Την 1η Απριλίου του 1979 το Ιράν ανακηρύχθηκε Ισλαμική Δημοκρατία

Οι πρώτες ταραχές ξέσπασαν τον Νοέμβριο του 1977 στην Τεχεράνη, αλλά και στην Ουάσινγκτον, στη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του σάχη στις ΗΠΑ. Από τις 7 έως τις 9 Ιανουαρίου 1978 η ιερή πόλη Κομ συγκλονίστηκε από διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος του σάχη, στις οποίες βρήκαν τον θάνατο 60 άτομα. Στις 18 Φεβρουαρίου ο στρατός έστρεψε τα πυρά του εναντίον διαδηλωτών στην πόλη Ταμπρίζ (100 νεκροί, σύμφωνα με υπολογισμούς της αντιπολίτευσης). Στις 20 Μαΐου οι σιίτες μουλάδες ζήτησαν την εφαρμογή του ισλαμικού νόμου και των επιταγών του Κορανίου∙ η θρησκευτική αναταραχή κορυφώθηκε, καθώς η εξέγερση κατά του σάχη έλαβε τη μορφή ιερού πολέμου. Στις 18 Ιουνίου 1978, ο ισλαμιστής θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Χομεϊνί έκανε έκκληση στους μουσουλμάνους πιστούς του να ανατρέψουν τον σάχη. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο εντάθηκαν οι ταραχές στη Μασχάντ, στο Ισπαχάν και στη Σιράζ. Στο Αμπαντάν, άγνωστοι πυρπόλησαν έναν κινηματογράφο μέσα στον οποίο κάηκαν ζωντανοί περίπου 400 άνθρωποι.

Στις 8 Σεπτεμβρίου ξημέρωσε για την Τεχεράνη η Μαύρη Παρασκευή: μια μεγάλη διαδήλωση κατά του σάχη στους δρόμους της πρωτεύουσας κατέληξε σε λουτρό αίματος. Οι νεκροί διαδηλωτές που έπεσαν από τις σφαίρες των στρατιωτών υπολογίστηκαν περίπου σε 700. Σε ολόκληρη τη χώρα επιβλήθηκε για 6 μήνες στρατιωτικός νόμος. Στις 16 Οκτωβρίου κηρύχθηκε γενική απεργία σε ένδειξη πένθους, με τη συμπλήρωση 40 ημερών από τη Μαύρη Παρασκευή. Στις 29 Οκτωβρίου ξέσπασε απεργία στα διυλιστήρια του Αμπαντάν (τα μεγαλύτερα σε ολόκληρο τον κόσμο) με καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας. Στις 1 και 2 Νοεμβρίου, παρά τον στρατιωτικό νόμο, η Τεχεράνη και η Ταμπρίζ συγκλονίστηκαν από τις διαδηλώσεις. Στις 5 Νοεμβρίου η Τεχεράνη φλεγόταν από φωτιές που άναψαν παντού οι διαδηλωτές, παρέλυσε από τα οδοφράγματα και παρουσίαζε όψη κατεστραμμένης πόλης, χωρίς ωστόσο ανθρώπινα θύματα.

Στις 6 Νοεμβρίου ο σάχης όρισε στρατιωτική κυβέρνηση στη χώρα με πρωθυπουργό τον στρατηγό Γκολάμ Ρεζά Αζάρι. Στις επόμενες δύο ημέρες έγιναν συλλήψεις δώδεκα προσωπικοτήτων της χώρας, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονταν ο πρώην αρχηγός της μυστικής αστυνομίας και ο πρώην πρωθυπουργός Χοβέιντα. Στις 11 Δεκεμβρίου οι μουσουλμάνοι θρησκευτικοί ηγέτες οργάνωσαν στην Τεχεράνη μεγάλη αντικαθεστωτική διαδήλωση, στην οποία έλαβαν μέρος περίπου δύο εκατομμύρια άτομα. Στις 27 Δεκεμβρίου ανεστάλησαν οριστικά οι εξαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, καθώς η χώρα είχε παραλύσει από τις απεργίες. Στις 31 Δεκεμβρίου παραιτήθηκε ο στρατηγός Αζάρι και στις 4 Ιανουαρίου 1979 η πρωθυπουργία ανατέθηκε σε πολιτική κυβέρνηση υπό τον Σαπούρ Μπαχτιάρ. Στις 11 Ιανουαρίου αναγγέλθηκε από την Ουάσινγκτον η είδηση ότι ο σάχης επρόκειτο να αναχωρήσει «για διακοπές» στο εξωτερικό. Δύο μέρες αργότερα συγκροτήθηκε στην Τεχεράνη συμβούλιο αντιβασιλείας, ενώ παράλληλα ο Χομεϊνί ίδρυσε ισλαμικό επαναστατικό συμβούλιο και απαιτούσε τον σχηματισμό ισλαμικής κυβέρνησης. Στις 16 Ιανουαρίου ο σάχης και η αυτοκράτειρα Φαράχ Ντιμπά αναχώρησαν από την Τεχεράνη, πρώτα για την Αίγυπτο και αργότερα για το Μαρόκο, με τελικό προορισμό (όπως αναγγέλθηκε) τις ΗΠΑ όπου είχε ήδη καταφύγει ολόκληρη η βασιλική οικογένεια.

Νέες διαδηλώσεις συγκλόνισαν το Ιράν, αυτή τη φορά κατά του πρωθυπουργού Μπαχτιάρ. Έπειτα από διάφορες αναβολές, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί επέστρεψε στην Τεχεράνη (1 Φεβρουαρίου 1979) και στις 6 Φεβρουαρίου ανέθεσε στον παλαίμαχο αντιμοναρχικό μουσουλμάνο πολιτικό Μεχντί Μπαζαργκάν («έναν έντιμο και θρησκευόμενο Ιρανό», όπως είπε ο Χομεϊνί, και άλλοτε υπουργό του Μοσαντέκ, όπως και ο πρωθυπουργός Μπαχτιάρ) τον σχηματισμό ισλαμικής κυβέρνησης.

Ωστόσο, η αναταραχή δεν τερματίστηκε ούτε μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης και την ανατροπή του παλαιού καθεστώτος. Η φανατική προσήλωση του Χομεϊνί στα κελεύσματα του Κορανίου οδήγησε σε μια σειρά από οπισθοδρομικά μέτρα (διαταγή για την υποχρεωτική χρήση του τσαντόρ από τις γυναίκες κ.ά.) που προκάλεσαν τεράστιες διαδηλώσεις και αντιδιαδηλώσεις στην πρωτεύουσα και στις άλλες μεγάλες πόλεις. Στο μεταξύ, λαϊκά δικαστήρια συνέλαβαν και καταδίκασαν σε θάνατο, έπειτα από συνοπτική διαδικασία κεκλεισμένων των θυρών, πολλούς πρώην αξιωματούχους και στρατηγούς του καθεστώτος του σάχη, καθώς και μερικά άτομα που κατηγορήθηκαν για σεξουαλικά εγκλήματα. Ο Χομεϊνί αποσύρθηκε στην ιερή πόλη Κομ. Στις 15 Μαρτίου 1979, ο πρωθυπουργός Μπαζαργκάν, πρώτη φορά μετά την ανάληψη της εξουσίας, κάλεσε απερίφραστα, σε ομιλία του που μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, τον Χομεϊνί να «απαλλαγεί από τους κακούς συμβούλους που τον οδηγούν σε λανθασμένες αποφάσεις και τον γελοιοποιούν». Ο πρωθυπουργός επέκρινε αυστηρά τις μυστικές δίκες και τις θανατικές ποινές «που τραυματίζουν το γόητρο της χώρας». Την 1η Απριλίου 1979 ανακηρύχθηκε στη χώρα η Ισλαμική Δημοκρατία, έπειτα από δημοψήφισμα, στο οποίο 18 εκατ. Ιρανοί από 16 ετών και άνω κλήθηκαν να αποφασίσουν για τη μορφή του πολιτεύματος. Η κατάσταση στη χώρα εξακολουθούσε να είναι έκρυθμη, καθώς σημειώνονταν εθνικιστικές εξεγέρσεις των μειονοτήτων (Κούρδων, Τουρκομάνων κλπ.). Στις 6 Απριλίου επαναλήφθηκαν οι δίκες των πολιτικών κρατουμένων και οι εκτελέσεις. Στις 7 Απριλίου 1979 εκτελέστηκε και ο πρώην πρωθυπουργός Αμίρ Αμπάς Χοβέιντα.

Ακολούθησε μια περίοδος έντονων εσωτερικών αντιπαραθέσεων. Ο πρωθυπουργός Μπαζαργκάν προσπάθησε να ακολουθήσει μια πολιτική η οποία επεδίωκε τη συνύπαρξη των ισλαμικών παραδόσεων και τη σύγχρονη ανάπτυξη με τη συμμετοχή του λαού. Ωστόσο, δεν υποστηρίχθηκε από τις δυνάμεις που ανέτρεψαν τον σάχη, οι οποίες άρχισαν να υφίστανται την πολιτική του αποκλεισμού, ούτε από τους φανατικούς μουσουλμάνους. Ομάδα σπουδαστών κατέλαβε την αμερικανική πρεσβεία, τον Νοέμβριο του 1979, και συνέλαβε το προσωπικό της ως ομήρους. Από τα στοιχεία που βρέθηκαν στο κτίριο της πρεσβείας αποκαλύφθηκε η βαθιά διείσδυση της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών (CΙΑ) στην πολιτική ζωή της χώρας.

Ο Μπαζαργκάν παραιτήθηκε, εγκρίθηκε νέο σύνταγμα με δημοψήφισμα και τον Ιανουάριο του 1980 ο οικονομολόγος Μπάνι Σαντρ εξελέγη πρόεδρος. Ωστόσο, δεν είχε την υποστήριξη της βουλής, όπου οι συντηρητικοί μουσουλμάνοι είχαν ευρεία πλειοψηφία. Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί με επίκεντρο τον ρόλο του ιμάμη Χομεϊνί, ως πνευματικού ηγέτη της χώρας, εμπόδιζαν τη διαδικασία των αλλαγών. Τον Απρίλιο του 1980, οι Αμερικανοί όμηροι βρέθηκαν στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής, όταν μια απόπειρα απελευθέρωσής τους, από ειδικές δυνάμεις κομάντος των ΗΠΑ, απέτυχε οικτρά. Κατά την περίοδο αυτή οι ΗΠΑ διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ιράν. Έπειτα από μακρές διαπραγματεύσεις, οι όμηροι απελευθερώθηκαν τον Ιανουάριο του 1981. Το Ισλαμικό Επαναστατικό Κόμμα έγινε η κυρίαρχη πολιτική δύναμη της χώρας κατά τη δεκαετία του 1980.

Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ