Diotima: Μία από τις άχαστες εκδηλώσεις του Hypnos Project

Είμαι σίγουρος πως κανένας από όσους είχαν την τύχη να παρευρεθούν στη συναυλία του κουαρτέτου εγχόρδων Diotima στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών πριν απο σχεδόν πέντε χρόνια, δεν θα έχει ξεχάσει το δυναμισμό και την εκτελεστική δεινότητά τους τόσο στα έργα του σύγχρονου, όσο και του παλαιότερου ρεπερτορίου. Το λυπηρό ήταν πως, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν με τις εμφανίσεις σπουδαίων συνόλων σύγχρονης μουσικής, η προσέλευση του κόσμου ήταν μικρή – αντιστρόφως ανάλογη της σημασίας και της ποιότητας της συναυλίας. Γι’ αυτό και, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια, η κίνηση της Στέγης να καλέσει και πάλι το Quator Diotima, αυτή τη φορά στα πλαίσια του Hypnos Project, εκτός από χειρονομία βαθύτατης μουσικής γνώσης – όχι ασυνήθιστη, βέβαια, για το πρόγραμμα της Στέγης – αποτελεί κι αυτό που σε άλλους μουσικούς χώρους θα ονομάζαμε μεγάλη μαγκιά. Η Popaganda δεν έχασε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον επικεφαλής του Κουαρτέτου Franck Chevalier, όχι μόνο για μουσική, αλλά και για την εκρηκτική κατάσταση στη Γαλλία τις τελευταίες ημέρες.

Θυμάμαι την προηγούμενη φορά που είχατε παίξει στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, πριν από σχεδόν πέντε χρόνια. Μπορεί η αίθουσα να μην ήταν γεμάτη, όμως ήταν μια συναυλία που όποιος ήταν εκεί, αποκλείεται να την ξεχάσει ποτέ. Σας ευχαριστώ πολύ… Κι εγώ τη θυμάμαι αυτή τη συναυλία. Είχαμε παίξει το κουαρτέτο του Χέλμουτ Λάχενμανν.

Ακριβώς. Αυτή τη φορά τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα; Περιλαμβάνει το κουαρτέτο του Henri Dutilleux Ainsi la nuit, το πρώτο κουαρτέτο του Λίγκετι, που λέγεται Métamorphoses nocturnes, και τη Νύχτα Εξαύλωσης του Σαίνμπεργκ.

Υπέροχο πρόγραμμα! Αν δεν απατώμαι, το Quator Diotima φέτος κλείνει τα είκοσί του χρόνια. Πώς εορτάζεται αυτή η επέτειος; Κατ’ αρχήν κάναμε μια μεγάλη συναυλία στο Παρίσι πριν από δεκαπέντε μέρες στο θέατρο Bouffes du Nord (σ.σ. Πρόκειται για το θέατρο του Peter Brook), με την πρεμιέρα ενός κουαρτέτου, του Ghost Stories, ενός συνθέτη που μας αρέσει πολύ και λέγεται Oscar Strasnoy, κι επίσης είχαμε μαζί μας τους παλαιότερους βιολιστές του Κουαρτέτου, γιατί είχαμε και κάποιες αλλαγές με την πάροδο των ετών, και παίξαμε μαζί το κομμάτι του Luigi Nono που έδωσε το όνομά του στο κουαρτέτο. Επιπλέον παίξαμε και το τελευταίο κουαρτέτο του Μπετόβεν, αυτό που περιέχει την  περίφημη φράση «Muß es sein? –  Es Muß  Sein» (-Πρέπει να είναι έτσι; – Έτσι πρέπει να είναι!), που με τον τρόπο του ήταν σαν να μας έλεγε «πρέπει να φτιάξετε αυτό το Κουαρτέτο!».

Όπως μου είπατε, υπήρξαν κάποιοι μουσικοί που άλλξαν με τα χρόνια. Τι άλλο άλλαξε στο κουαρτέτο μέσα σε αυτό το διάστημα; Στο ξεκίνημά του, το κουαρτέτο ήταν αποκλειστικά προσανατολισμένο στη σύγχρονη δημιουργία, έπαιζε μόνο καινούρια κομμάτια. Σήμερα παίζουμε πολύ περισσότερο και παλαιότερο ρεπερτόριο, γιατί πιστεύουμε πως είναι σημαντικό για το κοινό, αλλά και για εμάς τους ίδιους, να ακούμε μέσα στην ίδια βραδιά, στην ίδια συναυλία, τόσο ένα έργο του Μπετόβεν ή του Σαίνμπεργκ, όσο κι ένα καινούριο κομμάτι. Είναι σημαντικό να υπάρχουν πράγματα που ανανεώνουν την ακρόαση. Αυτό είναι το βασικότερο πράγμα που άλλαξε. Κι επίσης δίνουμε πολύ. πολύ περισσότερες συναυλίες απ’ ότι στο παρελθόν. Η δραστηριότητα του Κουαρτέτου έχει αναπτυχθεί πολύ μέσα σε αυτά τα είκοσι χρόνια.

Και τον κόσμο της μουσικής, πόσο τον είδατε να αλλάζει μέσα σε αυτή την εικοσαετία; Είναι μια καλή ερώτηση. Ειλικρινά, όχι προς το καλύτερο, κατά τη γνώμη μου. Με όλη αυτή την φρικτή οικονομική κρίση, η οποία συχνά χρησιμοποιείται ως δικαιολογία, παρόλο που αποτελεί μια πραγματικότητα, πολλές αίθουσες συναυλιών παντού στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, που έχουν κλείσει. Ο κόσμος λοιπόν της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας, αλλά κι ο κόσμος του Κουαρτέτου, έχει κάπως συρρικνωθεί. Εκεί που κάποτε υπήρχαν πολλές ευκαιρίες, σήμερα υπάρχουν πολύ λιγότερες για τον κόσμο να ανακαλύψει αυτό το ρεπερτόριο. Αυτό είναι αληθινά κρίμα, κι εμείς αγωνιζόμαστε κάθε μέρα για να συνεχίσει να υπάρχει το Κουαρτέτο, και να υπάρχουν άνθρωποι που να εξακολουθούν να ενδιαφέρονται γι αυτό. Αυτό όμως γίνεται πολύ πιο περίπλοκο από ότι ήταν παλαιότερα. Σήμερα τα χρήματα που παρέχει το κράτος είναι πολύ λιγότερα, και υπάρχουν πράγματα πιο εμπορικά που επιβιώνουν αρκετά καλά, όμως υπάρχουν και πράγματα που δεν μπορούν να επιβιώσουν παρά μόνο με τη βοήθεια ιδρυμάτων όπως είναι το Ίδρυμα Ωνάση, ή με τη βοήθεια του κράτους. Είναι λοιπόν κρίμα που ο κόσμος της εμπορικότητας νίκησε ενάντια στον κόσμο της σκέψης,

Άρα στον κόσμο της μουσικής τα πράγματα είναι όπως και στον λοιπό κόσμο: αλλάζουν προς το χειρότερο. Ακριβώς. Αλλά αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Ο καλλιτεχνικός κόσμος συνήθως ακολουθεί το λοιπό κόσμο.

Αν δεν απατώμαι, η οικονομική κρίση που αποτελεί το βασικότερο θέμα συζήτησης τα τελευταία χρόνια, δείχνει να «χτυπάει» και τη Γαλλία, η οποία αυτή τη στιγμή έχει ξεσηκωθεί και διαδηλώνει στους δρόμους. Τι συμβαίνει λοιπόν εκεί; Δεν είναι πολύ ξεκαθαρο. Υπάρχουν πολλά προβλήματα. Νομίζω πως αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία τώρα είναι πως πράγματι φτάνει σε μας η κρίση. Δεν γνωρίζουμε τι συμβαίνει. Τα πράγματα δεν είναι σαφή. Το βασικό είναι πως η Γαλλία περνάει μια μεγάλη κρίση ταυτοτητας. Πρέπει να μάθουμε τι είναι η Γαλλία, τι ήταν η Γαλλία χτες, και τι θα είναι η Γαλλία αύριο. Οι Γάλλοι έχουν ζήσει επί υπερβολικά μεγάλο διάσημα ως πολίτες μιας μεγάλης χώρας, είναι πολύ αλαζόνες και πολύ απαιτητικοί, υπερήφανοι για τη γλώσσα τους και τον πολιτισμό τους, και νομίζω πως τώρα με την παγκοσμιοποίηση, στη ζυγαριά των χωρών η βαρύτητα της Γαλλίας είναι πολύ λιγότερο σημαντική από ότι πριν, κι αυτό είναι δύσκολο για πολλούς Γάλλους. Επίσης η Γαλλία έχει την ιδιαιτερότητα να είναι μια χώρα που έχει μειονότητες πολύ σημαντικού μεγέθους. Έχει τη μεγαλύτερη ασιατική μειονότητα της Ευρώπης, κυρίως κινεζική, στο Παρίσι μόνο βρίσκονται 500.000 Κινέζοι. Επίσης έχει μακράν τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα, και φυσικά έχει τη μεγαλύτερη ισλαμική κοινότητα της Ευρώπης. Αυτό είναι ταυτόχρονα μια τύχη βεβαίως, αλλά είναι επίσης περίπλοκο. Το γεγονός πως όλος αυτός ο κόσμος καταφέρνει να ζει ήρεμα μαζί μια ήσυχη ζωή, έχει να κάνει και με το γεγονός πως στη Γαλλία λειτουργήσαμε πάνω σε ένα μοντέλο λαϊκότητας. Δεν ήταν ένα μοντέλο πολυ-πολιτισμικότητας, γιατί δεν υπήρχε παρά ένας μόνο πολιτισμός, αλλά με πολλές διαφορετικές προελεύσεις του πληθυσμού. Και σήμερα βλέπουμε να εγκαθίσταται ένα είδος κοινοτισμού, κάπως όπως στο αγγλοσαξονικό μοντέλο, κι αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα στην κοινωνία.

Για να ξαναγυρίσουμε στο Quator Diotima, μετά από τον εορτασμό για τα εικοσάχρονά σας, πώς σχεδιάζετε το μέλλον σας; Προσπαθώντας να συνεχίσουμε και να εντείνουμε όλες τις δραστηριότητες του Κουαρτέτου, να συνεχίσουμε να παίζουμε καινούρια κομμάτια για πρώτη φορά, και πάνω σε αυτό συνεργαζόμαστε με πολλούς συνθέτες. Αυτό είναι το βασικότερο. Επίσης θα συνεχίσουμε να μεταδίδουμε όσα κάναμε, και γι’ αυτό το σκοπό έχουμε ιδρύσει μια Ακαδημία στην καντρική Γαλλία, όπου προσκαλούμε νέα Κουαρτέτα εγχόρδων και νέους συνθέτες για να δουλέψουν μαζί μας επί τουλάχιστον μία εβδομάδα. Αυτό ειναι κάτι που θέλουμε να αναπτύξουμε στο μέγιστο βαθμό. Και βέβαια σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να δίνουμε συναυλίες με διαφορετικά προγράμματα όπως κάνουμε εδώ και πολύ καιρό. Πρόκειται να ηχογραφήσουμε το σύνολο των κουαρτέτων του Μπετόβεν, το σύνολο των κουαρτέτων του Μπάρτοκ, και να συνεχίσουμε να ηχογραφούμε συνολικές δουλειές, όπως κάναμε πρόσφατα με το σύνολο της μουσικής της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης.