Που είναι οι θεσμοί;
Η διάσταση του φαινομένου καθώς και η παγίωση του στο χρόνο με έκανε να ανατρέξω στα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας που αφορούν στο εμπόριο ναρκωτικών ουσιών. Προς μεγάλη έκπληξη, οι επίσημες εκθέσεις του Σ.Ο.Δ.Ν. (Συντονιστικού Οργάνου Δίωξης Ναρκωτικών) για τα έτη 2012 και 2013 δεν κάνουν λόγο ούτε για μία σύλληψη στην περιοχή του Μενιδίου για διακίνηση ναρκωτικών ουσιών. Είναι παράδοξο να αναφέρουν τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας συλλήψεις στην περιοχή της Κερατέας και της Νέας Σμύρνης και όχι σε εκείνη του Μενιδίου, όπου το πρόβλημα φαίνεται αισθητά εντονότερο.
Τοξικομανής «κόβει» την κοκαΐνη μέσα στο λεωφορείο.
ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ απαντούν σε 4 ερωτήματα
Για το θέμα της χρήσης των ναρκωτικών, των αιτίων της και τις αλλαγές που επέφερε σε αυτήν η κρίση, μιλήσαμε με τον Ευάγγελο Καφετζόπουλο, Επιστημονικό Διευθυντής του ΟΚΑΝΑ, και την Μαρίνα Δασκαλοπούλου, υπεύθυνη του τμήματος Ενημέρωσης του ΚΕΘΕΑ.
Είναι η εξάρτηση ασθένεια;
«Στον ΟΚΑΝΑ θεωρούμε την εξάρτηση ασθένεια και οι χρήστες αντιμετωπίζονται ως ασθενείς», μας λέει ο κ. Καφετζόπουλος. «Πιστεύουμε ακόμη ότι ο ψυχολογικό κόσμος του ασθενή παίζει σημαντικό ρόλο στην εξάρτηση και για αυτό προσπαθούμε να τον διερευνήσουμε σε βάθος».
Για το ίδιο θέμα η κ. Δασκαλοπούλου, αναφέρει: «Στο ΚΕΘΕΑ αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε τον όρο ασθενής γιατί παραπέμπει σε μια στενά ιατρική – βιολογική αντίληψη του προβλήματος. Αν και στην ανάπτυξη της εξάρτησης εμπλέκονται και βιολογικοί παράγοντες, δεν πρόκειται για μία χρόνια υποτροπιάζουσα νόσο του εγκεφάλου, αλλά για ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο το οποίο απαιτεί και ανάλογη, σφαιρική και πολύπλευρη, αντιμετώπιση μέσα από την οποία μπορεί κανείς να οδηγηθεί «καθαρός» πίσω στη ζωή και στην κοινωνία. Σήμερα στη χώρα μας υπάρχουν άνθρωποι που είναι πάνω από 30 χρόνια «καθαροί», επειδή είχαν μέσα από τις θεραπευτικές κοινότητεςμια δεύτερη ευκαιρία και πήραν υποστήριξη σε πολλά διαφορετικά επίπεδα, όπως η υγεία, οιοικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, η εκπαίδευση, η εργασία, τυχόν νομικές εκκρεμότητες».
Η ψυχολογική συγκρότηση των χρηστών είναι αίτιο ή αποτέλεσμα της χρήσης ναρκωτικών ουσιών;
Ο κ. Καφετζόπουλος απαντά πως «τα πράγματα έχουν ξεκαθαρίσει τα τελευταία χρόνια. Μετά το 1945 αποκτήσαμε εργαλεία με τα οποία μπορούμε να αναλύσουμε την προσωπικότητα του ατόμου σε μεγαλύτερο βάθος. Αυτό που έδειξαν οι έρευνες είναι ότι οι χρήστες εμφανίζουν αυξημένο νευρωτισμό, είναι δηλαδή άτομα ευαίσθητα, με έντονο άγχος, και δεν μπορούν να υιοθετήσουν κάποια αξία ή να ακολουθήσουν κάποιον κανόνα στη ζωή τους. Είναι άτομα ριψοκίνδυνα , βαριούνται εύκολα και αναζητούν νέες εμπειρίες και περιπέτειες. Αναζητούν την ευχαρίστηση στη ζωή τους με έναν παρορμητικό τρόπο, χωρίς να έχουν περίσκεψη για τις συνέπειες των πράξεων τους. Αυτά είναι τα δύο χαρακτηριστικά. Αυτός ο τύπος ανθρώπου ενδέχεται να οφείλεται σε κληρονομικότητα. Σίγουρα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ο τρόπος ανατροφής και η ζωή μέσα στην οικογένεια, που φαίνεται πλέον να είναι ο καθοριστικός παράγοντας».
Σχετικά η κ. Δασκαλοπούλου σημειώνει: «Οι χρήστες ουσιών αποτελούν μια ετερογενή ομάδα, και οι συμπεριφορές εξάρτησης μπορεί να καθορίζονται από μια ποικιλία παραγόντων ψυχολογικών, κοινωνικών, οικογενειακών, πολιτισμικών ή βιολογικών. Η αντιμετώπισή των χρηστών ως ομοιογενούς ομάδας μπορεί να δυσχεράνει τις προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας. Από τη στιγμή, πάντως, που κάποιος εμπλέκεται σοβαρά με τις ουσίες αρχίζει να υιοθετεί μορφές συμπεριφοράς και έναν τρόπο ζωής που ταιριάζει στη χρήση και την «πιάτσα» και να συσσωρεύει ψυχολογικά, σωματικά, κοινωνικά προβλήματα. Οι οικογενειακές και κοινωνικές του σχέσεις διαταράσσονται, η εκπαιδευτική ή η επαγγελματική πορεία του διακόπτεται, μπορεί να έχει προβλήματα με τον νόμο. Η διαδικασία απεξάρτησης αναστρέφει αυτή την κατάσταση, δουλεύοντας με το υπόβαθρο που υπάρχει κάτω από το πρόβλημα και λαμβάνοντας υπόψη τις πολύπλευρες συνέπειές του. Βοηθάει τους χρήστες να αλλάξουν τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους και τις αξίες τους, να δημιουργήσουν νέες σχέσεις με τον εαυτό τους και τον περίγυρό τους.
Οδηγούν τα μαλακά ναρκωτικά σε πιο σκληρά; Τι πιστεύετε για τη νομιμοποίηση της κάνναβης;
«Πρόκειται για ένα μεγάλο ζήτημα στο οποίο βαρύνει ιδιαίτερα η προσωπική άποψη, αφού δεν είναι ακόμη επιστημονικά αποδεδειγμένο», σημειώνει ο κ. Καφετζόπουλος. «Η απάντησή μου στο αν η κάνναβη αποτελεί πύλη εισόδου για πιο σκληρά ναρκωτικά είναι αρνητική. Αυτό που σπρώχνει κάποιον στην κάνναβη είναι η γενικότερη τάση για πειραματισμούς. Γιατί όμως κάποιοι χρήστες προχωρούν σε πιο σκληρά; Η αιτία θα πρέπει να αναζητηθεί όχι στη φύση της κάνναβης ως εξαρτησιογόνου ουσίας αλλά στην κοινή αγορά που μαζί με την κάνναβη προμηθεύει και σκληρά ναρκωτικά. Γιατί κάποιος που πειραματίζεται με την κάνναβη να μην πειραματιστεί και με την ηρωίνη; Ο ίδιος έμπορος που διακινεί την κάνναβη πουλάει και ηρωίνη. Αν λοιπόν σπάσουμε αυτή την κοινή διακίνηση μέσω της νομιμοποίησης, θα σπάσω αυτή την κοινή αγορά, με αποτέλεσμα χρήστες μαλακών ουσιών να μην οδηγούνται σε χρήση σκληρών ναρκωτικών. Αυτά τα ζητήματα βέβαια δεν τα λύνει η επιστήμη, τα λύνει η πολιτική».
Η κ. Δασκαλοπούλου σημειώνει πως «είναι γνωστό ότι όσοι καταλήγουν στα λεγόμενα «σκληρά» ναρκωτικά στη μεγάλη τους πλειονότητα ξεκινούν με τα λεγόμενα «μαλακά». Από την άλλη, είναι εξίσου γνωστό ότι πολλοί άνθρωποι που πειραματίζονται με τα «μαλακά» ναρκωτικά δεν θα προχωρήσουν στη χρήση άλλων ουσιών. Παρόλα αυτά τα αιτήματα προς το ΚΕΘΕΑ λόγω κατάχρησης ή εξάρτησης από κάνναβη παρουσιάζουν αύξηση τα τελευταία χρόνια. Από αυτή την άποψη καμία εξαρτησιογόνα ουσία δεν είναι αθώα και το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό. Αυτό που μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα είναι ότι σε κάθε περίπτωση ο χρήστης δεν πρέπει να ποινικοποιείται. Η θέση των εξαρτημένων είναι στην κοινωνία και όχι στη φυλακή. Αυτό που ο χρήστης έχει πραγματικά ανάγκη –και είναι και προς το συμφέρον της ίδιας της κοινωνίας- είναι η απεξάρτηση και η επανένταξη, γιατί οδηγούν σε συνολική αλλαγή τρόπου ζωής με εγκατάλειψη και της χρήσης και της συνδεόμενης με αυτήν παραβατικής συμπεριφοράς».
Πώς έχει επηρεάσει η κρίση την αγορά των ναρκωτικών;
«Η κρίση οδήγησε στην εμφάνιση νέων ναρκωτικών μετά το 2009. Υπήρξε μάλιστα μια στροφή στη χρήση. Η ηρωίνη άρχισε να νοθεύεται περισσότερο, ενώ αυξήθηκε και η ενέσιμη χρήση, καθώς είναι πιο φτηνή. Ταυτόχρονα έχουμε την είσοδο από ευρωπαϊκές χώρες φθηνών ναρκωτικών, όπως το σίσα, που παρασκευάζεται από ιώδιο, απορρυπαντικά και υγρά από μπαταρία», σημειώνει ο κ. Καφετζόπουλος.
Με τη σειρά της η κ. Δασκαλοπούλου παρατηρεί ότι «η κρίση έχει αλλάξει σημαντικά τα δεδομένα και έχει μεταβάλει το προφίλ των χρηστών, αφού πολλοί από αυτούς είναι πλέον άστεγοι. Η ύφεση προκάλεσε ακόμη έξαρση του HIV και άλλων λοιμωδών νοσημάτων. Η έλλειψη υποστήριξης, το ζοφερό περιβάλλον της κρίσης, η διάρρηξη των δικτύων υποστήριξης έχουν αυξήσει την εξαθλίωση των χρηστών και την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, όπως η κοινή χρήση σύριγγας, η παράλληλη χρήση, το σεξ χωρίς προφυλάξεις, η χρήση νέων, φθηνών, αλλά εξαιρετικά επικίνδυνων ουσιών. Η υποστήριξη των χρηστών στο δρόμο είναι προτεραιότητα για τους θεραπευτικούς οργανισμούς αυτή την περίοδο».
