Πατέρας και Γιος *****
Ιαπωνία, 2013, Έγχρωμο
Σκηνοθεσία: Χιροκάζου Κορεέντα
Πρωταγωνιστούν: Μασαχάρου Φουκουγιάμα, Μάτσικο Όνο, Λίλι Φράνκι
Διάρκεια: 121’
Θα ‘μαι ξεκάθαρος: είμαι ιαπωνόπληκτος. Λατρεύω ό, τι άπτεται με την ιστορία και την κουλτούρα της χώρας, σε σημείο ώρες-ώρες να ακούγομαι αυστηρά υποκειμενικός λόγω του έρωτά μου. Μα στη συγκεκριμένη περίπτωση, τον ενθουσιασμό μου μπορώ να τον μοιραστώ με ασφάλεια με τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς η τελευταία ταινία του Χιροκάζου Κορέεντα, Πατέρας και Γιός είναι ένα μικρό κόσμημα που ομορφαίνει τη σύγχρονη ιαπωνική κινηματογραφική παραγωγή, κάτι που επισφραγίστηκε με το Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στις Κάννες.
Οι ισορροπίες της οικογένειας Νονομίγια διαταράσσονται όταν οι γονείς μαθαίνουν πως το παιδί τους δεν είναι πραγματικά δικό τους, ένα μπέρδεμα στο μαιευτήριο τους έδωσε το βιολογικό γιο της οικογένειας Σάικι. Τα δύο σόγια θα συναντηθούν, προκειμένου να βρουν μια λύση στο όλο μπέρδεμα, μα οι διαφορές τους (τάξης και αντίληψης) θα επιβραδύνουν την πιθανή ανταλλαγή των παιδιών. Όταν γίνουν τα πρώτα βήματα προς την αποκατάσταση του λάθους, θα αρχίσουν να εισέρχονται νέα ζητήματα: τι είναι τελικά η οικογένεια; Το αίμα ή η αγάπη; Ακόμα και αν το παιδί που τόσα χρόνια είχες για σάρκα σου αποδειχθεί πως δεν είναι, μπορείς να το αγνοήσεις και να κάνεις στην άκρη την παράδοση;
Το θέμα του διχασμού ανάμεσα στο συναίσθημα και την παράδοση επεκτείνεται σε όλες τις πλευρές της ταινίας. Επιτυχημένοι μα παραδοσιακοί οι Νονομίγια, φτωχοί μα γλυκύτατοι οι Σάικι. Ο παππούς Νονομίγια δεν ανέχεται την ντροπή μπροστά στους γείτονες, μα η γιαγιά τα αγνοεί. Το πολυτελές διαμέρισμα των Νονομίγια με τον ψυχρό φωτισμό του και την άπλα του βρίσκεται σε αντίθεση με τη στενότητα του φτωχόσπιτου των Σάικι, που προσκαλεί την οικογένεια να αγκαλιαστεί ολόψυχα. Η αντίθεση εμφανής, η κρίση εμφανέστερη, τα συναισθήματα ανθρώπινα. Το κοινωνικά εύκολο μπορεί να είναι και συναισθηματικά εξίσου εύκολο; Όχι, εκ των πραγμάτων όχι.
Το ευρηματικό σενάριο χρησιμοποιεί περίτεχνα μικρά στοιχεία του παρελθόντος για να τους δώσει καταλυτική σημασία στο μέλλον και να αποδείξει το σχολαστικό μάτι των Ιαπώνων πάνω στις λεπτομέρειες. Η σκηνοθεσία, αποτελούμενη ως επί το πλείστον από φυσικούς φωτισμούς, εμβόλιμα πλάνα για να αναπνέει η ταινία (η μεγάλη του Όζου σχολή) και τα σεμνά μα πετυχημένα ποιητικά τεχνάσματά, ανεβάζουν κατά πολύ τον πήχη μιας ταινίας που στα χέρια ενός άλλου σκηνοθέτη θα φαινόταν ως το τέλειο «αρχηγείο» για μια ζαχαρούχα σαπουνόπερα.
Μιας και αναφέρθηκε η λέξη «σαπουνόπερα», εντύπωση κάνει ο τρόπος με τον οποίο η συγκίνηση προκαλείται. Οι Ιάπωνες έχουν το εξής κουσούρι: καθ’ όλη τη διάρκεια μιας ταινίας προβάλλουν τον ιδιαίτερα εγκρατή τρόπο ζωής τους, με τις ελάχιστες συναισθηματικές εκφράσεις, και όταν έρχεται η ώρα να ανοίξουν οι κάνουλες, υιοθετούν έναν τρόπο που θυμίζει μελόδραμα 19ου αιώνα, ντροπαλές δεσποσύνες και ρομαντικοί ιππότες στ’ αλογατάκια τους. Όχι εδώ, είναι απρόβλεπτο το πόσο καλά απεικονίζει την ιαπωνική αντίληψη περί οικογένειας ο Χιροκάζου, ενώ ταυτόχρονα η θέρμη με την οποία αντικατοπτρίζει τα συναισθήματά τους φαίνεται παγκόσμια. Μένει γιαπωνέζικη εκεί που πρέπει, μα ξεπερνά τα εθνικά σύνορα όταν έρχεται η ώρα να μιλήσει για τον γυμνό από ταυτοτικές ιδιότητες άνθρωπο. Και σε θέμα απεικόνισης, η καλλιτεχνική ματιά του Χιροκάζου στην απεικόνιση (το τελευταίο τέταρτο της ταινίας) είναι καινοφανής.
Τέλος, δεν μπορούμε παρά να αναφερθούμε στο εξαιρετικό σύνολο των ερμηνειών από το σύνολο του καστ. Από τους πρωταγωνιστές μέχρι τον χαρακτήρα που κάνει το πέρασμα του ενός λεπτού, όλοι φαίνονται ως απλοί καθημερινοί άνθρωποι που έτυχε να τους γράφει μια αόρατη κάμερα. Και το «κουαρτέτο» των ενηλίκων πρωταγωνιστών είναι αυτό που κλέβει την παράσταση με το ενδελεχώς μελετημένο παίξιμό του και την έξοχη χημεία του. ας είναι καλά και το soundtrack, που έχει αυτήν την τόσο απλοϊκή μα πλήρη συναισθημάτων φόρμα που μας έχουν συνηθίσει οι Ιάπωνες συνθέτες. Μια ταινία που, παρ’ ότι «ξινίζει» αρκετούς λόγω της χώρας παραγωγής της, απευθύνεται σε όλους. Είναι να απορεί κανείς πως ελάχιστες ταινίες από τον Ανατέλλοντα Ήλιο βρίσκουν πλέον το δρόμο στις ελληνικές αίθουσες, μα η συγκεκριμένη κάπως φτιάχνει τα πράγματα. Εισχωρήστε άφοβα.
Στην επόμενη σελίδα: Non-Stop & Το Παιδί Από Τη Γερμανία & Ο Κύριος Πίμποντι και ο Σέρμαν
