Συμβιωτικά: Η έκθεση των miss dialectic στο ΕΜΣΤ «γαργαλάει» τη συνύπαρξη με τα έργα θηλυκοτήτων στην τέχνη

Τα συμβιωτικά -λένε- μας κάνουν καλό, αποτελούν έναν συνδυασμό προβιοτικών και πρεβιοτικών που αν τα εντάξεις στην καθημερινότητά σου είναι πολύ ωφέλιμα για την υγεία. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς και για τα «Συμβιωτικά», την έκθεση του ΕΜΣΤ, καθώς η Πολιτιστική Συνταγογράφηση, ή απλούστερα, μια επίσκεψη σε ένα μουσείο, μπορεί να μας προσφέρει ευεξία. 

Την έκθεση «Συμβιωτικά» έχει επιμεληθεί η ομάδα miss dialectic, η οποία ιδρύθηκε στην Αθήνα το 2019 και αποτελείται από την Ελεάννα Παπαθανασιάδη, την Κέλυ Τσιπνή-Κολαζά και την Κλέα Χαρίτου. 

Με ένα εκτεταμένο φάσμα καλλιτεχνικών μέσων, τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Συμβιωτικά», δημιουργούν χώρο και ρυθμό, γίνονται ποιητικές χειρονομίες και στοχασμοί για τη σύγχρονη πραγματικότητα αλλά και για την ίδια την ιστορία της τέχνης. Διαβάζω στην μπροσούρα της έκθεσης ότι τα έργα που πρόκειται να δω «υφαίνουν το δικό τους αφήγημα για τις θηλυκότητες στην τέχνη, “σ’ ένα δικό τους δωμάτιο”», όπως θα έλεγε και η Virginia Woolf.

Συμβιωτικά. Φωτογραφία της Ευτυχίας Βλάχου.

Οι καλλιτέχνιδες που έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε σε αυτήν την έκθεση, αφού περάσουμε τα κατακόκκινα σκαλιά του μουσείου και ανέβουμε στον 4ο όροφο είναι οι Μαρία Βαρελά, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Καρολίνα Κρασούλη, Χριστίνα Μήτρεντσε, Μπία Ντάβου, Ναυσικά Πάστρα, Χρύσα, καθώς και οι Phantom Investigations (Ινώ Βαρβαρίτη, Γιάννης Δελαγραμμάτικας).

«Όλα αυτά τα έργα ενσωματώνουν την ανάγκη, τη φωνή και την επιθυμία των καλλιτέχνιδων που τα δημιούργησαν να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Όλοι αυτοί οι κώδικες, τα μοτίβα, τα σύμβολα, αυτή η μη λεκτική επικοινωνία φανερώνει την ανάγκη για διάλογο, συνύπαρξη και συμβίωση. Έχουν έναν αόρατο τρόπο που συνδέονται το ένα με το άλλο, με εμάς, με το κοινό», λέει η Ελεάννα Παπαθανασιάδη, όσο με ξεναγεί στην έκθεση.

Λίγο πριν μπεις στην αίθουσα της έκθεσης Συμβιωτικά, ρίχνεις μια κλεφτή ματιά στους Στήλους του Ολυμπίου Διός που συνδιαλέγονται με το έργο της Μπίας Ντάβου στον προθάλαμο.

Η συνύπαρξη με τα «Συμβιωτικά» ξεκινά από το έργο της Μπία Ντάβου και τις «Σειραϊκές δομές 2 – Οδύσσεια», το οποίο ολοκληρώθηκε στα 1981 και είναι λες και σε ταξιδεύει μέσα από τα γράμματα και τα σύμβολά του στις γραμμές και τις δομές της Οδύσσειας, πάνω σε κάναβο, το πλέγμα αυτό που συναντάμε και στο μιλιμετρέ χαρτί. 

Βέβαια, το βλέμμα με το που μπαίνεις στην αίθουσα κεντρίζει το «Όταν τελειώνει η παράσταση» της Χρυσάνθης Κουμιανάκη, με το τετράπτυχο μπλε παραβάν να έχει κρεμασμένα πάνω του κοστούμια από 4 διαφορετικές περφόρμανς που έχουν λάβει χώρα στο παρελθόν.

Στον απέναντι ακριβώς τοίχο ήταν κρεμασμένα δύο χειροποίητα χαλιά και συγκεκριμένα, οι «Τάπητες της ζωής» που δημιούργησε η Μαρία Βαρελά, χρησιμοποιώντας μοτίβα που υφαίνονται σε παραδοσιακά χαλιά του Μαρόκου με μια νέα τυπολογία μοτίβων ύφανσης. 

«Τάπητες της ζωής» της Μαρίας Βαρελά.

Λίγο πιο δίπλα, η Χριστίνα Μήτρεντσε, χρησιμοποιώντας γράμματα βινυλίου και ξύλο και παίρνοντας έμπνευση από τα hashtags σε Faceboοk και Instagram, παράγει μια νέα μορφή λόγου στη σειρά “Βookscapes” και τα vintage βιβλία της.

Το ένα από αυτά γράφει “Home is the Net” και το άλλο παίρνει ως αφορμή την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτυπώνει λέξεις όπως «ισότητα», «αξιοπρέπεια», «ελευθερία», «δικαιοσύνη».

“Βookscapes” της Χριστίνας Μήτρεντσε.

Τα δύο σχέδια της Χρύσας (Βαρδέα) με τίτλο “From the Newspaper Book” του 1962 αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της δημιουργικής περιόδου 1958–1962, κατά την οποία η εικαστικός διερεύνησε τις δυνατότητες που ο χώρος της τυπωμένης επιφάνειας μπορούσε να της παρέχει, αλλά και τη φορμαλιστική και εκφραστική δύναμη που προκύπτει μέσα από τη σχέση κειμένου και εικόνας. Κατακερματίζοντας τη γλώσσα, μεγεθύνοντας και τονίζοντας γράμματα και λέξεις, επεμβαίνοντας με μελάνι και διαγράφοντας με ελεύθερες χειρονομιακές πινελιές τμήματα του έργου, αποποιήθηκε την αφηγηματική αναπαράσταση της πληροφορίας. 

Η έκθεση όμως δεν «εγκλωβίζεται» μόνο σε μία από τις αίθουσες του ΕΜΣΤ, αλλά κοιτά και προς τα έξω, βγάζοντας μια ανοιχτότητα με το έργο της Μπίας Ντάβου του 1983, «Στήλες και σύννεφα, Υποθετική επέμβαση στους Στύλους Ολυμπίου Διός». Η καλλιτέχνιδα είχε οραματιστεί μια υποθετική παρέμβαση στον δημόσιο χώρο. Φαντάστηκε τους Στύλους του Ολυμπίου Διός ως κατάρτια, όπως τους αντίκρυζε από τα παράθυρα της Αίθουσας Τέχνης Δεσμός, που βρισκόταν στην οδό Συγγρού, και αναλογίστηκε πώς θα ήταν αν εγκαθιστούσε πάνω τους τα ιστία της. 

Μπία Ντάβου, «Στήλες και σύννεφα, Υποθετική επέμβαση στους Στύλους Ολυμπίου Διός», 1983. Φωτοτυπία, κολάζ με ακουαρέλα, 21 × 28 εκ. Δωρεά του Ζάφου Ξαγοράρη, 2002. Συλλογή ΕΜΣΤ

Τελικά, η τέχνη φτάνει στο ευρύ κοινό; «Η πρόθεσή μας ήταν να υπογραμμίσουμε την ανάγκη για επικοινωνία. Δεν είναι αφιλόξενο το περιβάλλον, προσπαθούμε να μιλήσουμε για έναν συμβιωτικό τρόπο. Η τέχνη από έναν άνθρωπο έχει γίνει, για έναν άλλο άνθρωπο», σημειώνει η Ελεάννα Παπαθανασιάδη. 

Γιατί η miss dialectic, η επιμελητική ομάδα, διάλεξε να αναδείξει θηλυκότητες όμως; «Μας απασχολούν ζητήματα βίας κατά των γυναικών, οι γυναικοκτονίες και θέλαμε να δώσουμε έμφαση στις γυναίκες δημιουργούς. Να αναδειχθεί αυτή η πλευρά στην τέχνη», συνέχισε η επιμελήτρια.

«Κάθε σχέση ανήκει σε άλλες σχέσεις» των Phantom Investigations.

«Κάθε σχέση ανήκει σε άλλες σχέσεις», δηλώνουν οι Phantom Investigations, δηλαδή η Ινώ Βαρβαρίτη και ο Γιάννης Δελαγραμμάτικας, που επιχειρούν μια επιτελεστική διάλεξη βασισμένη στο Καλλιτεχνικό Αρχείο του ΕΜΣΤ, εστιάζοντας στο εικαστικό έργο και στη ζωή της Μπίας Ντάβου, της Ναυσικάς Πάστρα και της Χρύσας. Δημιουργούν έτσι ένα νέο αρχειακό μοτίβο από καινούργιες συρραφές και διασυνδέσεις των τεκμηρίων του αρχείου, ώστε να συνομιλήσει με τα έργα της έκθεσης.

Στις 16 Νοεμβρίου θα γίνει ένα lecture performance από την ομάδα, σημειώστε το στο ημερολόγιο και μην το ξεχάσετε, γιατί θα πρέπει να δηλώσετε συμμετοχή, δέχονται μόλις 20 άτομα. Όπως και να ‘χει, η σχέση μας με τα μουσεία και τα έργα τέχνης θα ήταν κάτι παραπάνω από ευεργετική αν ήταν αδιάρρηκτη και συνεχής, ειδικά με τα βίαια τεκταινόμενα της καθημερινότητας που μας κατακλύζουν.