Γάζα σημαίνει εγκλεισμός. Είναι μια λωρίδα γης με μήκος 42 χιλιόμετρα και μέγιστο πλάτος 12,5 χιλιόμετρα, ενώ μπορεί να τη διασχίσει κάποιος με αυτοκίνητο από βορρά προς νότο μέσα σε μόλις μιάμιση ώρα.
Η Γάζα περικλείεται από τη θάλασσα στα ανατολικά, από ένα «φράγμα ασφαλείας» —φράχτη από συρματόπλεγμα και αγκαθωτό σύρμα— στα ανατολικά, ενώ στον βορρά έχει ανεγερθεί ένα τείχος ύψους πολλών μέτρων ώστε να μην διασχίζουν οι άνθρωποι τα σύνορα. Άλλο ένα τείχος, υπόγειο αυτή τη φορά, είναι υπό κατασκευή.
Έπειτα από συγκρούσεις μεταξύ υποστηρικτών της Χαμάς και της Φατάχ το 2007, τρεις πολεμικές επιχειρήσεις του Ισραήλ το 2008-2009, το 2012 και το 2014, καθώς και 10 χρόνια αποκλεισμού, οι σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν εκεί αγωνίζονται να σταθούν ξανά όρθιοι.
«Έχω φύγει από τη Γάζα μόνο μία φορά. Με πήγαν στην Αίγυπτο για να κάνω μια εγχείρηση όταν ήμουν 8 ετών. Δεν θυμάμαι τίποτα!» λέει ο 22χρονος Χασάν, ο οποίος πυροβολήθηκε στα σύνορα τον Δεκέμβριο. Πολλοί από τους κατοίκους δεν έχουν μπορέσει ποτέ να φύγουν από τη Γάζα, ιδίως μετά τον αποκλεισμό που επέβαλε το Ισραήλ έπειτα από τη νίκη της Χαμάς στις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές το 2006.
«Δεν έχουμε το δικαίωμα να μετακινούμαστε όπως οι άλλοι άνθρωποι. Όμως είμαστε άνθρωποι» λέει ο Χασάν. Σήμερα, οι Ισραηλινοί εξακολουθούν να χορηγούν με εξαιρετική φειδώ τις άδειες εξόδου, και μάλιστα το 2017 ο αριθμός τους μειώθηκε κατά 50% συγκριτικά με το 2016.
Σύμφωνα με το OCHA, το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, μόλις 240 άνθρωποι κατά μέσο όρο την ημέρα έπαιρναν άδεια να περάσουν τα σύνορα προς κάποια κατεύθυνση το πρώτο εξάμηνο του 2017, για επαγγελματικούς ή εκπαιδευτικούς σκοπούς, για ιατρικούς λόγους ή επειδή είναι μέλη διεθνών οργανώσεων. Για όλους τους άλλους, το ταξίδι απλά είναι αδύνατο.
Ρεύμα 4 με 6 ώρες την ημέρα
Για πολλούς μήνες, οι κάτοικοι της Γάζας είχαν ρεύμα μόλις δύο με τρεις ώρες την ημέρα, συχνά τη νύχτα. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε την περασμένη άνοιξη εξαιτίας της εσωτερικής διαμάχης μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής και της Χαμάς. Εκείνη την περίοδο, πολλοί ασθενείς έλεγαν στις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ότι η γυναίκα τους σηκωνόταν μέσα στη νύχτα για να μαγειρέψει και να βάλει πλυντήριο.
Το καλοκαίρι, που η θερμοκρασία στη Γάζα ξεπερνά τους 30 βαθμούς, ήταν αδύνατο να διατηρηθούν κρύα τα τρόφιμα. Η κατάσταση έχει βελτιωθεί κάπως, όμως οι κάτοικοι εξακολουθούν να πρέπει να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού με τέσσερις έως έξι ώρες ρεύμα την ημέρα.
Ο ηλικίας 14 μηνών Ουσαΐντ νοσηλεύτηκε με εγκαύματα στα χέρια. «Τις ώρες που έχουμε ρεύμα, προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα ταυτόχρονα. Έτσι βιαζόμαστε, οπότε αυξάνεται ο κίνδυνος για τα παιδιά μας» εξηγεί η γιαγιά του.
Ένα σημαντικό πρόβλημα για τους κατοίκους της Γάζας είναι να βρουν καθαρό νερό. Πάνω από το 95% του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα είναι ακατάλληλο, ενώ το νερό της βρύσης είναι πολύ αλμυρό. Υπάρχουν ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης που παρέχουν νερό, αλλά αποτελούν ένα μικρό μέρος μόνο της λύσης.
Επίσης, το σύστημα αποχέτευσης και επεξεργασίας των λυμάτων απέχει πολύ από το να είναι αποτελεσματικό. Τα λύματα καταλήγουν στη θάλασσα, επομένως οι κάτοικοι δεν μπορούν πλέον να κάνουν μπάνιο. Η θάλασσα, που θα μπορούσε να είναι μια πηγή εσόδων για τους κατοίκους της Γάζας, έχει τους δικούς της περιορισμούς, συγκεκριμένα περιορισμούς ρύπανσης και αλιείας που έχουν επιβάλλει οι Ισραηλινοί.
Οι άνθρωποι τραυματίζονται συχνά στο σπίτι
Πολλές οικογένειες ζουν σε φτωχικά σπίτια, και τα γεύματα είναι μια ευκαιρία να μοιραστούν εύθυμες στιγμές. Κάποιοι ακόμη μαγειρεύουν και φτιάχνουν τσάι σε σόμπες ή σε φωτιές στο έδαφος. Έτσι, δεν αποφεύγονται τα ατυχήματα. Πολλοί ασθενείς παραπέμπονται στις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με σοβαρά εγκαύματα. Τα δύο τρίτα των εγκαυμάτων προκαλούνται από κάποιο υγρό που βράζει.
Αυτό συνέβη στην ηλικίας 15 μηνών Σαχέντ πριν από τρεις μήνες. Όλο το νερό μιας τσαγιέρας που ζεσταινόταν πάνω σε μια φωτιά έπεσε πάνω της στη διάρκεια μιας οικογενειακής συγκέντρωσης. «Μας ραγίζει την καρδιά να βλέπουμε την κόρη μας έτσι. Δεν έχουμε ξανακάνει τσάι από τότε» λέει η μητέρα της. Στην περίπτωση της Ασμά, 6,5 ετών, έπεσε πάνω της μια κατσαρόλα με νερό που έβραζε ο πατέρας της για να πλυθεί.
Επίσης συνηθισμένα είναι τα εγκαύματα που προκαλούνται από την έκρηξη των γεννητριών που χρησιμοποιούν ορισμένοι λόγω των διακοπών ρεύματος, καθώς και τα εγκαύματα που οφείλονται στην άμεση επαφή με φωτιά.
Στο 64,9% η ανεργία των νέων
«Είμαστε μορφωμένοι, δεν είμαστε χαζοί. Μαζεύουμε πτυχία, αλλά στο τέλος δεν έχουμε δουλειά. Δεν μπορούμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια αν δεν δουλεύουμε» λέει ο 22χρονος Χασάν, τεταρτοετής φοιτητής λογιστικής.
Οι περιορισμοί που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη μετακίνηση των αγαθών και των ανθρώπων μπλοκάρουν την οικονομία της Γάζας. Για παράδειγμα, τα οικοδομικά υλικά καθηλώνονται στα σύνορα, καθώς και ορισμένα ιατρικά είδη επειδή υπάρχει φόβος ότι θα χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.
Το τρίτο τρίμηνο του 2017 το συνολικό ποσοστό ανεργίας ήταν 46,6%, ενώ η ανεργία των νέων έφτανε το 64,9%.
Πολλοί ζουν κάνοντας περιστασιακές δουλειές, με διαστήματα ανεργίας. «Έχω δουλέψει ως ψαράς και ως μπογιατζής, σε οικοδομές και σε εστιατόρια. Από τότε που τραυματίστηκα δεν ξαναδούλεψα. Ξέρω να κάνω επτά δουλειές, αλλά δεν έχω καθόλου τύχη» λέει ο 22χρονος Μοχάμεντ Μ., που πυροβολήθηκε τον Ιούνιο του 2017 στα σύνορα με το Ισραήλ όπου είχε πάει για να διαμαρτυρηθεί, με μια παλαιστινιακή σημαία στο χέρι. Ο Φαρίς είναι συνομήλικός του και πριν από λίγες εβδομάδες είχε την ίδια τύχη με τον Μοχάμεντ. Από τότε που γνωρίστηκαν στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, έχουν γίνει αχώριστοι. «Ό,τι κερδίζεις εδώ, στο τέλος το χάνεις» προσθέτει.
Όπως λέει ο Μοχάμεντ Χ., οι νέοι έχουν μεγαλώσει μέσα σε αυτή τη βία. «Όταν είδα το πόδι μου να ανοίγει από μια σφαίρα, δεν λιποθύμησα καν. Είμαστε συνηθισμένοι σ’ αυτά τα πράγματα εδώ. Έχουν γίνει πόλεμοι κι έχουμε δει τους φίλους μας να πληγώνονται».
Αλληλεγγύη, η μόνη διέξοδος
Οι συνθήκες ζωής στη Γάζα χειροτερεύουν αργά αλλά σταθερά. Μπορεί σχεδόν όλα τα κτίρια που ισοπεδώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων του 2014 να έχουν ξαναχτιστεί (κυρίως χάρη στη διεθνή βοήθεια), όμως σχεδόν ο μισός πληθυσμός δεν έχει εξασφαλισμένη την καθημερινή τροφή του. Οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να τα βγάζουν πέρα όπως μπορούν, και η μόνη διέξοδος είναι η οικογενειακή αλληλεγγύη.
«Όταν δεν έχω αρκετά χρήματα για φαγητό, ζητάω από γνωστούς. Μερικές φορές μου δανείζει η μητριά μου 15 σέκελ. Ντρέπομαι φοβερά. Λέει όμως ότι είμαστε μια οικογένεια, ότι είμαι σαν γιος της και πως πρέπει να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον» λέει ο Αμπντέλ Ραχίμ, ένας 30χρονος ασθενής που νοσηλεύτηκε σε κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γάζα.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται στην Παλαιστίνη από το 1989, ενώ το 2000 άρχισαν να προσαρμόζουν τη φροντίδα που παρέχουν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των κατοίκων της Γάζας. Οι ομάδες της οργάνωσης προσφέρουν τώρα μετεγχειρητική φροντίδα (επίδεση, φυσικοθεραπεία και επανεκπαίδευση) σε σχεδόν 5.000 ανθρώπους με εγκαύματα ή τραύματα στις τρεις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Το 35% των ασθενών στις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι κάτω των 5 ετών, ενώ το 60% είναι κάτω των 15.
