H 1η Μαΐου καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα των Eργατών στις 20 Ιουλίου 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δευτέρας Διεθνούς στο Παρίσι, σε ανάμνηση του Μακελειού του Σικάγο το 1886 όπου η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά εργατών που διαμαρτύρονταν υπέρ της διεκδίκησης της οκτάωρης εργασίας και καλύτερων εργασιακών συνθηκών. Ωθούμενοι από τις πετυχημένες διεκδικήσεις Καναδών συντρόφων τους, τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ είχαν αποφασίσει την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886.
Μια ημέρα που είναι συνυφασμένη με αίμα και αγώνες έχει ιδιαίτερη σημασία και για τον λαό της Κούβας.
Ταξίδεψα στην Κούβα με την παρέα μου το 2019 και το βράδυ της παραμονής της Πρωτομαγιάς, τη στιγμή που μόλις είχαμε επιστρέψει στο ισόγειο σπίτι στην Παλιά Αβάνα μετά από μία μέρα γεμάτη περπάτημα, ακούσαμε τον ήχο από τα όργανα να πλησιάζει. Βγήκαμε στην πόρτα και είδαμε πλήθος κόσμου να χορεύει και να τραγουδά πίσω από τους μουσικούς.
Το βράδυ πριν την Πρωτομαγιά, 2019 © Γιάννης Gizmo Μπερερής
Καταλάβαμε αμέσως ότι ήταν το σύνθημα για να μας ξεσηκώσουν όλους. Όπως και έγινε φυσικά. Όσο η παρέλαση προχωρούσε, τόσο πλήθαινε. Είναι ένα έθιμο που διαρκεί όλη νύχτα. Ο κόσμος ακούει το σύνθημα και βγαίνει στους δρόμους μέχρι να δημιουργηθεί τελικά μια τεράστια λαοθάλασσα που θα καταλήξει τα ξημερώματα γύρω από την Πλατεία της Επανάστασης.
Η Κούβα τιμά έτσι τους εργάτες της κάθε χρόνο. Μπορεί να ξεκινά ως γιορτή, αλλά καταλήγει σε μια μεγαλειώδη πορεία διαμαρτυρίας που τιμά όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία και τα εργατικά δικαιώματα.
Η μεγαλειώδης πορεία του 2018 © EPA/ Alejandro Ernesto
Μέσα στο βιβλίο του Αμερικάνου ιστορικού Φίλιπ Φόνερ «ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ 1886–1986», στο οποίο περιγράφει τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις των εργατών και των άλλων εργαζομένων σε διάφορες χώρες του πλανήτη την εκατονταετία 1886-1986, δίνοντας έμφαση στα γεγονότα στο Σικάγο ως μέρα πάλης και διεθνούς αλληλεγγύης των εργατών όλου του κόσμου, περιλαμβάνονται αποσπάσματα από γεγονότα που έχουν σημαδέψει τον λαό της Κούβας ανά τα χρόνια, τη συγκεκριμένη ημέρα.
Την Πρωτομαγιά του 1929 στην Κούβα, 20.000 Κουβανοί εργάτες, με την καθοδήγηση του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος, γέμισαν το στάδιο «Νουέβο Φρόντο» της Αβάνας. Οκτώ χιλιάδες άτομα ξεχύθηκαν από το στάδιο και βάδισαν στο λιμάνι, όπου επιβιβάστηκαν σε βάρκες για να πάνε στην απέναντι παραλία, στο προάστιο Ρέγκλα. Εκεί 3.000 εργάτες προσχώρησαν στη διαδήλωση και όλοι μαζί έκαναν πορεία προς το “Δέντρο του Λένιν”. Το δέντρο είχε φυτευτεί αμέσως μετά τη νικηφόρα Μπολσεβίκικη Επανάσταση κι ήταν έθιμο να μαζεύονται κάθε χρόνο, την Πρωτομαγιά, οι εργάτες της Αβάνας κοντά στο δέντρο, για ν’ αποτίσουν φόρο τιμής στον ηγέτη της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Εκείνη την Πρωτομαγιά ξέσπασε μάχη ανάμεσα στην αστυνομία, που την ενίσχυσαν έφιπποι στρατιώτες, και τους διαδηλωτές. Ένας εργάτης σκοτώθηκε επιτόπου και 18, ανάμεσά τους και δύο γυναίκες, τραυματίστηκαν. Ένας από αυτούς πέθανε αργότερα. Επίσης τραυματίστηκαν τρεις αστυνομικοί. Την επομένη, εκατοντάδες εργάτες ακολούθησαν τα φέρετρα των δολοφονημένων διαδηλωτών, του Ροντόλφο Περέζ και του Χουάν Μοντέιγκο, στο νεκροταφείο. Ανάμεσα στις δεκάδες στεφάνια που σκέπαζαν τα φέρετρα υπήρχε ένα με την επιγραφή: «Σαν απάντηση σ’ εκείνους που θυσιάστηκαν στον αγώνα, το προλεταριάτο θα ενισχύσει τις επαναστατικές γραμμές του».
Την επόμενη χρονιά, παρά την τρομοκρατία του καθεστώτος του Ματσάδο στην Κούβα, χιλιάδες άνεργοι Κουβανοί διαδήλωσαν την Πρωτομαγιά του 1930. Όπως και το 1929, οι εργάτες δέχτηκαν επίθεση από την αστυνομία και το στρατό όταν, μετά από την παρέλασή τους στην Αβάνα, έκαναν το ετήσιο προσκύνημά τους στην Πλατεία Λένιν στη Ρέγκλα, απέναντι από τον κόλπο όπου είχε φυτευτεί το δέντρο προς τιμή του Ρώσου επαναστάτη ηγέτη. Σκοτώθηκαν και πάλι δύο εργάτες, και πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν. Τον επόμενο χρόνο, έγιναν μάχες ανάμεσα στην αστυνομία και διαδηλωτές της Πρωτομαγιάς, στην Αβάνα.
Το 1955 η Συνομοσπονδία των Εργατών της Κούβας, που είχε στενούς δεσμούς με την AFL και ήταν κάτω απ’ τον έλεγχο του δικτάτορα Φουλγκέντσιο Μπατίστα, ψήφισε την απαγόρευση της παραδοσιακής Πρωτομαγιάτικης παρέλασης. Όμως το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα κατήγγειλε την απόφαση και στις 8 του Απρίλη ο χώρος περιπάτου Πράδο, στην Αβάνα, πλημμύρισε με προκηρύξεις διαμαρτυρίας για τη ματαίωση της παρέλασης. Στη συνέχεια, την 1η του Μάη, αψηφώντας την κυβέρνηση, χιλιάδες εργάτες της Αβάνας προσπάθησαν να οργανώσουν μια Πρωτομαγιάτικη παρέλαση μαμούθ, αλλά εμποδίστηκαν από την αστυνομία. Δέκα γυναίκες και δεκάδες άντρες συνελήφθησαν σε μια μάχη που κράτησε πολλές ώρες.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, μετά τη νίκη της κουβανέζικης επανάστασης υπό την ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο, οι Κουβανοί παρέλασαν την Πρωτομαγιά του 1959 χωρίς να κινδυνεύει η ζωή τους. Με την παρατήρηση ότι 500.000 παρέλασαν στην Πλάζα ντε λα Ρεπούμπλικα στην Αβάνα, οι New York Times έγραφαν με μεγάλους τίτλους: «Η Κούβα κάνει μια μαζική παρέλαση. Πατρίδα ή θάνατος είναι το θέμα του γιγάντιου Πρωτομαγιάτικου εορτασμού».
Στις 26 του Απρίλη 1961, ύστερα από την ήττα των εκπαιδευμένων και υποστηριζόμενων από την Αμερική αντεπαναστατών, στον Κόλπο των Χοίρων, ο Φιντέλ Κάστρο εξέδωσε διάταγμα σύμφωνα με το οποίο η Κούβα θα ήταν στο εξής ένα «σοσιαλιστικό κράτος». Γύρω στους 500.000 Κουβανούς διαδήλωσαν στην Αβάνα την Πρωτομαγιά του 1961 ενάντια στις «ιμπεριαλιστικές Ενωμένες Πολιτείες» και δήλωσαν την υποστήριξή τους στη νέα σοσιαλιστική κοινωνία της Κούβας.
Οι διαδηλωτές κρατούσαν πανό με τα συνθήματα: «Ζήτω ο σοσιαλισμός που καταργεί όλους τους εκμεταλλευτές», «Κάτω ο ιμπεριαλισμός των Γιάνκηδων», «Πατρίδα ή θάνατος». Πάνω από 3.000 Κουβανοί που εργάζονταν στη ναυτική βάση του Γκουαντανάμο (που κατέχουν οι Ενωμένες Πολιτείες από το 1903) εγκατέλειψαν τη δουλειά στην πρώτη γενική απεργία που έγινε στη βάση. Ενώθηκαν μαζί μ’ εκείνους που πανηγύριζαν για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού στην Κούβα και στις 2 του Μάη γύρισαν πίσω στις δουλειές τους.
Την Πρωτομαγιά του 1965, ο Φιντέλ Κάστρο καταδίκασε, στην Αβάνα, την εισβολή των Αμερικανών πεζοναυτών στη Δομινικανή Δημοκρατία, χαρακτηρίζοντάς τη σαν «Ένα από τα πιο εγκληματικά και επαίσχυντα συμβάντα του αιώνα μας». Τα συνθήματα των εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών έλεγαν: «Καταγγέλλουμε τη σφαγή στον Άγιο Δομίνικο από τους Γιάνκηδες», «Αλληλεγγύη με όλους τους λαούς που μάχονται τον ιμπεριαλισμό, από το Βιετνάμ μέχρι τη Βενεζουέλα και από την Δομινικανή Δημοκρατία ως το Κονγκό».
Από τότε και κάθε 1η του Μάη, δεκάδες χιλιάδες Κουβανοί συγκεντρώνονται στην Πλατεία της Επανάστασης στην Αβάνα για τη μεγαλύτερη πορεία της χώρας που ξεκινά πολλές ώρες πριν ξημερώσει (με εξαίρεση την περσινή πορεία που ακυρώθηκε λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων). Η πορεία στην Αβάνα ξεκινά σαν γιορτή από το προηγούμενο βράδυ. Μόλις πέσει ο ήλιος, κουβανέζικες ορχήστρες δίνουν το σύνθημα για να βγει ο κόσμος από τα σπίτια του. Περνούν μέσα από τα στενά της Αβάνας και μαζεύουν πίσω τους όλους όσους τρέχουν να ακολουθήσουν χορεύοντας.
