Η αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2023, προκάλεσε τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων, ενώ η μαχητική οργάνωση έχει απαγάγει και εκτελεί στρατιώτες και αμάχους διαφόρων εθνικοτήτων που βρίσκονταν στο Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, διαμηνύοντας ότι η Χαμάς «ήθελε πόλεμο και θα τον έχει», κήρυξε πόλεμο.
Ο ηγέτης της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, Μοχάμεντ Ντέιφ, είπε ότι η επίθεση ήταν μια απάντηση στον 16ετή αποκλεισμό της Γάζας, στις αυξανόμενες ισραηλινές επιθέσεις, στις ισραηλινές επιδρομές στο εσωτερικό της Δυτικής Όχθης τον περασμένο χρόνο και στις ισραηλινές εισβολές στο τέμενος αλ Άκσα.
Η Λωρίδα της Γάζας και η Δυτική Όχθη
Η Λωρίδα της Γάζας είναι μια μικρή περιοχή που συνορεύει με το Ισραήλ και την Αίγυπτο στη Μεσόγειο Θάλασσα, έχει μήκος μόλις 41 χιλιόμετρα και πλάτος μεταξύ έξι και 12 χιλιομέτρων, αλλά φιλοξενεί περισσότερους από 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους. Είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη στον κόσμο και το ένα από τα δύο παλαιστινιακά εδάφη. Το άλλο είναι η κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη, η οποία περιλαμβάνει την Ανατολική Ιερουσαλήμ και συνορεύει με την Ιορδανία και τη Νεκρά Θάλασσα.
Η περιοχή που σήμερα απαρτίζεται από τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη και το Ισραήλ, αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πριν καταληφθεί από το Ηνωμένο Βασίλειο από το 1918 έως το 1948 και από την Αίγυπτο από το 1948 έως το 1967. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο, η περιοχή είχε αραβική πλειοψηφία και εβραϊκή μειονότητα.
Μετά τον πόλεμο, με τους διωκόμενους Εβραίους να εγκαταλείπουν την Ευρώπη αναζητώντας ένα ασφαλές μέρος για να ζήσουν, τα Ηνωμένα Έθνη συμφώνησαν ότι η Παλαιστίνη θα διαιρεθεί σε ένα εβραϊκό κράτος με την ονομασία Ισραήλ και ένα αραβικό κράτος με την ονομασία Παλαιστίνη.
Η εβραϊκή πλευρά αποδέχθηκε αυτή τη ρύθμιση, αλλά τα γειτονικά αραβικά κράτη την απέρριψαν, προκαλώντας τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948. Για τις επόμενες δύο δεκαετίες η Γάζα διοικούνταν με διάφορους τρόπους από την Αίγυπτο, μέχρι που καταλήφθηκε από το Ισραήλ το 1967 κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών.
Το Ισραήλ διατηρούσε τον έλεγχο της Γάζας επί 38 χρόνια, δημιουργώντας μέσα σε αυτό το διάστημα 21 εβραϊκούς οικισμούς. Η ένταση και η βία διατηρήθηκαν για χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης εξέγερσης (ιντιφάντα). Ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1987 ύστερα από ένα τροχαίο ατύχημα κατά το οποίο ένα ισραηλινό φορτηγό έπεσε πάνω σε όχημα που μετέφερε Παλαιστίνιους εργάτες στον προσφυγικό καταυλισμό Jabalya της Γάζας.
Εκμεταλλευόμενη την κατάσταση, η Μουσουλμανική Αδελφότητα με έδρα την Αίγυπτο δημιούργησε τη Χαμάς, με βάση τη Γάζα. Η Χαμάς, με στόχο την καταστροφή του Ισραήλ, έγινε αντίπαλος του κοσμικού κόμματος Φατάχ του Γιάσερ Αραφάτ που ηγείτο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι υπέγραψαν μια ιστορική ειρηνευτική συμφωνία το 1993 που οδήγησε στη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής. Σύμφωνα με την ενδιάμεση συμφωνία, οι Παλαιστίνιοι απέκτησαν αρχικά περιορισμένο έλεγχο στη Γάζα και στην Ιεριχώ της Δυτικής Όχθης. Η διαδικασία του Όσλο έδωσε στη νεοσύστατη Παλαιστινιακή Αρχή κάποια αυτονομία και προέβλεπε κρατική υπόσταση ύστερα από πέντε χρόνια. Αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Το Ισραήλ κατηγόρησε τους Παλαιστίνιους ότι αθέτησαν τις συμφωνίες ασφαλείας.
Το 2000, οι ισραηλινο-παλαιστινιακές σχέσεις έπεσαν στο ναδίρ με το ξέσπασμα της δεύτερης παλαιστινιακής εξέγερσης. Ξεκίνησε μια περίοδος βομβιστικών επιθέσεων και επιθέσεων αυτοκτονίας από Παλαιστίνιους, με το Ισραήλ να απαντά με αεροπορικούς βομβαρδισμούς.
Τότε καταστράφηκε και το Διεθνές Αεροδρόμιο της Γάζας, ο μόνος άμεσος σύνδεσμος των Παλαιστινίων με τον υπόλοιπο κόσμο που δεν ελεγχόταν από το Ισραήλ ή την Αίγυπτο. Το Ισραήλ κατέστρεψε την κεραία του ραντάρ και τον διάδρομο προσγείωσης λίγους μήνες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τον Αύγουστο του 2005, το Ισραήλ απέσυρε όλα τα στρατεύματα και τους εποίκους του από τη Γάζα. Οι Παλαιστίνιοι γκρέμισαν τα κτίρια και τις υποδομές.
Η Χαμάς κέρδισε τις τοπικές εκλογές το 2006 και στη συνέχεια ανέλαβε τον αποκλειστικό έλεγχο της περιοχής το 2007, μετά από έναν σύντομο εμφύλιο πόλεμο εναντίον του αντίπαλου παλαιστινιακού κόμματος Φατάχ. Έκτοτε δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές. Παρ’ ότι το Ισραήλ εγκατέλειψε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, διατηρεί χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο αποκλεισμό από το 2007.
Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στη Λωρίδα της Γάζας
Η Γάζα είναι εξαρτώμενη από την ισραηλινή κυβέρνηση όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το νερό και τις τηλεπικοινωνίες, ενώ η ακτογραμμή και ο εναέριος χώρος της ελέγχονται από το Ισραήλ. Μια ενέργεια που τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι είναι παράνομη.
Το ποσοστό ανεργίας είναι πάνω από 45%, ενώ οι υποδομές και τα συστήματα υγείας είναι υποβαθμισμένα. Πολλά πηγάδια έχουν καταστραφεί από τη ρύπανση και το αλμυρό νερό και πάνω από το 90% του νερού δεν είναι πλέον πόσιμο. Τα αγαθά που εισάγονται στη Γάζα ελέγχονται αυστηρά και οι κάτοικοί της, πολλοί από τους οποίους εργάζονται στο Ισραήλ, επιτρέπεται να εξέλθουν από το έδαφος μόνο με τις κατάλληλες άδειες. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περίπου το 80% του πληθυσμού εξαρτάται από τη διεθνή βοήθεια για να επιβιώσει και να έχει πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Πολλοί παρομοιάζουν τη Γάζα με open air φυλακή.
Ο ρόλος της Χαμάς
Η Χαμάς είναι μια σουνιτική ισλαμιστική παραστρατιωτική ομάδα και πολιτικό κόμμα που κατέχει σήμερα την πλειοψηφία των εδρών του εκλεγμένου νομοθετικού συμβουλίου στην Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή (από το 2006 που δεν έγιναν ξανά ποτέ εκλογές) και τον πλήρη έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Δημιουργήθηκε από τον Σεΐχη Αχμέντ Γιασίν, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής ιντιφάντα, το 1987, κατά της ισραηλινής κατοχής της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Ιδρύθηκε στη βάση τριών πυλώνων: τη θρησκεία, την κοινωνική υποστήριξη των Παλαιστινίων και τον αγώνα κατά του Ισραήλ.
Η Χαμάς διαδραματίζει κύριο ρόλο στην παλαιστινιακή πολιτική και μαζί με την αντίπαλη Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Φατάχ), αποτελούν τις δύο μεγαλύτερες φατρίες. Σε αντίθεση με την Φατάχ, της οποίας ηγείται ο Μαχμούντ Αμπάς, η Χαμάς δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει ως κράτος και έχει μιλήσει για την εκδίωξη όλων των Εβραίων από την περιοχή. Υποστηρίζει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους βασισμένου στον ισλαμικό φονταμενταλισμό που θα εκτείνεται από τη Μεσόγειο, ανατολικά μέχρι τον Ιορδάνη ποταμό.
Για χρόνια είχε μια αμφιλεγόμενη σχέση με τη Φατάχ και έναν χρόνο μετά την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα το 2005, η Χαμάς κέρδισε τις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές, νικώντας τη Φατάχ. Το 2007, μετά από μάχες μεταξύ φατριών στη Γάζα, εκτόπισε την Παλαιστινιακή Αρχή, όπου κυριαρχούσε η Φατάχ και κατέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας.
Τα πρώτα χρόνια, η Χαμάς είχε μεγάλη αποδοχή από τους Παλαιστίνιους ως η ομάδα που ήταν πιο πρόθυμη να αντισταθεί στο Ισραήλ και χαρακτηρίστηκε λιγότερο διεφθαρμένη και καλύτερα οργανωμένη από την Παλαιστινιακή Αρχή. Μετά όμως από τις διαρκείς συγκρούσεις και τον αποκλεισμό από το Ισραήλ και την Αίγυπτο για τόσα χρόνια, η διαβίωση των Παλαιστινίων ήταν τραγική και άρχισε να αυξάνεται η δυσαρέσκεια. Παράλληλα άρχισαν να αυξάνονται και οι Παλαιστίνιοι που πίστευαν ότι οι επιθέσεις της ομάδας τους έβλαπταν ως λαό, αφού πολλά κράτη χαρακτηρίζουν τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί την κατηγορούν για πολλαπλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Έχει όμως και συμμάχους που αντιτίθενται στις πολιτικές των ΗΠΑ και του Ισραήλ, όπως τη σιιτική ισλαμιστική ομάδα Χεζμπολάχ στον Λίβανο και την Ισλαμική Τζιχάντ, τη δεύτερη μεγαλύτερη μαχητική ομάδα στη Γάζα, η οποία κάποιες φορές ενώνεται με τη Χαμάς και δρα εναντίον του Ισραήλ. Συχνά όμως η Ισλαμική Τζιχάντ ενεργεί και ανεξάρτητα. Υπάρχουν περιπτώσεις που η Χαμάς τής έχει ασκήσει πίεση να σταματήσει τις επιθέσεις ή τα αντίποινα κατά του Ισραήλ ή έχει κρατηθεί στο περιθώριο των εχθροπραξιών.
Το Ιράν στηρίζει τη Χαμάς, μιας και έχει τα δικά του συμφέροντα στη σύγκρουση με το Ισραήλ. Εδώ και δεκαετίες, το Ιράν παρέχει στη Χαμάς όπλα, τεχνολογία και εκπαίδευση για να δημιουργήσει το δικό της οπλοστάσιο προηγμένων πυραύλων.
Ισραηλινός στρατιώτης. EPA/ATEF SAFADI
Το χρονολόγιο με τα σημαντικότερα γεγονότα
- Το 1881 γίνεται η πρώτη μαζική μετανάστευση Eβραίων στους Αγίους Τόπους, κυρίως από τη Ρωσία και την Υεμένη.
- Το 1896 δημοσιεύεται το «Der Judenstaat» («Το κράτος των Εβραίων»), η «βίβλος» του σιωνισμού, από τον βιεννέζο δημοσιογράφο Τέοντορ Χερτζλ.
- Το 1897 γίνεται το πρώτο Σιωνιστικό Κογκρέσο στη Βασιλεία.
- Το 1916 υπογράφεται η αγγλογαλλική συμφωνία Σάικς-Πικό, προσχέδιο «μοιράσματος» της πετρελαιοφόρου Μέσης Ανατολής σε ζώνες επιρροής.
- Το 1917, ενώ οι Άραβες νικούν τους Οθωμανούς για να κερδίσουν ανεξαρτησία, ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Άρθουρ Μπάλφουρ, υπογράφει τη διακήρυξη που φέρει τ’ όνομά του και υπόσχεται στους σιωνιστές μια πατρίδα στην Παλαιστίνη. Τον επόμενο χρόνο όμως η Αγγλία καταλαμβάνει την περιοχή.
- Το 1920, μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), η Μεγάλη Βρετανία αναλαμβάνει τη διοίκηση του σημερινού Ισραήλ, αφήνοντας δυσαρεστημένους τους Άραβες συμμάχους της. Την ίδια περίοδο ξαναρχίζει η εντατική μετανάστευση και ιδρύεται η πρώτη σιωνιστική ένοπλη ομάδα αυτοπροστασίας («Χαγκάνα»). Μετά την εμφάνιση της «Χαγκάνα», οι Βρετανοί τονίζουν ότι δεν επιδιώκουν να μετατρέψουν ολόκληρη την Παλαιστίνη σε εθνική εστία των Εβραίων, θέτουν τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση νομοθετικού συμβουλίου (αποτελούμενο από Άραβες και Εβραίους) και εξαγγέλλουν ότι στο εξής, κριτήριο για την εισροή εβραίων μεταναστών θα είναι η ικανότητα απορρόφησής τους από την παλαιστινιακή οικονομία. Τελικά, όμως, το συμβούλιο δεν δημιουργείται, λόγω αντιδράσεων και από τις δύο πλευρές.
- Το 1929, με τη συνεχή έλευση Εβραίων, οι Άραβες εξεγείρονται και σκοτώνουν 130 άτομα. Το Λονδίνο συνιστά τον περιορισμό της ανάπτυξης της εβραϊκής εθνικής εστίας και ανακοινώνει νέους περιορισμούς σχετικά με τη μετανάστευση των Εβραίων και την αγορά γαιών από τη σιωνιστική κίνηση. Οι αντιδράσεις, όμως, αναγκάζουν τη Μεγάλη Βρετανία να παραιτηθεί από την προσπάθεια. Έτσι οι συγκρούσεις κλιμακώνονται ως το 1936 που ξεσπούν κανονικές ένοπλες μάχες μεταξύ Αράβων και Εβραίων, με τη Μεγάλη Βρετανία να μένει αμέτοχη.
- Το 1937 και ενώ ο ξεσηκωμός των παλαιστινίων βρίσκεται σε εξέλιξη, η Μεγάλη Βρετανία ανακοινώνει σχέδιο «μοιράσματος» των Αγίων Τόπων μεταξύ Εβραίων και Αράβων. Όλο και μεγαλύτερος αριθμός εβραίων συρρέει στην Παλαιστίνη, λόγω των διωγμών από τους Ναζί.
- Το 1944 η εβραϊκή οργάνωση «Ιργκούν», με επικεφαλής τον κατοπινό ισραηλινό πρωθυπουργό Μενεχέμ Μπέγκιν, κηρύσσει τον πόλεμο στους Βρετανούς.
- Το 1947 αποφασίζεται από τον ΟΗΕ η διαίρεση της Παλαιστίνης (Εβραϊκό Κράτος 55%, Παλαιστινιακό Κράτος 43%, Ιερουσαλήμ διεθνής πόλη). Οι Άραβες αρνούνται και καθώς στρατεύματα συγκεντρώνονται γύρω από τους εβραϊκούς οικισμούς, ο Μπεν Γκουριόν κηρύσσει την ανεξαρτησία του Ισραήλ το 1948. Ακολουθεί ο πρώτος αραβο-ισραηλινός πόλεμος, στον οποίο οι Ισραηλινοί νικούν και περίπου 750.000 Παλαιστίνιοι γίνονται πρόσφυγες.
- Το 1956 ο Αιγύπτιος ηγέτης Νάσερ εθνικοποιεί το κανάλι του Σουέζ, με αποτέλεσμα να δεχθεί συντονισμένη επίθεση από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ, όμως, παίρνουν το μέρος της Αιγύπτου και η τριεθνής συμμαχία αναγκάζεται σε υποχώρηση. Με την παρέμβασή τους αυτή, οι ΗΠΑ κερδίζουν το ρόλο του «ρυθμιστή» της περιοχής, ρόλο που μέχρι τότε διαδραμάτιζε η Μεγάλη Βρετανία.
- Το 1967, υπό την καθοδήγηση του Νάσερ συγκεντρώνονται αραβικά στρατεύματα στα ισραηλινά σύνορα, αλλά δέχονται αιφνιδιαστική επίθεση. Ο πόλεμος διαρκεί μόλις έξι μέρες και έχει ως αποτέλεσμα τη συντριβή των Αράβων και των υπερδιπλασιασμό των εδαφών του Ισραήλ. Ο ΟΗΕ αντιδρά εκδίδοντας το ψήφισμα 242, το οποίο προβλέπει άμεση αποχώρηση των Ισραηλινών από τα Κατεχόμενα. Η εφαρμογή του συγκεκριμένου ψηφίσματος ακόμη εκκρεμεί.
- Το 1968 η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνη, η οποία ιδρύθηκε το 1964, παρουσιάζει σύνταγμα και απαιτεί την άμεση ίδρυση παλαιστινιακού κράτους. Τον επόμενο χρόνο ο αρχηγός της Φατάχ, Γιάσερ Αραφάτ, εκλέγεται αρχηγός της οργάνωσης.
- Το 1987 ξεσπά η πρώτη ιντιφάντα. Ιδρύεται η «Χαμάς» («Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης»).
- Το 1993 υπογράφεται η συμφωνία του Όσλο μεταξύ της PLO και του κράτους του Ισραήλ. Αρχιτέκτονες της συμφωνίας, οι ηγέτες των δύο μερών Γιτζάκ Ράμπιν και Γιάσερ Αραφάτ, υπό την αιγίδα του αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον. Αποφασίζεται η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και αναγνωρίζεται το δικαίωμα των παλαιστινίων να ελέγχουν τα του οίκου τους με τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής.
- Το 2000 ξεσπά η δεύτερη ιντιφάντα.
- Το 2002 το Ισραήλ αναγείρει τείχος κατά μήκος της Δυτικής Όχθης για να προστατεύσει τα εδάφη του από τις παλαιστινιακές επιθέσεις αυτοκτονίας.
- Το 2003 παρουσιάζεται ο «Οδικός Χάρτης», ένα σχέδιο για τη λύση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, που προτάθηκε από το λεγόμενο κουαρτέτο (ΗΠΑ, Ε.Ε, ΟΗΕ, Ρωσία).
- Το 2004 Οι Ισραηλινοί εισβάλουν στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας, σε απάντηση της εκτόξευσης πυραύλων Κασάμ από παλαιστίνιους μαχητές κατά του Ισραήλ, με θύματα δύο παιδιά. Από την επιχείρηση των Ισραηλινών σκοτώνονται περίπου 130 Παλαιστίνιοι. Έναν μήνα αργότερα, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Γιάσερ Αραφάτ, πεθαίνει κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και τον διαδέχεται ο Μαχμούτ Αμπάς.
- Το 2005 ισραηλινές δυνάμεις και έποικοι αποχωρούν από τη βόρεια Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Τρεις μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Αριέλ Σαρόν, υφίσταται εγκεφαλικό επεισόδιο και τον διαδέχεται ο Εχούντ Όλμερτ.
- Το 2006: Η «Χαμάς» κερδίζει την πλειοψηφία των εδρών στις παλαιστινιακές εκλογές. Οι Ισραηλινοί εισβάλουν και πάλι στη Γάζα, μετά την αιχμαλωσία ενός στρατιώτη από παλαιστίνιους μαχητές. Η ισλαμική οργάνωση Χεζμπολάχ επιτίθεται από το νότιο Λίβανο κατά του Ισραήλ, αιχμαλωτίζει δύο ισραηλινούς στρατιώτες και σκοτώνει άλλους οκτώ. Το Ισραήλ απαντά με αεροπορικές επιδρομές κατά του Λιβάνου και ναυτικό αποκλεισμό της χώρας.
- To 2007 η Χαμάς και η Φατάχ αποφασίζουν τον διαμοιρασμό της εξουσίας στα παλαιστινιακά εδάφη. Η Χαμάς αναλαμβάνει την εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας εκδιώκοντας τη Φατάχ.
- Το 2008 το Ισραήλ εξαπολύει αεροπορική επιδρομή στη Λωρίδα της Γάζας, με στόχο τη Χαμάς. Τουλάχιστον 225 άτομα σκοτώνονται και 700 τραυματίζονται.
- Το 2010 Ισραηλινοί στρατιώτες πραγματοποιούν καταδρομική επιχείρηση σε πλοία που επιχειρούν να σπάσουν τον ναυτικό αποκλεισμό και να μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. Πολλοί ακτιβιστές, κυρίως Τούρκοι, σκοτώνονται ή τραυματίζονται. Οι 32 Έλληνες που συμμετέχουν στην αποστολή συλλαμβάνονται και θα επαναπατριστούν τρεις μέρες αργότερα. Η επίθεση προκαλεί διεθνή κατακραυγή, ενώ οι Ισραηλινοί κάνουν λόγο για «πράξη αυτοάμυνας».
- Το 2012 πραγματοποιείται η μεγαλύτερη επιδρομή του Ισραήλ στη Γάζα, μετά το 2008, σε αντίποινα για τον βομβαρδισμό εδαφών του από ρουκέτες της Χαμάς.
- Το 2014, μετά την απαγωγή και τη δολοφονία τριών νεαρών Ισραηλινών στα μέσα Ιουνίου στη Δυτική Όχθη, οι Ισραηλινοί εξαπολύουν στρατιωτική επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Ακλόνητος Βράχος» εναντίον της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας στις 8 Ιουλίου. Αποτέλεσμα, 1410 Παλαιστίνιοι νεκροί και 59 Ισραηλινοί (31 Ιουλίου).
Το Ψήφισμα 242 αντί να ενώσει, δίχασε περισσότερο
Η Αραβική πλευρά
Μετά τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1967, το «Ψήφισμα 242» καλούσε το Ισραήλ να εγκαταλείψει τα εδάφη που κατέλαβε με αντάλλαγμα μια διαρκή ειρήνη με τους γείτονές του. Το Ισραήλ νίκησε τους στρατούς της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Συρίας, με αποτέλεσμα την παλαιστινιακή οπισθοχώρηση (Naksa) τον Ιούνιο του 1967.
Εκείνο το έτος, το Ισραήλ έδιωξε περίπου 430.000 Παλαιστίνιους από τα σπίτια τους. Η Naksa έγινε αντιληπτή ως επέκταση της καταστροφής (Nakba) του 1948 που συνόδευσε την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Σε διάστημα έξι ημερών, το Ισραήλ κατέλαβε την υπόλοιπη ιστορική Παλαιστίνη, συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Όχθης, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Γάζας, καθώς και τα συριακά υψώματα του Γκολάν και την αιγυπτιακή χερσόνησο του Σινά. Αργότερα το ίδιο έτος, το Ισραήλ προσάρτησε και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Εκτός από τη χερσόνησο του Σινά, όλα τα άλλα εδάφη παραμένουν κατεχόμενα μέχρι σήμερα.
Υπό τη χορηγία του τότε Βρετανού πρέσβη στον ΟΗΕ, το ψήφισμα 242 στόχευε στην εφαρμογή μιας περιοχής «δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στη Μέση Ανατολή».
Το προοίμιο του ψηφίσματος απαγόρευε ρητά τη συνέχιση του ισραηλινού ελέγχου σε εδάφη που αποκτήθηκαν με τη βία κατά τη διάρκεια του πολέμου, χαρακτηρίζοντας «απαράδεκτη την απόκτηση εδάφους με πόλεμο και την ανάγκη να εργαστούμε για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην οποία κάθε κράτος στην περιοχή μπορεί να ζήσει με ασφάλεια».
Η Ισραηλινή πλευρά
Η γη που είναι γνωστή ως Δυτική Όχθη δεν μπορεί να θεωρηθεί «υπό κατοχή» με την νομική έννοια της λέξης διότι δεν βρισκόταν κάτω από μία αναγνωρισμένη κυριαρχία πριν την κατάληψη της από το Ισραήλ. Σε αντίθεση με κάποιες αντιλήψεις, δεν υπήρξε ποτέ Παλαιστινιακό Κράτος και κανένα άλλο έθνος δεν έχει ιδρύσει στην Ιερουσαλήμ την πρωτεύουσά του παρά το γεγονός ότι βρισκόταν υπό ισλαμικό έλεγχο για εκατοντάδες χρόνια.
Ο όρος «Δυτική Όχθη» πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1950 από τους Ιορδανούς όταν προσάρτησαν τα εδάφη προκειμένου να διαχωρίσουν την περιοχή από την υπόλοιπη χώρα, που βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Ιορδάνη Ποταμού. Τα όρια αυτής της περιοχής καθορίστηκαν μόλις έναν χρόνο νωρίτερα κατά της διάρκεια της Συμφωνίας Εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Ιορδανίας, που έθεσε τέλος στον πόλεμο που ξεκίνησε το 1948 όταν πέντε στρατοί Αραβικών χωρών εισέβαλαν στο νεοσύστατο Εβραϊκό Κράτος.
Με την επιμονή της Ιορδανίας η γραμμή εκεχειρίας του 1949 δεν μετατράπηκε σε διεθνώς αναγνωρισμένη συνοριακή γραμμή αλλά σε μία γραμμή διαχωρισμού στρατών. Συγκεκριμένα, η Συμφωνία Εκεχειρίας ανέφερε ότι: «Κανένας όρος αυτής της Συμφωνίας δεν πρέπει με οποιονδήποτε τρόπο να προκαταλάβει τα δικαιώματα, τις διεκδικήσεις, και τις θέσεις οποιασδήποτε πλευράς στην ειρηνική επίλυση των ζητημάτων της Παλαιστίνης, καθώς οι όροι αυτής της συμφωνίας επιβάλλονται αποκλειστικά από στρατιωτικές εκτιμήσεις». Αυτή η γραμμή έγινε η γνωστή «Πράσινη Γραμμή» και ονομάστηκε έτσι διότι κατά την διάρκεια των συνομιλιών για την εκεχειρία οι στρατιωτικοί αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν ένα πράσινο στυλό για να την χαράξουν στον χάρτη.
Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών τα Ηνωμένη Έθνη προσπάθησαν να δημιουργήσουν μία βιώσιμη λύση στη σύγκρουση. Το Ψήφισμα 242 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ αποτελεί ίσως ένα από τα πιο παρεξηγημένα έγγραφα στη διεθνή πολιτική. Ενώ πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα οι Παλαιστίνιοι, προωθούν την ιδέα ότι το Ψήφισμα απαιτεί από το Ισραήλ να επιστρέψει όλα τα εδάφη που κατελήφθησαν πέρα από την Πράσινη Γραμμή, οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι το Ψήφισμα κάνει έκκληση για την «ειρήνη μέσα σε ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα» όμως δεν αναφέρει πουθενά πού πρέπει να βρίσκονται αυτά τα σύνορα.
Ο Γιούτζιν Β. Ρόσταου, ο Υφυπουργός Εξωτερικών για πολιτικές υποθέσεις των ΗΠΑ το 1967 και ένας από τους συντάκτες του ψηφίσματος δήλωσε το 1990 ότι: «Το Ψήφισμα 242 του Συμβουλίου Ασφαλείας και μετέπειτα το (Ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας) 338 βασίζεται σε δύο αρχές: Το Ισραήλ μπορεί να διοικήσει την περιοχή μέχρι να επιτευχθεί η ειρήνη με τους Άραβες γείτονές του και όταν επιτευχθεί, το Ισραήλ πρέπει να αποχωρήσει σε «ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα» τα οποία δεν χρειάζεται να είναι ίδια με εκείνα της Διαχωριστικής Γραμμής της Εκεχειρίας του Ψηφίσματος 194».
Ο Λόρδος Κάραντον, ο Βρετανός Πρέσβης στον ΟΗΕ εκείνη την εποχή, και ο κύριος συντάκτης και εισηγητής του ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας είπε το 1974 ότι «θα ήταν λάθος να ζητηθεί από το Ισραήλ να επιστρέψει στις θέσεις της 4ής Ιουνίου 1967 διότι αυτές οι θέσεις ήταν τεχνητές και μη θεμιτές».
Ο Πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ εκείνη την εποχή, και πρώην μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, ο κ. Άρθουρ Γκόλντμπερκ, ξεκαθάρισε ακόμα περισσότερο το θέμα το 1973 όταν δήλωσε ότι: «το ψήφισμα αναφέρεται στην αποχώρηση από κατεχόμενα εδάφη χωρίς να προσδιορίζει το εύρος της αποχώρησης».
Ο απεσταλμένος των Σοβιετικών στον ΟΗΕ, ο Βασίλι Κουζνέτζοβ, που αντιτάχθηκε στο τελικό κείμενο είπε ότι το ψήφισμα δίνει στο Ισραήλ το δικαίωμα «να αναδιατάξει τις δυνάμεις μόνο στη γραμμή που θεωρεί σκόπιμη».
Μετά τον Πόλεμο του 1967, όταν Εβραίοι άρχισαν να επιστρέφουν στην ιστορική κοιτίδα τους στην Δυτική Όχθη, ή την Ιουδαία και Σαμάρεια, όπως ήταν γνωστή η περιοχή για 2.000 χρόνια πριν μετονομαστεί από τους Ιορδανούς, προέκυψε το θέμα των εποικισμών. Όμως ο Ρόσταου δεν βρήκε κάποιο νομικό κώλυμα στον εποικισμό Εβραίων σε αυτά τα εδάφη. Ισχυρίστηκε ότι η αρχική Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης ισχύει ακόμα στην Δυτική Όχθη. Δήλωσε ότι: «το δικαίωμα εγκαθίδρυσης Εβραίων στην Παλαιστίνη Δυτικά του Ιορδάνη Ποταμού δηλαδή στο Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και την Ιερουσαλήμ δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Αυτό το δικαίωμα ουδέποτε παρήλθε και δεν μπορεί να παρέλθει παρά μόνο με μία αναγνωρισμένη ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και των γειτόνων του». Δεν υπάρχει κανένα δεσμευτικό διεθνές έγγραφο που αφορά αυτή την περιοχή που έχει ακυρώσει το δικαίωμα εβραϊκού εποικισμού από τότε.
Πηγές: naftemporiki.gr, sansimera.gr, cohen.gr, kathimerini.gr, aljazeera.com
