουν καταστάσεις που δεν θέλει ο κόσμος. Είναι λίγο σαν τη μοναρχία, καθώς λίγοι έχουν την εξουσία, απλώς το πολιτικό μας σύστημα τους έδωσε αυτήν την δυνατότητα».
«Νομίζω ότι είμαι λίγο θυμωμένη ή ενοχλημένη από τον σημερινό κόσμο. Μου φαίνεται πολύ γρήγορος, πολύ αγενής, πολύ κρύος και πάρα πολύ, πολλά από όλα και τίποτα πραγματικά. Αλλά πάντα με ενδιέφερε περισσότερο το παρελθόν για όλα, πάντα έτσι ήμουν».
«Υπάρχει ένας μεγάλος περιορισμός – μπορεί να είναι ρόλος, γλώσσα, ύφος, σωματική φόρμα ή ένας θεατρικός κώδικας που φαινομενικά περιορίζει τον ηθοποιό, αλλά στην πραγματικότητα μέσα από αυτό να βρίσκει την ελευθερία. Όταν το κατανοείς αυτό, μπορείς να είσαι πολύ πιο ελεύθερος απ’ό,τι θα ήσουν αν σου επιτρέπονταν όλα».
«Η πόλη (=Αθήνα) είχε πάντα μια αλήθεια και ήταν πάντα εμφανής. Σκληρή ή όμορφη, τη βλέπεις μπροστά σου, την πιάνεις, τη ζεις και συνυπάρχεις μαζί της. Είναι ακριβώς σαν την ψυχή του ανθρώπου που κουβαλάει όλες τις καλές και τις μαύρες πτυχές του. Αυτό δεν θέλω να αλλάξει. Δεν μου αρέσουν οι άριστες πόλεις που κρύβουν τα προβλήματα τους κάτω από το χαλί…. δεν ξέρω τι είναι αυτό, τι σημαίνει, τι θα συναντήσω και με φοβίζει. Η πόλη λοιπόν χρειάζεται περισσότερη τέχνη και περισσότερη μουσική σε πιο μεγάλης κλίμακας πράγματα. Έχουμε την όρεξη να αγκαλιάσουμε τέτοιες ενέργειες και τώρα με τον τουρισμό μπορούμε και να τις αναδείξουμε. Πιο πολλά και μεγαλύτερα φεστιβάλ, περισσότερα θέατρα, περισσότερη τέχνη».
«Ο μπαμπάς μου ήταν ένας τύπος που δεν το έβαζε κάτω. Το Μαουτχάουζεν τον έκανε ατσαλέντερο. Ο Ανδρέας τον λάτρευε αλλά παραιτήθηκε επειδή η ΕΡΤ παραείχε γίνει ΠΑΣΟΚ».
«Στις μέρες μας με το ίντερνετ και τα more data, υπάρχουν παντού πάρα πολλές απόψεις και αυτό δημιουργεί περισσότερο άγχος και στεναχώρια. Η υπερπληροφόρηση έχει συμβάλλει στην άνθηση του λαϊκισμού σε πολλές χώρες. Κάνει τον κόσμο να νιώθει ότι δεν μπορεί να τα επεξεργαστεί όλα αυτά».
«Για μένα το θέατρο είναι ομαδικό σπορ, άμα είναι να παίζω μόνος μου, παίζω και στο σαλόνι μου, έχω τρομερή ανάγκη να συνυπάρχω με άλλους επί σκηνής. Όπως έχω τρομερή ανάγκη να είμαι εντελώς μόνος όταν γράφω».
«Πάντως, έγινε ένα ωραίο «μπαμ» με τον Λιγνάδη. Ήθελε guts για να συμβεί. Γιατί είναι και το πιο σοβαρό από όλα τα περιστατικά. Ένας άνθρωπος που βρισκόταν σε αυτή τη θέση διορισμένος από την κυβέρνηση, και να συμβαίνουν όλα αυτά που συνέβαιναν!».
«Αν μια μουσική είναι ακόμα επικίνδυνη, αυτή είναι η ροκ. Δεν υποβιβάζω τα άλλα είδη μουσικής. Παντού υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Η διαφορά είναι πως το ροκ ξαναβρήκε τον δρόμο του. Πέρα από τους ροκ σταρς που έρχονται από τα 80s, η μουσική αυτή έχει πετάξει από πάνω της τα στρας και το life style. Στο μεγαλύτερο μέρος της είναι συνυφασμένη με την αντίδραση. Γι’ αυτό και απεχθάνομαι τις ροκ μπάντες που δεν είναι επικίνδυνες. Δεν αντέχω άλλα τελετάμπις με ηλεκτρικές κιθάρες».
«Μπορεί οι Τέχνες να μπαίνουν σε δεύτερο πλάνο σε καιρούς πολέμου αλλά πιστεύω ότι ποτέ δεν χάνουν την αξία τους και πάντα αποτελούν ένα στήριγμα. Σε αντίθεση με τον πόλεμο, που -αν και ό,τι πιο τραγικό- είναι παροδικό, η Τέχνη είναι αιώνια. Πριν λίγο καιρό συμμετείχα με κάποιους άλλους καλλιτέχνες στο Λος Άντζελες σε ένα μουσικό project φιλανθρωπικού σκοπού για την Ουκρανία. Αν η μουσική μπορεί να βοηθήσει και με αυτόν τον τρόπο, τότε σίγουρα είναι φάρμακο…»
«Είναι παράδοξο να συνιστά δικαίωση η αθώωση των αθώων. Ιδίως όταν δεν πρόκειται για μια ιστορία διφορούμενη, όλοι το ξέρουν, και πρώτα-πρώτα οι ίδιοι οι συκοφάντες μας. Δικαίωση για μας θα ήταν αν η περιπέτεια αυτή αποτελούσε αφορμή να μη ξανασυμβεί ποτέ κάτι τέτοιο σε κανέναν. Οι ιστορίες όμως αυτές δυστυχώς σπαταλιούνται και τα θύματα της αυθαιρεσίας θυσιάζονται στη διαπαραταξιακή αυταρέσκεια και αλαζονεία. Για άλλες υποθέσεις η πολιτεία αυτοσυγχαίρεται. Για εκείνες που την εκθέτουν δεν κάνει κάτι ουσιαστικό. Χάνονται έτσι πολύτιμες ευκαιρίες να δούμε και να θεραπεύσουμε τις παθογένειες και τις δυσλειτουργίες της δημοκρατίας μας. Αντί γι’ αυτό παραδιδόμαστε όλοι πρόθυμα στην πονηρή συζήτηση περί του αν έχουμε δημοκρατία ή χούντα. Κι έτσι τελικά κυριαρχεί μια αίσθηση ματαιότητας που διαχέεται διαφθείροντας τα πάντα. Ο τζόγος του «μη σου τύχει». Ο ενεργός πολίτης δεν είναι δυνατόν να θάψει την ίδια του τη συνείδηση. Ειδικά όταν η λήθη είναι το πιο άθλιο και κυνικό εργαλείο συγκάλυψης. Τυχεροί πάντως όσοι έχουν το προνόμιο της δημιουργίας. Μεγάλη ευλογία να μεταβολίζεις κάπως το κακό και την οδύνη. Για σένα και για τους άλλους».
«Είτε παίζουμε σε κάποιο stage είτε στο δρόμο, πρεσβεύουμε μια ιδέα. Νιώθουμε ίσοι με τον κόσμο. Αν δεν υπάρχει αυτός δεν έχουμε καμία δύναμη. Εκείνος μας έχει σώσει πολλές φορές από το να μας δέσουν και αυτό του το χρωστάμε… «Υπάρχουν άνθρωποι του “περιθωρίου”, που επειδή σε βλέπουν να παίζεις μουσική στον δρόμο, νιώθουν αυτομάτως οικεία μαζί σου. Μπορεί φυσικά όταν κάποιος οικειοποιείται υπερβολικά το χώρο μας να νιώσουμε άβολα κάποιες φορές, αλλά οι περιπτώσεις που κάποιος θα έρθει και θα σου μιλήσει για τη ζωή του – για τις καταχρήσεις, για την κατάθλιψη, ακόμη και για απόπειρες αυτοκτονίας – είναι ανεκτίμητες. Έχει υπάρξει μάλιστα φορά που με έχει πλησιάσει άστεγος άνθρωπος ο οποίος σκεφτόταν να αυτοκτονήσει και μιλούσαμε για αρκετή ώρα γι’ αυτό το θέμα, με αποτέλεσμα στο τέλος της κουβέντας μας να νιώσει καλύτερα».
«Τη Δύση την εκδικείται τελικώς ένας παράγοντας που έκανε τη δουλειά του για αιώνες και κυρίως μετά τον Α’ Παγκόσμιο. Έφερε την Αμερική μέσα. Εντός Ευρώπης. Και στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο. Το συνοψίζω αυθαίρετα. Την εκδικείται τη Δύση η ασημαντότητά της».
Φωτογραφία: EPA/CAROLINE BREHMAN
«Οι άνθρωποι που δεν είναι πρόθυμοι να ακούσουν ο ένας τον άλλον. Νομίζω ότι αυτά τα τελευταία δύο χρόνια ήταν δύσκολα για όλους, καθώς προσπαθούσαμε να βρούμε πώς να διαχειριστούμε τον φόβο μας για την πανδημία. Υπάρχουν τόσα πολλά για τα οποία φοβόμαστε διαρκώς, και νομίζω ότι οι τέχνες μπορούν να βοηθήσουν να βρεθεί ένα σημείο συνάντησης.»
«Όταν πρωτοσκέφτηκα να ασχοληθώ με το σινεμά, ο λόγος ήταν πως μου άρεσε να μελετώ τους ανθρώπους -και ιδιαίτερα ανθρώπους που ζουν κάτι διαφορετικό από μένα. Η κάμερά μου μού άνοιγε πόρτες σε ζωές άλλων. Βέβαια οι άνθρωποι και οι ιστορίες που θα σε τραβήξουν σου αποκαλύπτουν πράγματα για σένα, κι έτσι άρχισα να γράφω πιο προσωπικές ιστορίες και να κάνω ταινίες μυθοπλασίας».
«Με ενδιαφέρει πάρα πολύ το πώς συναντιούνται οι γενιές, πώς φτιάχνει ένας άνθρωπος μια λογική οικογένεια. Όχι βιολογική, μια οικογένεια που μας είναι λογική. Και πώς βρίσκουμε μέσα σε αυτό και αφηγήματα τα οποία μπορεί να μην προέρχονται από τον δικό μας κύκλο αλλά έρχονται και ακουμπάνε και αγκαλιάζουν και αλείφουν αυτό το ωραίο χρώμα, το οποίο εμπλέκεται και με άλλα χρώματα που υπάρχουν από κάτω και γίνεται μια ακουαρέλα στην οποία τα χρώματα αναπνέουν. Δεν δυσκολεύονται να βγουν μέσα από στρώσεις λαδιού».
«Τη σκυλίτσα μου τη λένε Νόμπα. Είναι οχτώ χρονών, ημίαιμο μαλινουά. Την είχα βρει στον Ασπρόπυργο. Είχα ξυπνήσει μια μέρα με χανγκόβερ, μετά από νύχτα κρεπάλης με τρεις φίλες και την είδα στο Facebook. Είπα την θέλω, έβαλα το αγόρι που είχα τότε να με πάει, και περίμενα να δω τι θα γίνει. Ήθελα να δω αν με θέλει. Αυτό σκεφτόμουν, αν με θέλει. Ευτυχώς με συμπάθησε. Και με έσωσε από ένα βούρκο. Τότε ήμουν επιρρεπής στην κατρακύλα, στα σκοτάδια, στη θλίψη, στην γκρίνια, στην ματαιότητα. Πες το όπως θες. Μπορεί να έφταιγε και το στρες που δεν το καταλάβαινα. Η Νόμπα με σήκωσε όρθια. Και εγώ δεν άφησα τον εαυτό μου να πέσει μετά ούτε στιγμή για αυτήν, οπότε ναι, της χρωστάω πάρα πολλά».
«Είναι σημαντικό να νιώθεις ότι υπάρχει μέσα σου εκείνη η φλόγα που σε ωθεί να συνεχίζεις να ζεις και να δημιουργείς. Να αισθάνεσαι και να γράφεις μουσική θέλοντας κυρίως να προσφέρεις και να δημιουργήσεις κάτι αληθινό, πρωτότυπο και προσωπικό. Να επιτύχεις ένα αποτέλεσμα το οποίο να αντικατοπτρίζει την ίδια τη ζωή σου, να ξεγυμνώνει την ψυχή σου και να φανερώνει στιγμές που προσπαθείς να δεις από τα πιο απόκρημνα μέρη στα πιο εσωτερικά βάθη, να αντιμετωπίσεις το φως και το σκοτάδι σου. Σε όλες τις εποχές αξίζει να γράφεις και να παίζεις τη δική σου μουσική».
«Σαν κοινωνία πρέπει να παλέψουμε να μη χάσουμε όσα είχαμε κατακτήσει προ κορωνοϊού. Σε όλους τους τομείς. Υπάρχουν πολλοί περιορισμοί πλέον και πρέπει όχι απλώς να επανέλθουμε αλλά να κατακτήσουμε κι άλλα. Πολιτικά τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν από τη βάση τους. Και δεν αναφέρομαι σε κόμματα. Πρέπει ο κάθε υπουργός να έχει πείρα και να είναι διακεκριμένος στον τομέα του και όχι να βρίσκεται στη θέση του επειδή έχει φανς από τηλεμάρκετινγκ ή πολλές γνωριμίες. Ας γίνει influencer αν είναι έτσι. Όσοι θέλουν να γίνουν πλούσιοι ας γίνουν επιχειρηματίες, όχι πολιτικοί, γι΄αυτό και δεν πρέπει οι βουλευτικοί μισθοί να είναι τόσο μεγάλοι και το πόθεν έσχες να είναι πολύ πιο αυστηρό. Ζούμε σε μία ψηφιακή εποχή, γιατί δεν γίνονται περισσότερα δημοψηφίσματα, να αποφασίζει περισσότερο ο λαός και μένουμε στις εκλογές μόνο; Το Σύνταγμα λέει ότι πρέπει να γίνονται δημοψηφίσματα. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου, είναι να καταργηθεί το ακαταδίωκτο. Να μην υπάρχει βουλευτική ασυλία. Κλέβεις; Πρέπει να πληρώσεις το αντίτιμο. Όχι ότι περιμένω να γίνουν όλα αυτά αλλά μόνο έτσι οι πολίτες θα νιώθουν ότι ζουν σε ένα πραγματικά δημοκρατικό πολίτευμα και θα σέβονται το κράτος».
«Η κλιματική κρίση είναι κάτι που νιώθουμε στο πετσί μας. Δεν την βλέπουμε απλά μέσα από την τηλεόραση. Την ζούμε καθημερινά και επηρεάζει την ζωή μας άμεσα. Για αυτόν το λόγο, προσπαθούμε να βρούμε τους τρόπους και τα μέσα, ώστε να προστατευτούμε, γιατί δεν μπορούμε να πάμε πουθενά. Αυτό είναι το νησί μας, αυτή είναι η ζωή μας, εδώ ζήσαμε όλη μας τη ζωή κι αυτό ξέρουμε. Οπότε θέλουμε να μείνουμε εδώ και να καταστρώσουμε σχέδια που θα αμβλύνουν και θα μετριάσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής καταστροφής»
«Δεν έχω θέμα με το κοινό να αποχωρεί, προτιμώ να φεύγει παρά να κάθεται και να βασανίζεται. Στο σινεμά γιατί να μπορείς δηλαδή; Σε ένα μουσείο γιατί κάθεσαι μπροστά σε ένα έκθεμα μία ώρα και σε ένα άλλο καθόλου; Προτιμώ να φεύγει από το να κάθεται, να τρίζει την καρέκλα του, να ιδρώνει, να ενοχλεί τους δίπλα -είναι και σαν τον βήχα όλο αυτό, αν ξεκινήσει ένας, ξάφνου βήχουν όλοι- να χασμουριέται, να αγχώνεται και να νοιώθω εγώ τον εκνευρισμό του».
Θοδωρής Γκόνης και Παντελής Μπουκάλας
«Μα η γυναικοκτονία είναι κάτι κανονικό σε κοινωνίες πατριαρχικές και αρρενοκρατικές, όπου η γυναίκα είναι κτήμα. Το κτήμα είναι σαν το πράμα. Πράγμα λένε τα ζωντανά, τα πρόβατα οι άνθρωποι. Πράμα είναι και η γυναίκα, όχι με τη μορφή του res, που λέγανε οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Είναι πράμα σαν το ζώο».
«Χρειαζόμαστε πάντα ήρωες και θυσίες. Η θεματολογία αφομοιώνεται από την πλοκή και ο λόγος που το έκανα αυτό είναι επειδή ήθελα πάνω απ’όλα να είναι ψυχαγωγική. Νομίζω πως το κοινό πρέπει αρχικά να περνάει καλά, και να φύγει από την ταινία έχοντας μπει σε σκέψεις. Το Squid Game είναι μια εξίσου ψυχαγωγική σειρά, αλλά και εκεί ο δημιουργός [Χουάγνκ Ντονγκ-χιουκ] έκρυψε μεγαλύτερες ιδέες μέσα σε μια διασκεδαστική ιστορία».
«Το «Κωσταλέξι» δεν θα το θυμόσαστε οι νεότεροι. Ούτε άλλα φρικιαστικά εγκλήματα, σεξουαλικά ή μη. Θεωρώ ότι συμβαίνουν πράγματα που δυστυχώς συνέβαιναν και παλιότερα. Δεν νομίζω ότι ζούμε μια ιδιαίτερη περίοδο. Και πολύ περισσότερο ότι ζούμε σε μια «κοινωνία τεράτων», όπως ακούγεται τελευταία. Απλά η κυριαρχία της ειδησεογραφίας με όλα τα σύγχρονα μέσα, φέρνει όλο και πιο συχνά στο φως ότι συμβαίνει. Το ανησυχητικό με αυτό δεν είναι ότι το πληροφορούμαστε, είναι ότι η συχνότητα και η δημοσιογραφική λατρεία αναπαραγωγής του είναι αυτή ακριβώς που «απονευρώνει» κιόλας το γεγονός. Με απλά λόγια, όλο και περισσότερο τα «συνηθίζουμε». Και περιμένουμε στον καναπέ να «καταναλώσουμε» το επόμενο αποτρόπαιο περιστατικό! Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος τώρα. Αυτό που σιχαίνομαι είναι ότι σιγά σιγά η βία, όπως αυτή του Πούτιν, στρογγυλοκάθεται όλο και πιο άνετα στο σαλόνι μας. Σε λίγο θα μας παραγγέλνει και κανέναν καφέ».