Σχεδόν όλοι στην Ευρώπη αναπνέουμε τοξικό αέρα: Τι δείχνει ο διαδραστικός χάρτης του Guardian

Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με μια «σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας». Σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι ζουν σε περιοχές με επικίνδυνα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, εισπνέοντας τοξικό αέρα, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Guardian.

Ο Guardian συνεργάστηκε με ειδικούς σε θέματα ρύπανσης για να δημιουργήσει έναν διαδραστικό χάρτη που αποκαλύπτει τις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο στην ήπειρο.

Η ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν με την αξιοποίηση της πιο εξελιγμένη μεθοδολογία – συμπεριλαμβανομένων λεπτομερών δορυφορικών εικόνων και μετρήσεων από περισσότερους από 1.400 σταθμούς παρακολούθησης εδάφους – αποκαλύπτει μια δεινή εικόνα: Το 98% των ανθρώπων ζουν σε περιοχές με εξαιρετικά επιβλαβή σωματιδιακή ρύπανση που υπερβαίνει κατά πολύ τις οδηγίες του ΠΟΥ. Μάλιστα, περίπου τα 2/3 ζουν σε περιοχές όπου το επίπεδο είναι τουλάχιστον υπερδιπλάσιο.

Οι μετρήσεις αναφέρονται σε PM2,5 – τα αιωρούμενα μικροσωματίδια που παράγονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων, μερικά από τα οποία μπορούν να περάσουν μέσω των πνευμόνων και στην κυκλοφορία του αίματος, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε όργανο του σώματος. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ αναφέρουν ότι οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων (PM2,5) δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3). 

Η νέα ανάλυση διαπίστωσε ότι μόνο το 2% του πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε περιοχές εντός αυτού του ορίου και οι ειδικοί λένε ότι η ρύπανση από τα μικροσωματίδια προκαλεί περίπου 400.000 θανάτους ετησίως σε ολόκληρη την ήπειρο.

Ο υπολογισμός αυτός δεν περιλαμβάνει εκατομμύρια ασθένειες που δεν είναι θανατηφόρες, αναπηρίες και νοσηλείες που οφείλονται στη μόλυνση και διάφορες άλλες επιπτώσεις στην υγεία.

Η Ανατολική Ευρώπη είναι σε σημαντικά χειρότερη κατάσταση από τη δυτική Ευρώπη, με την εξαίρεση της Ιταλίας, όπου περισσότερο από το ένα τρίτο των ανθρώπων που ζουν στην κοιλάδα του Πάδου και τις γύρω περιοχές στα βόρεια της χώρας αναπνέουν αέρα με αριθμό αιωρούμενων μικροσωματιδίων τετραπλάσιο του ορίου του ΠΟΥ.

Σύμφωνα με χάρτη (τον οποίο μπορείτε δείτε εδώ), στην Αττική βλέπουμε επίπεδα από 3 εώς 4 φορές μεγαλύτερα από το όριο που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Screenshot από τον διαδραστικό χάρτη του Guardian.

Τα αυτοκίνητα, η βιομηχανία, η οικιακή θέρμανση και η γεωργία είναι οι κύριες πηγές PM2,5 και ο αντίκτυπος γίνεται δυσανάλογα αισθητός από τις φτωχότερες κοινότητες. 

Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει γίνει βασικό ζήτημα στην Ευρώπη, με την ΕΕ να δέχεται πιέσεις να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη κρίση δημόσιας υγείας. Την περασμένη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε για την έγκριση των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ για τα PM2,5 έως το 2035. Ο νόμος, ο οποίος πρέπει ακόμη να οριστικοποιηθεί στις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο, θέτει ένα νομικά δεσμευτικό όριο για τις ετήσιες συγκεντρώσεις PM2,5 στα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα από 25 που είναι σήμερα.

Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα έκτακτης ανάγκης. Επισημαίνουν έναν αυξανόμενο αριθμό στοιχείων που δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει σχεδόν κάθε όργανο του σώματος και συνδέεται με μια τεράστια γκάμα προβλημάτων υγείας από καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις έως καρκίνο και διαβήτη, κατάθλιψη και ψυχικές ασθένειες έως γνωστικές διαταραχές και χαμηλό βάρος γέννησης. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για 1 εκατομμύριο θνησιγένειες ετησίως, ενώ μια άλλη ότι οι νέοι που ζουν στις πόλεις έχουν ήδη δισεκατομμύρια τοξικά μικροσωματίδια σωματίδια στην καρδιά τους.

Σε κάποιες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Λονδίνο και το Μιλάνο, γίνονται βήματα για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, από την εισαγωγή ζωνών εξαιρετικά χαμηλών εκπομπών έως τα προγράμματα μείωσης της κυκλοφορίας και τις πρωτοβουλίες για περπάτημα και ποδήλατο. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι οι πολιτικοί πρέπει να ενεργήσουν με περισσότερη τόλμη και ταχύτητα υπό το φως των αυξανόμενων ενδείξεων βλάβης.

Η έρευνα έδειξε επίσης ότι οι φτωχότερες κοινότητες είναι πιο πιθανό να ζουν σε περιοχές με τη χειρότερη ατμοσφαιρική ρύπανση. Η Barbara Hoffmann, καθηγήτρια περιβαλλοντικής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ, λέει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα ζήτημα «περιβαλλοντικής αδικίας»: «Οι χώρες που πλήττονται περισσότερο είναι επίσης οι χώρες με το χαμηλότερο μέσο εισόδημα, με μερικές αξιοσημείωτες εξαιρέσεις – αυτό δείχνει τον βαθμό περιβαλλοντικής αδικίας που βιώνουμε στην ΕΕ. Ο καθαρισμός του αέρα ειδικά στην Ανατολική Ευρώπη είναι επειγόντως απαραίτητος για την παροχή ίσων ευκαιριών για μια υγιή ζωή σε ολόκληρη την Ευρώπη».

Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης στην Ολλανδία και του Ελβετικού Ινστιτούτου Τροπικής και Δημόσιας Υγείας ως μέρος του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου Expanse. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν συνδυασμό δεδομένων από δορυφορικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης, από επίγειους σταθμούς παρακολούθησης της ρύπανσης και πληροφορίες σχετικά με τη χρήση γης, για να μοντελοποιήσουν τα μέσα ετήσια επίπεδα PM2,5 σε ολόκληρη την Ευρώπη το 2019. Το αποτέλεσμα δεν διαφέρουν σημαντικά σήμερα, αλλά οι ερευνητές λένε ότι μπορεί να υπάρχουν περιοχές όπου έχουν εφαρμοστεί αυστηρά μέτρα κατά της ρύπανσης που έχουν δει κάποια βελτίωση. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μια από τις πιο ακριβείς και ολοκληρωμένες εικόνες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ευρώπη μέχρι σήμερα.