Maurice Ohana ©Dominique Souse
Το έργο του Maurice Ohana είναι βαθιά ριζωμένο στις μουσικές παραδόσεις της Μεσογείου. Η αραβο-ανδοαλουσιανή μουσική, το φλαμένκο, η ποίηση του Λόρκα, αλλά και η ελληνική μυθολογία, η τζαζ και τα αφρικάνικα κρουστά, τροφοδοτούσαν πάντα τη συνθετική του έμπνευση, μαζί με τη μουσική των Claude Debussy, Manuel de Falla, Béla Bartók και Igor Stravinsky.
Ο Ohana (1913–1992) γεννήθηκε στην Καζαμπλάνκα του Μαρόκου και πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Μαρόκο, την Ισπανία και τη γαλλική Χώρα των Βάσκων. Ξεκίνησε την καριέρα του ως πιανίστας και σπούδασε με τον Alfredo Casella στη Ρώμη, προτού εγκατασταθεί οριστικά στο Παρίσι. Το μουσικό του σύμπαν διαμορφώθηκε με την απόρριψη των αισθητικών δογμάτων της εποχής του. Στράφηκε στις ρίζες του, στις μεσογειακές καταβολές του, στο κλασικό φλαμένκο και στο ανδαλουσιανό cante jondo, σε ισπανικά θέματα και κείμενα, σε αφρικανικούς και αφροκουβανέζικους ρυθμούς και σε ελληνικούς μύθους.
Η φετινή «Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» που πραγματοποιείται για ένατη συνεχή χρονιά από τη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση και το Πάντειο Πανεπιστήμιο, με δωρεάν συναυλίες στις 7 και 8 Μαρτίου στη Μικρή Σκηνή της Στέγης και ένα Masterclass στις 9 Μαρτίου στο Studio -3, έχει ως σημείο εκκίνησης τη σύγχρονη μουσική του πρωτοπόρου συνθέτη. Στις φετινές συναυλίες θα απολαύσουμε αρχέγονες μουσικές σε έργα των τελευταίων δεκαετιών από την Αφρική, τη Νότια Αμερική και την Ιαπωνία, που διηγούνται ταξίδια και ιστορίες της εποχής μας.
Μέσα από αυτή την πρωτοβουλία, τα δύο Ιδρύματα μοιράζονται το κοινό τους ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και τη σύγχρονη μουσική. H σύμπραξη περιλαμβάνει τη συμμετοχή προπτυχιακών φοιτητριών και φοιτητών του Τμήματος Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού σε ένα Εργαστήριο Πολιτισμού, παρέχοντάς τους την ευκαιρία να συνεργαστούν με τη Στέγη, να συναντήσουν τα τμήματα παραγωγής και επικοινωνίας, να αντλήσουν πολύτιμη εμπειρία και να επικοινωνήσουν με τους μουσικούς δημιουργούς της εποχής μας.
Το φετινό πρόγραμμα των συναυλιών είναι στην πραγματικότητα ένα μουσικό ταξίδι στον παγκόσμιο χάρτη, που αναδεικνύει τις διαδρομές του διατλαντικού δουλεμπορίου από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα. Με αφετηρία την Ιβηρική Χερσόνησο, η μουσική οδύσσεια κατευθύνεται αρχικά προς την Κεντρική Αφρική. Από εκεί, η μία της διαδρομή φτάνει στην Αργεντινή και τη Βραζιλία, ενώ η δεύτερη, περνώντας από τη Νότια Αφρική και τον Ινδικό Ωκεανό, καταλήγει στη μακρινή Ιαπωνία.
Maurice Ohana ©Dominique Souse
Η πρώτη συναυλία στις 7 Μαρτίου είναι αφιερωμένη στον Maurice Ohana και το πρόγραμμα αναδεικνύει τις επιρροές, τις φιλίες και τις συνεργασίες που διαμόρφωσαν τον αισθητικό του κόσμο. Καρπός της φιλίας του με τον τσελίστα Mistslav Rostropovich είναι το έργο Syrtes (1970) για βιολοντσέλο και πιάνο και ο τίτλος του παραπέμπει στις αμμώδεις ακτές του κόλπου της μυθικής Σύρτης, στα ανοιχτά της Λιβύης.
Ο Ohana υπήρξε στενός φίλος και με τον Henri Dutilleux, του οποίου το έργο 3 Strophes sur le nom de Sacher (1976) για σόλο τσέλο -επίσης γραμμένου μετά από ανάθεση του Ροστρόποβιτς- αποτελεί πλέον ένα από τα σημαντικότερα έργα της φιλολογίας του οργάνου. Η εκλεκτική συγγένεια του Ohana με τον Ανδαλουσιανό Manuel De Falla (1876 – 1946) παρουσιάζεται μέσα από το Κοντσέρτο για τσέμπαλο (ή πιάνο) και πέντε όργανα (1923 – 1926) του τελευταίου, η παρτιτούρα του οποίου συνόδευε τον Ohana σε όλη του τη ζωή.
Τέλος, η νέα συνθέτρια Νίκη Χαρλαύτη (γεν. 1987), εμπνεύστηκε το έργο της doRon eauTomb για βιολί και βιολοντσέλο (2023) σε ανάθεση της Στέγης ως ένα αφιέρωμα στον Ohana, αντλώντας υλικό από το δικό του αφιέρωμα στον Κλωντ Ντεμπυσσύ (Tombeau de Claude Debussy, 1962).
Η δεύτερη συναυλία είναι, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αφιερωμένη στην αφρικανική μουσική για πιάνο και το ρεύμα του “African pianism” και η πιανίστα Rebeca Omordia με καταγωγή από τη Νιγηρία και τη Ρουμανία, θα μας μυήσει σε αυτό το ρεπερτόριο. Είναι η εμπνεύστρια της σειράς συναυλιών African Concert Series που πραγματοποιείται στο Λονδίνο από το 2019, ενώ το περιοδικό Classical Music την έχει αποκαλέσει “classical music game changer”.
To πρόγραμμά της περιλαμβάνει συνθέτες από την Αιθιοπία, τη Γκάνα, τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική, με έργα που βασίζονται στις πλούσιες πολυφωνίες της παραδοσιακής αφρικανικής μουσικής και τη μουσική εθνοτήτων όπως οι Ίγκμπο και οι Γιορούμπα. Μερικές από τις 24 Σπουδές σε αφρικανικούς ρυθμούς του Fred Onovwerosuoke θα ακουστούν με συνοδεία στο djembe από την εκτελέστρια κρουστών Σοφία Κάκκου.
Θεοδώρα Ιορδανίδου
Η πρώτη συναυλία στις 8 Μαρτίου είναι αφιερωμένη στη μουσική της Αργεντινής και της Βραζιλίας μέσα από ένα ρεσιτάλ για σόλο φλάουτο της Θεοδώρας Ιορδανίδου, το οποίο περιλαμβάνει έργα με ηλεκτρονικά, καθώς και ένα ντουέτο με κλαρινέτο. Δεν θα μπορούσε να λείπει ένα έργο της Francisca Chinquinha Gonzaga (1847-1935), συνθέτριας, πιανίστριας και πρώτης γυναίκας μαέστρου της Βραζιλίας, η οποία εισχώρησε στο κίνημα για την κατάργηση της δουλείας στη χώρα.
Θα ακούσουμε ένα χαρακτηριστικό της choro, ένα είδος βραζιλιάνικης μουσικής που προέρχεται από τη μίξη αφρικανικών ρυθμών με πορτογαλικές μελωδίες και λαϊκή χορευτική μουσική. Το πρόγραμμα συμπληρώνεται με έργα που αντλούν τόσο από την παραδοσιακή μουσική όσο και από πειραματικές συνθετικές τεχνικές και το διάσημο Chôros No. 2 του Heitor Villa Lobos. To πρόγραμμα ολοκληρώνεται με τα έργα δύο νέων δημιουργών από την Αργεντινή, του Damián Gorandi και της Rocío Cano Valiño με χρήση ηλεκτρονικών και μια ανάθεση στης Στέγης στη Λετονή συνθέτρια Gundega Šmite, η οποία είναι εγκατεστημένη στη Θεσσαλονίκη.
Ελευθερία Τόγια, Άρτεμις Βαβάτσικα
Ο τελευταίος σταθμός της διατλαντικής διαδρομής είναι η Ιαπωνία, με έργα των Υuji Takahashi (γνωστού και από τις συνεργασίες του ως πιανίστα με τον Ιάννη Ξενάκη), του πολυγραφότατου Toshio Hosokawa (1955-) και της νεότερης συνθέτριας Μisato Mochikuzi (1969-). Τα όργανα της συναυλίας, ένα ντουέτο βιόλας και ακορντεόν, συνδέονται με την ιαπωνική μουσική παράδοση μέσα από τους συγγενείς τους ήχους με το shakuhashi και το shō, προσφέροντας τη δυνατότητα αμέτρητων ηχητικών ιριδισμών με τη χρήση αρμονικών φθόγγων.
Οι δύο μουσικοί της συναυλίας, η Ελευθερία Τόγια (βιόλα) και η Άρτεμις Βαβάτσικα (ακορντεόν) θα παρουσιάσουν ένα δικό τους αυτοσχεδιασμό πάνω σε θέματα από έργα ιαπωνικής μουσικής. Ο νέος συνθέτης Φίλιππος Ράσκοβιτς δούλεψε μαζί τους το νέο του έργο σε ανάθεση της Στέγης, συνδέοντας τη μελωδία ενός παραδοσιακού νανουρίσματος από τη Γεωργία με ηχοχρώματα που προέρχονται επίσης από την ιαπωνική μουσική.
Rebecca Omordia
Το Σάββατο 9 Μαρτίου, από τις 18:00 ως τις 21:00, η πιανίστα Rebeca Omordia σε μια masterclass, θα κάνει μια παρουσίαση του πλούσιου και άγνωστου στην Ελλάδα πιανιστικού ρεπερτορίου των Αφρικανών συνθετών, ενώ θα διδάξει και μερικά επιλεγμένα έργα σε πιανίστριες και πιανίστες από το σεμινάριο «Το πιάνο στον 20ό και 21ο αιώνα» του Ωδείου Αθηνών. Τα έργα προέρχονται από την πεντάτομη συλλογή “Piano Music of Africa and the African Diaspora”, σε επιμέλεια του William H. Chapman Nyaho (Oxford University Press). Η είσοδος στη masterclass είναι ελεύθερη κατόπιν κράτησης στο site της Στέγης.
ΠΕΜΠΤΗ 7 ΜΑΡΤΙΟΥ
1η συναυλία | 20:30 | Αφιέρωμα στον Maurice Ohana
Νίκη Χαρλαύτη (γενν. 1987): “doRon eauTomb” για βιολί και τσέλο (2023)*, ανάθεση της Στέγης
Henri Dutilleux (1916–2013): “3 Strophes sur le nom de Sacher”, για σόλο τσέλο (1976)
Maurice Ohana (1913–1992): “Syrtes”, για τσέλο και πιάνο (1970)**
Manuel de Falla (1876–1946): Κοντσέρτο για τσέμπαλο (ή πιάνο) και 5 όργανα (1923-26)
Ειρήνη Κρικώνη: βιολί, Δημήτρης Καραγιαννακίδης: τσέλο, Αντώνης Τσαχτάνης: κλαρινέτο (μέλη του Oros Ensemble)
Μαριλένα Σουρή: πιάνο, Βαγγέλης Σταθουλόπουλος: φλάουτο, Γιάννης Τσελίκας: όμποε
2η συναυλία | 21:30 | African pianism
Ayo Bankole (1935-1976, Νιγηρία): Piano Sonata no. 2 “The Passion” (1959) **
Christian Onyeji (γενν. 1967, Νιγηρία): “Ufie, Igbo dance” (2008) **
Girma Yifrashewa (γενν. 1967, Αιθιοπία): “Elilta” (2005) **
Grant McLachlan (γενν. 1956, Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία): “Senzeni na?” (2022) **
Mokale Koapeng (γενν. 1963, Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία): “Prelude” (?) **
Fred Onovwerosuoke (γενν. 1960, Γκάνα): “24 Studies in African Rhythms”: “Aye dance 1”, “Aye dance 3”, “Pende”, “Sanza”, “Raging River dance 2” (2007) **
Akin Euba (1935–2020, Νιγηρία): “Yoruba Songs Without Words”: “Ore meta”, για πιάνο και κρουστά (1959/1975) **
Rebeca Omordia: πιάνο
Συμμετέχει η Σοφία Κάκκου: κρουστά
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΜΑΡΤΙΟΥ
1η συναυλία | 20:30 | Μουσική για φλάουτο από την Αργεντινή και τη Βραζιλία
Gundega Šmite (γενν. 1977, Λετονία): “Dreamworks” (2023), ανάθεση της Στέγης *
Αργεντινή
Damián Gorandi (1991-): “…is coming” (2019) για ηλεκτρονικά**
Rocío Cano Valiño (1991-): “Antanáklasi I” (2019) για φλάουτο και επεξεργασμένους ήχους**
Βραζιλία
Edson Zampronha (γενν. 1963): “Modelagem III” (1995) **
Chiquinha Gonzaga (1847–1935): “Gaúcho – Corta-Jaca” (1895) **
Osvaldo Lacerda (1927–2011): “Improviso 1” (1974) **
Heitor Villa Lobos (1887–1959): “Chôros No. 2”, για φλάουτο και κλαρινέτο (1924)
Θεοδώρα Ιορδανίδου: φλάουτο
Συμμετέχει ο Αντώνης Τσαχτάνης: κλαρινέτο και η Σοφία Κάκκου: κρουστά
2η συναυλία | 21:30 | Μουσική για βιόλα και ακορντεόν από την Ιαπωνία
Υuji Takahashi (γενν. 1938): “Like Swans Leaving the Lake”, για βιόλα και ακορντεόν (1995)
Toshio Hosokawa (γενν. 1955): “Melodia”, για σόλο ακορντεόν (1979)
Ελευθερία Τόγια και Άρτεμις Βαβάτσικα: Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός πάνω σε έργα Ιαπωνικής Μουσικής
Misato Mochizuki (γενν. 1969): “Intermezzi V”, για βιόλα και ακορντεόν (2012) **
Φίλιππος Ράσκοβιτς (γενν. 1994, Ελλάδα/Σερβία): “Nanourisma” για βιόλα και ακορντεόν (2023), ανάθεση της Στέγης *
Ελευθερία Τόγια: βιόλα, Άρτεμις Βαβάτσικα: ακορντεόν
* Παγκόσμια πρώτη εκτέλεση
** Πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα
ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ
African Pianism Masterclass | 18:00 – 21:00 |
Τοποθεσία: Studio -3, Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση
H πιανίστα Rebeca Omordia, μετά το ρεσιτάλ της με έργα Αφρικανών συνθετών στο πλαίσιο της «Γέφυρας Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» στις 7 Μαρτίου, θα κάνει μια παρουσίαση αυτού του πλούσιου και άγνωστου στην Ελλάδα πιανιστικού ρεπερτορίου, ενώ θα διδάξει και μερικά επιλεγμένα έργα σε πιανίστριες και πιανίστες από το σεμινάριο «Το πιάνο στον 20ό και 21ο αιώνα» του Ωδείου Αθηνών. Τα έργα προέρχονται από την πεντάτομη συλλογή “Piano Music of Africa and the African Diaspora”, σε επιμέλεια του William H. Chapman Nyaho (Oxford University Press).
*Πρώτη εκτέλεση
**Πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα
