«Θέλω μια κοινωνία όπου οι τρανς θα αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι. Ελπίζω να τη θέλετε κι εσείς»

Η Ελλάδα είναι πίσω σε σχέση με άλλες χώρες όσον αφορά το νομικό πλαίσιο; Εξαρτάται με ποιες χώρες θέλουμε να συγκρινόμαστε. Αν θέλουμε να συγκρινόμαστε με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα είναι πολύ πίσω. Στην κατάταξη της ILGA (International Lesbian & Gay Association), στην έκθεση του 2013, με άριστα το 10 η Ελλάδα έπαιρνε 2. Αυτό τα λέει όλα. Για την ακρίβεια ως προς τα τρανς δικαιώματα, η ταυτότητα φύλου μπήκε για πρώτη φορά στο ελληνικό δικαιϊκό σύστημα τον Μάρτιο του 2013, στη νομοθεσία για την προστασία από τα εγκλήματα μίσους (ως επιπλέον επιβαρυντική περίπτωση θα πρέπει να διερευνάται το ρατσιστικό κίνητρο και για λόγους ταυτότητας φύλου). Επίσης πριν τρεις εβδομάδες, στον νόμο για την αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας, προστέθηκε η ταυτότητα φύλου σε άρθρο για τη διερεύνηση ρατσιστικού κινήτρου ως προς την αστυνομική αυθαιρεσία. Αυτές είναι δύο μοναδικές νομοθεσίες στην Ελλάδα που αναφέρεται η ταυτότητα φύλου, δηλαδή οι τρανς άνθρωποι. Πριν το Μάρτιο του 2013 δεν υπήρχε απολύτως τίποτα!

Ποιο είναι το βασικότερο ζήτημα της τρανς κοινότητας; Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Ή, για να το πούμε σε απλά ελληνικά, η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των τρανς ανθρώπων, χωρίς την προϋπόθεση επέμβασης ή άλλων προϋποθέσεων στείρωσης. Για να το κάνω πιο λιανά, εδώ βρίσκονται οι αιτίες των περισσότερων διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι. Διότι όταν στα έγγραφά μου αναφέρομαι ως «άντρας», ενώ η εμφάνισή μου είναι γυναικεία, από εδώ ξεκινούν όλες οι διακρίσεις. Ένας εργοδότης, δεν μπορεί να προσλάβει μία τρανς γυναίκα όταν τα έγγραφά της είναι αντρικά. Συχνά έχουν καταγγελθεί περιστατικά που ένας τρανς άνθρωπος πάει να συναλλαγεί σε κάποια δημόσια υπηρεσία (ταχυδρομείο, τράπεζα κ.α.) και περιφέρουν την ταυτότητά του και γίνεται περίγελος. Από εδώ ξεκινά ο αποκλεισμός από τον χώρο της εργασίας, που έχει επακόλουθο τον αποκλεισμό από την ασφάλιση και την υγεία. Όπως συχνά λέμε, η δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων, όπως γίνεται σε μία σειρά χωρών της Ε.Ε. (Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία, Ολλανδία κ.α.), είναι το διαβατήριο για την ενσωμάτωση των τρανς ανθρώπων και την άρση των αποκλεισμών. Δεύτερον, η νομοθεσία κατά των διακρίσεων. Πρέπει να προστεθεί η ταυτότητα φύλου ως έδαφος απαγόρευσης των διακρίσεων στον χώρο της εργασίας, της παροχής υπηρεσιών, της ασφάλισης, της υγείας, της στέγασης. Και σε μία σειρά ακόμη νομοθεσιών, που θα πρέπει να σας κάνω ένα μακρύ κατάλογο.

Το γεγονός ότι είδαμε μία τρανσέξουαλ (Μίνα Ορφανού) να πρωταγωνιστεί σε σπουδαία ελληνική ταινία και να βραβεύεται, δεν είναι μια κάποια πρόοδος; Αναμφίβολα. Κανείς δεν είπε ότι είμαστε ακόμη στη δεκαετία του ’50, η ελληνική κοινωνία έχει προχωρήσει. Μόνο που αυτό γίνεται με βήματα χελώνας και σε πλήρη αναντιστοιχία με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κοιτάξετε να δείτε, θα πρέπει να επιλέξουμε κάποτε σ’ αυτή τη χώρα, τι είδους χώρα θέλουμε να έχουμε. Αν θέλουμε να είμαστε μία πραγματικά ευρωπαϊκή κοινωνία, ή όχι. Για μένα αυτό είναι πολύ πιο σοβαρό και επιτακτικό ερώτημα, ακόμη κι απ’ την οικονομική κρίση. Γιατί αυτό θα είναι το κλειδί να απαντήσουμε και σε πολλά ακόμη ερωτήματα. Επειδή όμως αναφέρατε την Μίνα Ορφανού, θα σας παραπέμψω να αναζητήσετε συνέντευξή της στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, στην εκπομπή JOY. Εκεί, η ίδια ανέφερε ότι στην απονομή των βραβείων για την ταινία Στρέλλα, όπου πήρε το βραβείο 1^ου γυναικείου ρόλου, ένοιωσε μεγάλη απογοήτευση όταν από 3.000 κόσμου πήγαν και της έδωσαν συγχαρητήρια δέκα άτομα. Πήρε απλά το βραβείο της κι έφυγε. Σας λέει κάτι αυτό;

Όταν στα έγγραφά μου αναφέρομαι ως «άντρας», ενώ η εμφάνισή μου είναι γυναικεία, από εδώ ξεκινούν όλες οι διακρίσεις. Ένας εργοδότης, δεν μπορεί να προσλάβει μία τρανς γυναίκα όταν τα έγγραφά της είναι αντρικά. Από εδώ ξεκινά ο αποκλεισμός από τον χώρο της εργασίας, που έχει επακόλουθο τον αποκλεισμό από την ασφάλιση και την υγεία.

Εσείς πώς αναδειχτήκατε «επικεφαλής» των τρανς στην Ελλάδα; Δεν έπαιρνε κανείς άλλος το θάρρος ή υπήρξε μια σιωπηλή αποδοχή από το περιβάλλον σας, την οποία θελήσατε να αξιοποιήσετε; Τον Μάρτιο του 2010, ιδρύθηκε το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, που ακολουθώντας όλες τις νόμιμες διαδικασίες αναγνωρίστηκε ως μη κερδοσκοπικό σωματείο εθελοντικού χαρακτήρα, με κύριο σκοπό την κατάργηση των διακρίσεων και την διεκδίκηση της ισονομίας για τους τρανς ανθρώπους. Όπως προβλέπει η νομοθεσία και το καταστατικό μας, κάθε δύο χρόνια γίνονται εκλογές ανάμεσα στα μέλη μας για πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο. Είμαι εκλεγμένο λοιπόν μέλος του ΔΣ του ΣΥΔ και είμαι ισότιμη ανάμεσα στα υπόλοιπα τέσσερα μέλη του ΔΣ. Απλά, ως Πρόεδρος, έχω την ευθύνη της δημόσιας εκπροσώπησης. Τίποτε παραπάνω. Καμία «σιωπηλή αποδοχή», οι διαδικασίες είναι δημόσιες και απόλυτα διάφανες. Κάνουμε κάθε φορά δημόσιο απολογισμό, τόσο για  τα πεπραγμένα, όσο και οικονομικό απολογισμό. Το γεγονός ότι έχω έναν συγκεκριμένο ρόλο είναι ευθύνη για μένα και όχι κάποιο προνόμιο, εθελοντισμό κάνω. Αφιερώνω αρκετές ώρες την ημέρα σ’ αυτό διότι το νοιώθω ως εσωτερική ανάγκη. Είμαι τρανς, οι τρανς είναι η κοινότητά μου. Κάποτε οι τρανς πρέπει να ζήσουν όπως όλοι οι άνθρωποι με τα ίδια δικαιώματα στην εργασία, στην ασφάλιση, την εκπαίδευση – παντού.

Πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τις εκδόσεις του Πολύχρωμου Πλανήτη; Για ποιο πράγμα είστε περισσότερο περήφανη σχετικά με αυτή την προσπάθεια; Ξεκίνησε το 2004. Σε άλλες χώρες της Δύσης, υπάρχουν βιβλιοπωλεία ή εκδόσεις με εξειδίκευση στην γκέι, λεσβιακή, και τρανς λογοτεχνία από τη δεκαετία του ’80. Ο πρώτος ΛΟΑΤ εκδοτικός οίκος έγινε στις ΗΠΑ το 1976, αν δεν κάνω λάθος. Είμαι περήφανη για το γεγονός ότι υπάρχει κατ’ αρχήν ένας εκδοτικός οίκος και βιβλιοπωλείο που εξειδικεύεται στην ΛΟΑΤ θεματική. Έχουμε κάνει στο βιβλιοπωλείο μας πάνω από 70 παρουσιάσεις βιβλίων, έναν διαγωνισμό διηγήματος και προχωράμε σε ένα αβέβαιο τοπίο για το βιβλίο, αλλά παρ’ όλα αυτά, προχωράμε σύμφωνα με τις δυνατότητές μας.

Δεν θα μπορούσε κάποιος να πει πως η ένας τέτοιος εκδοτικός οίκος ουσιαστικά ομαδοποιεί αδύναμες κοινωνικά μειονότητες αντί να τις αντιμετωπίζει επί ίσοις όροις; Κάθε άλλο, ο στόχος είναι ο ακριβώς αντίθετος. Το άνοιγμα προς την κοινωνία, όχι η περιχαράκωση. Κατ’ αρχήν το βιβλιοπωλείο και ο εκδοτικός μας οίκος, δεν απευθύνεται μόνο στους ΛΟΑΤ, αλλά σε όλους τους ανθρώπους. Είμαι σίγουρη ότι ο Genet, ο Wilde, ο  Burroughs ή πιο σύγχρονοι όπως ο  Hollinghurst, η Sarah Waters, η Ali Smith, αφορούν όλους τους ανθρώπους. Απλά σε ένα εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο, μπορεί κάποιος να βρει συγκεντρωμένη όλη την ΛΟΑΤ βιβλιογραφία, χωρίς να ψάχνει ανάμεσα σε όλα τα άλλα. Αυτή είναι η λογική όλων των εξειδικευμένων βιβλιοπωλείων ή εκδοτικών οίκων. Δεύτερον, πολλά νέα παιδιά ή ακόμη και μεγαλύτεροι, ντρέπονται να πάνε σε ένα βιβλιοπωλείο να ζητήσουν αυτό που θέλουν, λόγω των προκαταλήψεων. Υπάρχει και αυτό, ξέρετε, στην Ελλάδα. Δεν είμαστε αγγελική κοινωνία. Τρίτον, όσον αφορά τις εκδόσεις συγκεκριμένα, γνωρίζω περιπτώσεις συγγραφέων που το περιεχόμενο του βιβλίου τους θεωρήθηκε «πολύ γκέι», για να το πω έτσι – και δεν εκδόθηκε ποτέ. Ο Πολύχρωμος Πλανήτης ήρθε να καλύψει κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας και σύμφωνα με τα δικά μας κριτήρια πάντα.

Το καλό βιβλίο δεν θα βρει διόδους όποια κι αν είναι η θεματική του; Όσον αφορά τα γκέι, λεσβιακά και τρανς θέματα, στην ελληνική κοινωνία δίνεται συχνά η εντύπωση του «ροζ», ας το πούμε έτσι. Πριν χρόνια όταν είχε έρθει ο Hollinghurst στην Ελλάδα, ένα από τα ερωτήματα που του τέθηκαν ήταν αν νοιώθει γκέι συγγραφέας και αν τα βιβλία του πρέπει να υπάρχουν σε γκέι sections ή σε όλα τα ράφια. Απάντησε ότι γράφει λογοτεχνία και θέλει τα βιβλία του να βρίσκονται παντού, παράλληλα όμως θέλει να βρίσκονται και σε γκέι sections και γκέι βιβλιοπωλεία και το θεωρεί αυτό εξίσου σημαντικό. Εγώ όμως θα το επέκτεινα παραπέρα, αν θέλετε. Πολλοί ας πούμε λένε ότι είναι περιχαράκωση να υπάρχουν γκέι μαγαζιά διασκέδασης. Εσείς φαντάζομαι θεωρείτε αυτονόητο να αγκαλιάσετε και να φιλήσετε τη σύντροφό σας και δε νομίζω ποτέ να σας πει κανείς τίποτε αν το κάνετε οπουδήποτε. Την ίδια ανάγκη έχουν και οι γκέι, λεσβίες, αμφί, τρανς, να δείξουν τη συντροφικότητά τους σε ένα χώρο που νοιώθουν ασφαλείς, σε ένα γκέι μαγαζί. Αν το κάνουν κάπου αλλού, μπορεί να γίνουν αντικείμενο χλεύης, παρενοχλήσεων ή/και βίας. Εσείς αυτό το θεωρείτε περιχαράκωση; Εγώ πιστεύω ότι είναι αναγκαίο να υπάρχουν επιχειρήσεις που να παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες σε ΛΟΑΤ ανθρώπους χωρίς να κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν προκαταλήψεις. Μακάρι κάποια στιγμή να πάψει να υπάρχει αυτή η ανάγκη, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε φτάσει εκεί, στην τελειωτέρα –κατά Καβάφη– κοινωνία.

Στο τέλος της μέρας, αισθάνεστε ποτέ πως η κοινωνία σας έχει αποδεχτεί και σας αγκαλιάζει ή νιώθετε μονίμως πως η αποδοχή αυτή είναι ένα στοίχημα που καλείστε να κερδίζετε καθημερινά; Αισθάνομαι ότι η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας για όλους τους ανθρώπους. Για κοινωνικές ομάδες όπως οι τρανς, αυτός ο αγώνας είναι πολύ πιο σκληρός, γιατί δεν είναι ισότιμος. Το θέμα δεν είναι προσωπικό, να σας απαντήσω για τον εαυτό μου – και δεν με πολυενδιαφέρει να το κάνω. Θέλω μια κοινωνία που οι τρανς θα μπορούν να βρίσκονται ισότιμα στο παιχνίδι αυτό. Που θα μπορείτε να πάτε σε μία τράπεζα, στον γκισέ ενός ταχυδρομείου, σε μία οποιαδήποτε δημόσια ή ιδιωτική υπηρεσία και να σας εξυπηρετήσει μία τρανς γυναίκα ή ένας τρανς άντρας. Που οι νεαροί τρανς άνθρωποι θα μπορούν να τελειώνουν κανονικά το σχολείο τους χωρίς να γίνονται αντικείμενο εκφοβισμών και παρενοχλήσεων ή και βίας και δε θα αναγκάζονται να το παρατήσουν. Που θα υπάρχουν όπως σε όλες τις χώρες του κόσμου εξειδικευμένες κλινικές και γιατροί που θα εντάσσονται στο εθνικό σύστημα υγείας που θα μπορούν να παρέχουν με σεβασμό υπηρεσίες υγείας και επαναπροσδιορισμού στους τρανς ανθρώπους και θα καλύπτουν ασφαλιστικά τις επεμβάσεις επαναπροσδιορισμού.  Που η αστυνομία δεν θα αυθαιρετεί σε βάρος των τρανς. Θέλω μια κοινωνία όπου οι τρανς θα αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι, με όλα τα δικαιώματα που όλοι οι άνθρωποι τα θεωρούν αυτονόητα. Ελπίζω να τη θέλετε κι εσείς.