«Ο “Παράδεισος” δεν είναι μία ακόμη παράσταση. Είναι ένα σαρκαστικό μήνυμα εκκένωσης του πλανήτη. Μη δοκιμάσετε να βοηθήσετε άλλους. Σκεφτείτε μόνο τον εαυτό σας. Θα τα καταφέρετε». Με αυτές τις προτάσεις, η σκηνοθέτρια Κατερίνα Γιαννοπούλου, μας συστήνει τη νέα της θεατρική παράσταση, στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται η περιβαλλοντική καταστροφή.
Η ίδια, φαντάζεται με τον Παράδεισο ένα – όχι πολύ μακρινό – μέλλον, όπου τα απομεινάρια του Δυτικού πολιτισμού ξαναγράφουν την ιστορία του, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, από 29 Οκτωβρίου έως 7 Νοεμβρίου, και μας προτρέπει να γελάσουμε με την τραγωδία μας. Στήνοντας στο κέντρο της σκηνής ένα παράξενο θερμοκήπιο και έχοντας τα ηχοτοπία του Γιάννη Βεσλεμέ (Felizol) να ηλεκτρίζουν την ατμόσφαιρα, ο Παράδεισος θυμίζει επεισόδιο μεταποκαλυπτικής δυστοπικής σειράς και, ταυτόχρονα, οργισμένη πολιτική φάρσα, ταξιδεύοντάς μας από τον Αμαζόνιο στην Αθήνα, από τον 19ο αιώνα στον 22ο και από την πίστη στον πολιτισμό στην παραδοχή των εγκλημάτων που έχουν γίνει στο όνομά του.
Εμπνευσμένος από την καταγγελτική «Τριλογία για το Κλίμα» ενός από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, του Αυστριακού Thomas Köck, ο Παράδεισος έρχεται να αποτελέσει μια νέα σύνθεση της Τριλογίας, διασκευασμένη από την Κατερίνα Γιαννοπούλου και τον δραματουργό Γρηγόρη Λιακόπουλο, προκειμένου να προσαρμοστεί στην ελληνική πραγματικότητα. Λίγο πριν την αποψινή πρεμιέρα της παράστασης (29/10), οι συντελεστές της μοιράζονται με την Popaganda τις ανησυχίες τους για την κλιματική κρίση, αποτυπώνοντάς τες σε ένα έργο που έρχεται να ταράξει τα νερά της απάθειάς μας.
Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον παρούσα και όχι κάποια θεωρία ή εικασία από ένα μακρινό δυστοπικό μέλλον. Σχεδόν μας έχει γίνει συνήθεια. Και όπως κάθε συνήθεια την αφήνουμε να συμβαίνει χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Η αποδοχή της καταστροφής ως κάτι αναπόφευκτο είναι αυτό που με τρομάζει περισσότερο. Στον Παράδεισο η καταστροφή έχει ήδη συντελεστεί και το παρελθόν έρχεται στη σκηνή μόνο υπό τη μορφή αναμνήσεων.
Έχουμε ήδη ξεπεράσει την εποχή όπου μπορούσαμε ακόμη να μιλάμε για ανησυχίες. Πλέον βρισκόμαστε μπροστά σε γεγονότα, μπροστά στη βεβαιότητα. Δεν ανησυχώ πως οι κυβερνήσεις αδιαφορούν, γιατί ξέρω πως οι κυβερνήσεις αδιαφορούν. Ακόμη και ο ίδιος ο όρος «κλιματική αλλαγή» είναι πλέον ευφημισμός. Ορθότερο θα ήταν να μιλάμε για μια κλιματική καταστροφή. Αυτό θα αποτύπωνε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα φαινόμενα που πρόκειται να βιώσουμε.
Από την ίδια αυτή βεβαιότητα πηγάζει και ο Παράδεισος: στην παράσταση θεωρούμε την επερχόμενη καταστροφή δεδομένη. Προσπαθούμε ταυτόχρονα να δούμε πέρα από τις αποπροσανατολιστικές κοινοτοπίες περί ατομικής ευθύνης και βιώσιμης ανάπτυξης, πέρα από τα ευχολόγια που με μεγάλη ευκολία αναπαράγονται διαρκώς, και να εντοπίσουμε τα συστημικά και δομικά προβλήματα που μας οδήγησαν μέχρι εδώ.
Η Gen Z, και κάθε άλλη generation, προηγούμενη και επόμενη, από εδώ και πέρα, πάντα θα φέρει το άγχος της επικείμενης καταστροφής και της προδοσίας. Οι γενιές πλέον έχουν πρόσβαση στην πληροφορία, είναι πιο εκπαιδευμένες, υποψιασμένες, (σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τη γενιά των προγιαγιάδων μας, που ίσα ήξεραν ανάγνωση και γραφή) οπότε το ατομικό άγχος θα παραμείνει ενεργό, παράλληλα και ταυτόχρονα με τον οποιονδήποτε συλλογικό ακτιβισμό. Ο άνθρωπος πρέπει να συνεχίσει να αναζητεί και να παλεύει για την ποιοτική επιβίωση – η σκέτη επιβίωση δεν αρκεί σε κανέναν μας- και αυτή η πάλη πρέπει να αρχίσει από την μονάδα, από μέσα μας. Η κλιματική αλλαγή είναι η νέα καθημερινότητα για όλους μας, έχουν περάσει -προ πολλού- τα 90ς, όταν απλά επηρέαζε την καθημερινότητά μας και γίνονταν πορείες για την τρύπα του όζοντος. Πλέον ζούμε την κλιματική αλλαγή, αναπνέουμε τον αέρα της κλιματικής αλλαγής, το καυσαέριο της… Ο “Παράδεισος” είναι μια κραυγή αφύπνισης.
Στον Παράδεισο ουσιαστικά παρακολουθούμε αποσπασματικά μια ιστορία ενός ευρωπαϊκού ονείρου μέχρι την κατάληξή του σε εφιάλτη. Η ελευθερία της αγοράς, η αποικιοκρατία, η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας της ανθρώπινης βούλησης, περνάνε από μπροστά μας μέσα από το κείμενο της παράστασης, με έναν απόλυτα συνειρμικό, πυρετικό και κωμικό τρόπο, χωρίς ίχνος διδακτισμού και μας φέρνουν αντιμέτωπους με το τώρα μας. Με ένα περιβάλλον που υποφέρει, με ανθρώπινες σχέσεις που ορίζονται με όρους αγοράς, με την αδυναμία μας ουσιαστικά να βρούμε μια νέα μεγάλη αφήγηση που θα μπορούσε να μας εξηγήσει ξανά τον κόσμο. Και μας επιτρέπει να μείνουμε λίγο μπροστά σε αυτό τον καθρέφτη που δεν είναι κολακευτικός, να μείνουμε ενωμένοι για λίγο σε μια άρση. Αυτό προσωπικά μου φαίνεται ανακουφιστικό μέσα στη χαώδη αβεβαιότητα του, γιατί μου δίνει το χώρο που χρειάζεται μετά από μια καταστροφή, μετά από μια σειρά λαθών, τον χρόνο να πεις τα έκανα όλα λάθος. Τι κάνω τώρα; Εκεί βρίσκομαι. Δεν έχω ακόμα απαντήσεις.
Περάσαμε δύο δύσκολα και σκοτεινά χρόνια. Το άγχος, η διαρκής αίσθηση ενός επερχόμενου κινδύνου και η αβεβαιότητα ένιωθα πως βύθισαν και εμένα και τους πάντες γύρω μου σε μια μοναξιά, που και πριν υπήρχε, αλλά πλέον είναι σαν Πόκεμον που εξελίχθηκε σε σούπερ μοναξιά. Το έργο αυτό, η παράσταση και οι άνθρωποί της, ήρθαν σε ένα σημείο που τους χρειαζόμουν. Νιώθω πολύ τυχερή που μέσα σε όλα αυτά που ζούμε, βρισκόμασταν κάθε απόγευμα με πολύ χιούμορ και απόγνωση για να διαβάσουμε αυτό το τρελό κείμενο και να συζητήσουμε με καφέ και γλυκά, να κάνουμε πρόβα, να μοιραστούμε εν τέλει πράγματα που, μέσα στο προηγούμενο διάστημα απομόνωσης, μας βάραιναν ατομικά ίσως μόνο. Με συγκινεί το πέρασμα αυτό, από το ατομικό προς το συλλογικό. Ο Παράδεισος είναι μία πυρετώδης αφήγηση ενός συλλογικού εσωτερικού τοπίου. Μια ανάμνηση που υπάρχει μέσα σε όλους μας. Ή μήπως δεν υπήρξε;
Η βασικότερη ανησυχία μου σχετικά με την κλιματική αλλαγή έγκειται στην αίσθηση ότι αποτελεί θέμα σχολικών εκθέσεων, τίτλο άρθρων και δοκιμίων, εμφανίζεται σε μπλε κάδους, καμπάνιες ανακύκλωσης και πράσινες συνειδήσεις χωρίς όμως να συνδέεται πάντα με τις πολιτικές που τη γέννησαν. Αυτή η αποσύνδεση με τρομάζει. Εν ολίγοις η οργανωμένη προσπάθεια αποπολιτικοποίησης της.
Στην έναρξη του έργου όμως ο Χρόνος πλέον τελείωσε, είμαστε μπροστά στο Τέλος και το μόνο που μένει είναι να Αποχαιρετήσουμε.
Η κλιματική αλλαγή, την οποία έχουμε ξεκινήσει ήδη να βιώνουμε, έρχεται ως μια απόλυτη καταστροφή – όχι ακριβώς της φύσης αφού αυτή με τον τρόπο της θα συνεχίσει να υπάρχει – αλλά ολόκληρου του ανθρώπινου οικοδομήματος πάνω στο οποίο στηρίξαμε τα όνειρα, τις ελπίδες και τις αυταπάτες μας ως είδος. Όλη η ιστορία του ανθρώπου περνάει πνιγόμενη σε έναν μεγάλο χείμαρρο που παρασέρνει τα πάντα κι έχουμε τη δυνατότητα να παραδεχτούμε τα λάθη και τις ευθύνες μας. Η κατάληξη είναι μάλλον αναπότρεπτη, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να σταθούμε μαζί και να αναρωτηθούμε ειλικρινά τι θα μπορούσε να έχει πάει καλύτερα αν είχαμε δοκιμάσει κάποια εναλλακτική οργάνωση της κοινωνίας και της αδηφάγας ελεύθερης αγοράς που σαν ιός συνεχίζει αυτήν τη στιγμή να τρώει τα τελευταία αποθέματα του πλανήτη – ενώ συνεχίζουμε να κοιτάμε αποσβολωμένοι.
Είδα τον όρο «κλιματική αλλαγή» σε σχολικά εγχειρίδια, σε θέματα s.o.s. των πανελλαδικών εξετάσεων, σε ντοκιμαντέρ του national geographic, σε φυλλάδια περιβαλλοντικών οργανώσεων, σε εξώφυλλα εφημερίδων, σε βαρύγδουπες δηλώσεις πολιτικών προσώπων. Είδα εντυπωσιακά πλάνα παγετώνων να λιώνουν, είδα άλλα πλάνα με νεκρά κοράλλια και ψάρια να επιπλέουν, είδα τον τελευταίο λευκό ρινόκερο να εξαφανίζεται, είδα φωτιές να καίνε τον Αμαζόνιο, την Σιβηρία, την Αυστραλία. Είδα μια πανδημία να μην με αφήνει να αγκαλιάσω τους ανθρώπους που αγαπώ. Το καλοκαίρι που διάβαζα το κείμενο της παράστασης έβλεπα στον ουρανό τους καπνούς από τα φλεγόμενα δάση αυτής της χώρας. Και πάλι -είχαν το θράσος- βγήκαν και μίλησαν για την «κλιματική αλλαγή» σαν έναν αόρατο εχθρό, ένα τέρας μυθικό που προσγειώθηκε ξαφνικά στον υπέροχο κόσμο μας και απειλεί να μας αφανίσει. Και σκέφτηκα ότι πολλά χρόνια τώρα βλέπω όρους, και έννοιες και λέξεις να αιωρούνται χωρίς νόημα σαν τις στάχτες αυτού του κόσμου που μας αφήνει.
Πληροφορίες παράστασης
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107
29 Οκτωβρίου – 7 Νοεμβρίου 2021 | Μικρή Σκηνή
Παραστάσεις: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή | 21:00
Διάρκεια παράστασης: 120 λεπτά
Εισιτήρια
Κανονικό: 15€, Μειωμένο, Φίλος, Ομάδα 5-9: 11€, Γειτονιάς: 7 €, Συνοδός ΑΜΕΑ: 10€, ΑΜΕΑ, Άνεργοι: 5€
Ομαδικές κρατήσεις στο [email protected]
