«Συμβουλές από έναν μαθητή του Μόρρισον σε έναν φανατικό του Τζόυς»: Μια καλειδοσκοπική pulp ιστορία

Έβλεπε τη λογοτεχνία σαν έναν τρόπο αποκρυπτογράφησης ενός κόσμου που μοιάζει εκ φύσεως παράλογος και οποιαδήποτε απόπειρα ερμηνείας του, είναι -εξαρχής- καταδικασμένη. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, δεν σταματούσε την προσπάθεια να επιχειρεί να κατανοήσει, να καταλάβει, να βρει τα ίχνη κάποιου νοήματος. Το αποτέλεσμα; Η δημιουργία ενός συγγραφικού σύμπαντος όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν και στο οποίο όταν ειπεισέρχεσαι, ούτε θέλεις, ούτε μπορείς να βγεις. Παγιδεύεσαι μέσα σε αυτό, γοητεύεσαι, αφήνεσαι και απολαμβάνεις την μοναδική αυτή εμπειρία.

Η τρόπος γραφής του αν και δεν είναι ούτε μαγικός ρεαλισμός, ούτε μπαρόκ, κινείται κάπου ανάμεσα στον σκληρό ρεαλισμό και σε ένα ονειρικό -θα έλεγε κανείς- παράδοξο. Στην ουσία, η λογοτεχνία του γίνεται ένας καθρέφτης της Λατινικής Αμερικής – περισσότερο, όμως, ως μιας κατάστασης του νου και λιγότερο ως κάποιου συγκεκριμένου τόπου. Άλλωστε, επαναλαμβανόμενα θέματα στα έργα του είναι οι κάθε λογής αναζητήσεις: η σαγήνη της ποίησης, η σχέση ανάμεσα στην ποίηση και στο έγκλημα, η αναπόφευκτη βία της σύγχρονης καθημερινότητας, ο έρωτας και, φυσικά, ο θάνατος.

Η περίπτωση του Χιλιανού συγγραφέα Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953–2003) που έμελλε να αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως μυθιστοριογράφος -αν και έγραψε, επίσης, διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια- είναι μοναδική, αφού μέσα από όλα αυτά κατάφερε και συγχώνευσε τα πάντα: ποιητικές εξάρσεις, μυθοπλασία, αλληγορία, ειρωνικές παραπομπές, αυτο-υπονομεύσεις, ρητορικά σχήματα, την ποπ κουλτούρα – μεταξύ άλλων.

Και, πράγματι, τα έργα του Μπολάνιο είναι λαβύρινθοι με αμέτρητους διαδρόμους που άλλοτε διασταυρώνονται και άλλοτε αποκλίνουν. Μπορείς έκπληκτος να ακολουθήσεις διαφορετικές διαδρομές, καταλήγοντας είτε στο ίδιο σημείο, είτε κάπου αλλού – χωρίς ποτέ να αισθάνεσαι ότι έχασες το νόημα της αφήγησης με την οποία σε έχει, ωστόσο, παγιδεύσει. Αυτή είναι η μαγεία της μυθοπλασίας του.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βιβλίο του «2666» στο οποίο τέσσερις παθιασμένοι καθηγητές της γερμανικής φιλολογίας αναζητούν τα ίχνη του Γερμανού συγγραφέα Μπένο φον Αρτσιμπόλντι. Την τελευταία φορά που έδωσε σημεία ζωής βρισκόταν σε μια πόλη στα σύνορα Μεξικού και Η.Π.Α., όπου εκατοντάδες γυναίκες είχαν βρεθεί άγρια δολοφονημένες. Ο Μπολάνιο αφηγείται την ιστορία της ζωής του Αρτσιμπόλντι και, ταυτόχρονα, καταγράφει με την ανατριχιαστική νηφαλιότητα κάποιας αστυνομικής αναφοράς, την αλληλουχία των φόνων.

Μέσα από πολυάριθμα γκροτέσκα πορτρέτα και φλερτάροντας με όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη, δημιουργείται μια εικόνα του εικοστού αιώνα – με πινελιές από την Αποκάλυψη! Και όλα αυτά, συνδέοντας το γκανγκστερικό μυθιστόρημα με την πολεμική μαρτυρία, την επιστημονική φαντασία με το ρεπορτάζ, αποθεώνοντας μια λογοτεχνία που μιλάει για τη φρίκη, την απουσία νοήματος, τον έρωτα, το θάνατο.

Πάντως, το αριστούργημά του είναι «Οι άγριοι ντετέκτιβ», με μια περίπλοκη αφηγηματική τεχνική που σε μαγνητίζει και από την οποία δεν μπορείς –για ακόμη μία φορά- να αποσπαστείς, κολλάς σε αυτήν, σαν να είναι ένας γιγάντιος ιστός που να μοιάζει ακατανόητο το πώς εξυφάνθηκε. Η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, το ενδιαφέρον δεν χάνεται στιγμή, ο αναγνώστης γοητευμένος δεν νοιάζεται που η πλοκή δεν προχωράει γραμμικά, τον αφορά η κάθε μικρή ιστορία ξεχωριστά – πρόκειται για έναν βιβλιοφιλικό θρίαμβο με μία καταιγιστική παράθεση ονομάτων συγγραφέων και ποιητών και παράλληλα μια τρελή ιστορία που εκτείνεται από τη δεκαετία του ’20 έως το ’90.

Όσο για το «Οι Συμβουλές από έναν μαθητή του Μόρρισον σε έναν φανατικό του Τζόυς», είναι το οραματικό ημερολόγιο ενός νεαρού ήρωα-αντιήρωα που αντιστρέφει και αναθεωρεί το τυπικό λογοτεχνικό πλαίσιο που αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία μιας περιπέτειας σαν αυτή της Μπόννυ και του Κλάυντ. Γραμμένο με τέσσερα χέρια στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στο μυθιστόρημα αυτό ο Ρομπέρτο Μπολάνιο και ο Α. Γκ. Πόρτα ένωσαν το ταλέντο τους για να φτιάξουν μαζί μια pulp ιστορία στην οποία, με θαυμαστό τρόπο ο αναγνώστης δεν βρίσκει ρωγμές, δεν αντιλαμβάνεται καμία παραφωνία – ένα έργο που προοικονομεί αυτό στο οποίο θα βασιστεί ένα μέρος του μετέπειτα έργου τους : το παιχνίδι της πολυμάθειας, της μαυρίλας, της οργής, του χιούμορ και της μελαγχολίας.

Στον Άνχελ Ρος αρέσει ο κίνδυνος, ο Τζόυς και ο Τζιμ Μόρρισον. Ένα καλοκαίρι στη Βαρκελώνη, αυτός ο νέος, που θέλει να γίνει συγγραφέας, γνωρίζεται με την Άννα, μια εκκεντρική Νοτιοαμερικανή, και την ακολουθεί σαν ίσκιος της στα πιο σκοτεινά άκρα ή εκεί που τη σέρνει η τρέλα, παγιδευμένος ανάμεσα στη μουσική και την ψυχεδέλεια που τον συνεπαίρνουν και στην ηρεμία της λογικής σκέψης : ανάμεσα στον Τζιμ Μόρρισον και στον Τζέημς Τζόυς.

Στις αυτοκτονικές του περιπλανήσεις, αυτό το ζευγάρι που ζει στο χείλος του γκρεμού θα αγαπηθεί, θα χαθεί, θα παίξει με τη ζωή του και με τη ζωή των άλλων, θα τρομοκρατήσει και θα σφαγιάσει με παραλογισμό, κυνηγώντας τον πιο απίθανο στόχο. Πώς θα τα καταφέρει η Άννα να γλιτώσει από την καταβύθιση στο έγκλημα; Κι ο Άνχελ θα καταφέρει να γράψει το τζοϋσιανό του μυθιστόρημα ενώ ακούει τις τελευταίες νότες από το The End του Τζιμ Μόρρισον ;

Η έκδοση συμπληρώνεται από το «Ημερολόγιο μπαρ» και ένα κείμενο του Α. Γκ. Πόρτα, στο οποίο αφηγείται, πάνω από τριάντα χρόνια αργότερα, την εμπειρία τού να γράφεται ένα βιβλίο με τον Ρομπέρτο Μπολάνιο. Αλληγορικός, σκοτεινός, ειρωνικός, ποιητικός, παιγνιώδης και -σε κάθε περίπτωση- δεινός αφηγητής των πλέον ευφάνταστων ιστοριών, ο Μπολάνιο (εδώ, μαζί με τον Α. Γκ. Πόρτα) διαπραγματεύεται και ιχνηλατεί ιδιοφυώς και σε αυτό το μυθιστόρημα -σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του- το ανθρώπινο δράμα. Και το κάνει, για ακόμη μία φορά, με τον δικό του αδιαπραγμάτευτο τρόπο: ιδιοφυώς, αλλά πάντα με μία συγκινητική ταπεινότητα…

Βιβλιογραφίες

Αξιώθηκε να γίνει σύζυγος, μητέρα, βασίλισσα. Η ζωή της μοιράστηκε απ’ τον πόλεμο ανάμεσα στην ευτυχία και την ατίμωση, στη χαρά και την ντροπή. Ίσως να μην υπήρχε πιο επιτυχημένο όνομα απ’ αυτό που της έδωσαν: Ανδρομάχη. Μόνο που έγινε ένα λάθος: Ανδρωμάχη θα ήταν το πιο σωστό. Γιατί δεν ήταν ένας ο άνδρας εκείνος με τον οποίο έδωσε τις μάχες της αλλά πολλοί. Άνδρες που τη λάτρεψαν και άλλοι που την κηλίδωσαν, αφήνοντας ανεξίτηλα στο κορμί και στην ψυχή της τα σημάδια τους. Πρόκειται για την τραγική ιστορία μιας γυναίκας, μητέρας και βασίλισσας, που έζησε τις στάχτες της Τροίας και βρέθηκε στην ανάγκη να αγαπήσει ό,τι κανονικά θα έπρεπε να μισεί με όλη την ψυχή της.

Ο Λεν Ντέιτον, μαζί με τον Ίαν Φλέμινγκ και τον Τζον Λε Καρέ, θεωρούνται οι κορυφαίοι εκπρόσωποι του κατασκοπικού μυθιστορήματος. Ένας υψηλόβαθμος επιστήμονας πέφτει θύμα απαγωγής. Μια βρετανική υπηρεσία μυστικών πληροφοριών αναλαμβάνει να ανακαλύψει τον λόγο. Ωστόσο, κυνηγώντας το θήραμα από το βρόμικο Σόχο ως την άλλη άκρη του κόσμου, μια φαινομενικά ξεκάθαρη αποστολή μετατρέπεται σε κάτι πολύ πιο δυσοίωνο. Το εντυπωσιακό ντεμπούτο του Λεν Ντέιτον «Απόρρητος φάκελος Ίπκρες» επαναπροσδιόρισε το είδος του κατασκοπικού θρίλερ και χαρακτηρίστηκε ως «το αντιπροσωπευτικό μυθιστόρημα του Λονδίνου της δεκαετίας του 1960». Εμπεριέχει μέσα στις σελίδες του την αίγλη των καθαρόαιμων ιστοριών κατασκοπίας και μυστηρίου μιας άλλης εποχής, μιας εποχής όπου το σκοτάδι και οι μυστικές υπηρεσίες είχαν τους δικούς τους κανόνες.

Στην ήσυχη πόλη Μίλμπερν, τέσσερις ηλικιωμένοι φίλοι συναντιούνται και αφηγούνται ιστορίες – άλλες πραγματικές, άλλες φανταστικές, όλες όμως τρομακτικές. Ένας τρόπος να διασκεδάζουν την ανία τους. Ώσπου μια ιστορία έρχεται και στοιχειώνει και αυτούς και τη μικρή τους πόλη. Αφορά κάτι που έκαναν πολλά χρόνια πριν. Ένα καταραμένο λάθος. Ένα τρομακτικό ατύχημα. Έχει έρθει η ώρα να μάθουν ότι κανένας δεν μπορεί να θάψει το παρελθόν για πάντα… Το «Ιστορία φαντασμάτων» χάρισε διεθνή αναγνώριση στον Πίτερ Στράουμπ και χαρακτηρίστηκε από τον Στίβεν Κινγκ ως ένα από τα καλύτερα βιβλία τρόμου των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα.

Η Σμαράγδα Καλλίνικου, μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου και σύζυγος του μεγιστάνα Γεράσιμου Καλλίνικου, βρίσκεται άγρια δολοφονημένη στην απόμερη παραλία Νερόμυλος. Δύο ημέρες πριν από τη δολοφονία της είχε απειλήσει σε απευθείας μετάδοση με την αποκάλυψη ενός σκανδάλου που θα συντάραζε την πολιτική σκηνή. Η ανακάλυψη του πτώματός της προκαλεί σοκ στο πανελλήνιο και πολυμελή κλιμάκια της αστυνομίας συρρέουν στο νησί για να εξιχνιάσουν το έγκλημα. Ο ψυχολόγος της Ιντερπόλ, Στέφανος Μωραΐτης, αδελφικός φίλος του πρωτότοκου Πέτρου Καλλίνικου, καλείται στην Ελλάδα για να συνδράμει στις έρευνες. Πληγωμένος, στο παρελθόν, από την οικογένεια αλλά και βαθύτατα υποχρεωμένος σε αυτήν, σπεύδει στο νησί για να έρθει αντιμέτωπος με τα ανοιχτά τραύματά του αλλά και με ανθρώπους που νομίζουν πως μπορούν να τον χρησιμοποιήσουν σαν μαριονέτα.