Έτυχε να παρευρίσκομαι σε εκείνη τη συναυλία, στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το Σεπτέμβρη του ’13. Κι η ιδέα ακόμα της προσέγγισης της μουσικής του Κωνσταντίνου Βήτα από ένα σχήμα σύγχρονης μουσικής όπως το ARTéfacts ensemble έμοιαζε να εμπεριέχει ένα παράδοξο. Θυμάμαι έντονα την πρώτη μου εντύπωση: ένωθα πως δεν μου έφτασε ο χρόνος για να μπορέσω να μπω μέσα σε αυτό που συνέβη, πώς το εγχείρημα είχε μια πολυπλοκότητα που απαιτούσε περισσότερες από μία ακροάσεις για να μπορέσει κανείς να το εκτιμήσει ουσιαστικά. Έφυγα μπερδεμένος, αλλά δεν ξέχασα τη βραδιά για πολύ καιρό.
3.5 χρόνια αργότερα, η επιθυμία μου μοιάζει να εισακούστηκε. Κάτω από τον εξαιρετικά εύγλωττο τίτλο Συγκατοίκηση, έφτασε στα χέρια μου η ηχογράφηση εκείνης της συναυλίας από την, προσφάτως εορτάζουσα τα δεκάχρονά της, Puzzlemusik. Έχοντας επιτέλους τη δυνατότητα να ανατρέξω πολλές φορές σε κάθε κομμάτι, μπόρεσα να φτάσω βαθιά μέσα του, Ταυτόχρονα, ζήτησα από τους ίδιους τους ανθρώπους που συμμετείχαν στη δημιουργία του να μοιραστούν μαζί μας τις σκέψεις και τις αναμνήσις τους.
Κωνσταντίνος Βήτα
«Θα έλεγα πως η Συγκατοίκηση είναι όπως μια σχέση ανθρώπων», μας είπε ο Κ.Βήτα, ο ίδιος ο δημιουργός, που άκουσε τις συνθέσεις του εκτελεσμένες με τόσο ριζικά διαφορετικό τρόπο. «Χρειάζεται προσπάθεια για να συγκατοικήσουν οι άνθρωποι μαζί, χρειάζεται αυτοσεβασμός, υπομονή, θέληση και διάθεση να κατανοήσεις και να καταλάβεις τον άλλον ακόμα και στο πως επιθυμεί τη διακόσμηση ή τα χρώματα στο χώρο. Χρειάζεται εσωτερική χωρητικότητα. Από την αρχή της συνεργασίας με όλους τους συναδέλφους μουσικούς προσπάθησα να δώσω χώρο στις νέες ιδέες και διαρκώς προσπαθούσα να τους απελευθερώσω ώστε να μπορέσουν να κατευθυνθούν εκεί που αρχικά ήθελαν.
Ο Κορνήλιος (σ.σ. Σελαμσής) μέσα από το υλικό που του δόθηκε, έφτιαξε ένα δικό του καμβά, έδωσε ένα δικό του μοναδικό αέρα σε αυτό που είχε να κάνει, ενώ οι ARTéfacts ensemble απογείωσαν με το παίξιμό τους την ιδέα. Πέρασα πολύ όμορφα και έμαθα πολλά πράγματα μέσα από την συγκατοίκηση αυτή, ήταν μια σπουδή στη φιλία , τη σύνθεση και την μουσική».
Τα φυσικά όργανα και το λεξιλόγιο της σύγχρονης μουσικής αποκαλύπτουν διαστάσεις που τα κομμάτια του πρωτοπόρου της electronica στην Ελλάδα πάντοτε είχαν, αλλά τις υπέτασσαν σε ένα ύφος διαφορετικό, υπέρ της αμεσότητας. Η εμπειρία του Κορνήλιου Σελαμσή, αλλά και η αφοσίωση των λαμπρών μουσικών του ARTéfacts ensemble έβγαλαν τα πάντα στην επιφάνεια με τρόπο απλό, ευθύ και φυσικό. Η βιόλα της ομάδας, ο Μάριος Δαπέργολας, ένας μουσικός ξεχωριστής ευαισθησίας και ευφυίας, επιχειρεί να αποδώσει το γεγονός με λέξεις:
Κωνσταντίνος Βήτα
« (Για λίγο μείναμε εκεί, γιατί τα όνειρα βιάζονται να πάνε παραπέρα.)
… δυο τρένα με διαφορετικές αφετηρίες και προορισμούς βρίσκονται δίπλα-δίπλα σε έναν μεγάλο σιδηροδρομικό σταθμό. Τα ενώνει μια αποβάθρα. Είναι ήδη τέλη Σεπτέμβρη και σιγοβρέχει. Οι επιβάτες των τρένων κατεβαίνουν και πάνε προς το στέγαστρο. Ανάμεσά τους μια.. pop-κατσαρίδα τρέχει ζαλισμενη λες και μόλις δραπέτευσε απο ένα τεράστιο ηχείο. (Ανα)γνωρίζονται και ξεκινούν να ανταλλάσσουν τις πραμάτειες τους. Τα αγαπημένα χειροτεχνήματα του ενός συντονίζονται με τις πιο βαθιές συχνότητες του άλλου για να φτιάξουν ένα νέο ηλεκτρονικό κύκλωμα, χωρίς καλώδια. Τονικότητες.. σε-LAm, σε SIb.. δεν έχουν σημασία, γίνονται σκαλοπάτια σε παρόμοια βαγόνια. Αναμειγνύουν τις αντηχήσεις των ταξιδιών τους με καινούργιες χροιές που γεννιούνται από αυτό το αντάμωμα, την συγκατοίκηση τους σε ένα μικρό ξέφωτο στο χρόνο. Ένας χρονοδιακόπτης, ένα κομμάτι παζλ που έλειπε πατιέται με προσοχή και βάζει σε λειτουργία τις μηχανές των τρένων που συνεχίζουν το τραχύ τους γλίστρημα στις παράλληλες ράγες. Στον χώρο των αποσκευών πάνω σε ένα ηλεκτρικό γραμμόφωνο ένας δίσκος μιας όμορφης συγκατοίκησης, σαν ένα σύστημα αστρικών δακτυλιδιών, συνεχίζει και αυτός την ατέρμονη σπειροειδή περιστροφή του».
Η σημασία της προσέγγισης του ARTéfacts ensemble έγκειται στην ικανότητά του να οικειοποιηθεί ένα υλικό που, σε πρώτη ανάγνωση, μοιάζει να μην εμπίπτει σε αυτά που το σύνολο συνηθίζει να διαχειρίζεται. Η ενορχήστρωση του Κορνήλιου Σελαμσή έσκαψε μέχρι τον πυρήνα εμβληματικών κομματιών όπως το «Πάρκο», ο «Ασύρματος Κόσμος» ή «Το Δωμάτιο» κάνοντάς μας να τα δούμε με εντελώς άλλο βλέμμα, σαν να είναι πρώτη φορά. Ο ίδιος μάς είπε: «Μία ιδιωτική αφήγηση αρκετά αφηρημένη που λαμβάνει χώρα όταν το πρώτο μουσικό κομμάτι της Συγκατοίκησης ολοκληρώνεται: Είναι βράδυ Ιουλίου, σχεδόν τελειώνω το “Δωμάτιο”. Που είναι ένα κομμάτι, ένα τραγούδι, από κατασκευής μη ηλεκτρονικό. Που εγώ φαντάζομαι μια πόρτα να ανοίγει και να κλείνει. Και από την πόρτα εκείνη, κάθε φορά που ανοίγει, εισρέει στο “Δωμάτιο” ένας ποταμός. Ή έτσι φαντάζομαι όσο γράφω και σβήνω και γράφω και σβήνω απειροελάχιστες μετακινήσεις συγχορδιών και υψίσυχνων νοτών. Είμαι πλήρως διαυγής και σοβαρά εργαζόμενος όμως έχω την εικόνα ενός παλιού ραδιοφώνου από το ηχείο του οποίου κυλά κάποιου είδους κόκκινο υγρό. Σε πλησμονή. Και σχηματίζει κι αυτό, το κόκκινο το υγρό, μαιάνδρους ποτάμιους στο τζάμι του γραφείου μου. Μου αρέσει που σκέφτομαι έτσι και σκέφτομαι ότι δεν θα τελειώσω ποτέ αυτό το γράψιμο όμως. Δέκα μέρες για τρία λεπτά ενορχήστρωσης είναι μάλλον υπερβολικά. Αν ήμουν εργάτρια σε Σοβιετικό εργοστάσιο θα ήμουν ήδη στη Σιβηρία. Και έτσι παίρνω μερικές αποφάσεις. Και τακτοποιώ την παρτιτούρα. Οκτώ σελίδες. Τίποτα. Και κοιμάμαι. Και ξυπνάω πολύ νωρίς και αφήνω τον άλλο άνθρωπο να κοιμάται ήσυχος στο κρεβάτι και κλείνω πίσω μου την πόρτα του δωματίου μου και κάθομαι με τη δροσιά, όπως λένε, και φτιάχνω τις νότες των μουσικών και φεύγω για την ηχογράφηση που θα κάνουμε. Και αυτό το τυπικό πρωί της ζωής μου το θυμάμαι με απεριόριστη λεπτομέρεια χωρίς να ξέρω ακριβώς γιατί, ως ένα απόλυτο στιγμιότυπο ευδαιμονίας».
Θεοδώρα Μπάκα
Η προσωπική μου αδυναμία από το άλμπουμ είναι «Το Άστρο». Η αφαιρετική προσέγγιση της ενορχήστρωσης δημιουργεί την ιδανική ατμόσφαιρα για να μεσουρανήσει η φωνή της Θεοδώρας Μπάκα: αναμφισβήτητα οι ερμηνείες της λαρισαίας μεσοφώνου αποτελούν ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα στη Συγκατοίκηση. Η άνεση με την οποία περνά από το μπαρόκ ρεπερτόριο, που ίσως να είναι ο φυσικός της χώρος, στη σύγχρονη μουσική, δίνουν σάρκα και οστά στη λέξη που διάλεξαν οι συντελεστές για τίτλο του cd Κάτω από την Ίδια Στέγη, οι εμπειρίες από διαφορετικά ιδιώματα συνυπάρχουν ευφυώς και η ωφέλεια είναι αμοιβαία. Ίσως όμως «Το Άστρο» να είναι το απαύγασμα αυτής της απόπειρας: η παγερή του αίσθηση σου δημιουγρεί αληθινά την εντύπωση ενός ήλιου τόσο μακρινού, που δεν μπορεί να σε ζεστάνει. Η αφόρητη ομορφιά του υπογραμμίζει τη μοναχικότητα, κάνοντάς τη σπαρακτική. Κι είναι ακριβώς η απουσία κάθε επιτηδευμένης δραματικότητας από την ερμηνεία της Θεοδώρας Μπάκα που το κάνει τόσο ευθύβολο: η οδύνη δεν κραυγάζει- είναι ήσυχη, κι αυτό κάνει απόλυτη την απελπισία της. Ένα αληθινό κομψοτέχνημα…
