Ένα φάντασμα τριγύριζε μέσα στον Λευκό Οίκο. Ήταν ο πρόεδρος, λίγες ώρες πριν παραδώσει τα κλειδιά στον Τζο Μπάιντεν. Δεν θύμιζε τώρα σε τίποτα τον γνωστό, αθεράπευτα ερωτευμένο με τη δημοσιότητα εαυτό του. Ως ατόφιος ναρκισσιστής, ωστόσο, ακόμα κι εκείνες τις τελευταίες ώρες δεν σκεφτόταν ούτε την εισβολή των οπαδών του στο Καπιτώλιο που εκείνος είχε προκαλέσει ούτε τις μέχρι τότε 400.000 ζωές τις θερισμένες απ’ το δρεπάνι της πανδημίας στη χώρα. Δεν τον απασχολούσε καν η επικείμενη προσαγωγή του σε δίκη. Το μυαλό του είχε εμμονικά καρφωθεί στο γιατί έχασε τις εκλογές. Σήμερα, ενάμιση μήνα μετά την επεισοδιακή πτώση του από τον προεδρικό θώκο, ο άνθρωπος που έκανε «γης μαδιάμ» την Αμερική έχει περάσει στον «κόντρα ρόλο» της σιωπής. Το ίδιο και οι οπαδοί του. Αποκαθηλώθηκε λοιπόν οριστικά το «είδωλο» Τραμπ στις συνειδήσεις των «ακολούθων» του που θυμίζουν θρησκευτική σέχτα ή μήπως πρόκειται για τη νηνεμία πριν την επόμενη καταιγίδα;
Πώς είναι τη μια στιγμή να κρατάς τις τύχες ολόκληρου του πλανήτη στα χέρια σου μαζί με τους κωδικούς για το βαλιτσάκι με τα πυρηνικά και την επόμενη να βρίσκεσαι εγκαταλελειμμένος, αν όχι πισώπλατα μαχαιρωμένος, από μέχρι πρότινος «φίλους» και συνεργάτες που εγκατέλειψαν το πλοίο όταν εσύ ως καπετάνιος το έριξες επάνω στο παγόβουνο; Η ψυχολογία του «έκπτωτου» και «προδομένου» θα μπορούσε να είναι μία μόνο εξήγηση πίσω από την περίεργη «εξαφάνιση» του μεγαλύτερου «attention whore» προέδρου στην αμερικάνικη ιστορία – και κατά πολλούς, του χειρότερου.
Σαν καθρεφτικά είδωλά του, μαζί με τον Τραμπ «εξαφανίστηκαν» από το προσκήνιο και οι οπαδοί του. Περιέπεσαν μάλιστα στην απόλυτη σιωπή την εβδομάδα ορκωμοσίας του Τζο Μπάιντεν, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ένα μετα-αποκαλυπτικό τοπίο στεφανωμένο με συρματόπλεγμα, με στρατό κι αστυνομία στα κέντρα πόλεων και τα δημόσια κτίρια τα οποία είχαν ανακηρυχτεί «απαγορευμένη ζώνη» για τους πολίτες – ειδικά στην Ουάσιγκτον. Οι αρχές ήθελαν να αποτρέψουν ενδεχόμενη συρροή οπαδών του Τραμπ και συνακόλουθα μπάχαλα – όμως τίποτα δεν συνέβη. «Μοιάζει με την Πιον Γιάνγκ. Μόνο αστυνομία και στρατός. Πουθενά πολίτες», έγραφε το πλακάτ ενός υποστηρικτή του Τραμπ που κατάφερε μια μοναχική παρέλαση στο πεζοδρόμιο.
Και μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Μπάιντεν, όμως, η τραμπική σέχτα μοιάζει να έχει λουφάξει. «Είτε είναι ο Τραμπ είτε οι εξεγερμένοι οπαδοί του, αν δεν πετύχουν αυτό που θέλουν, αν δεν μπορούν νικήσουν, θα δημιουργήσουν το μεγαλύτερο δυνατό χάος και θα πανηγυρίσουν γι’ αυτό», έγραφε Αμερικανός αναλυτής. Πώς ερμηνεύεται τότε αυτή η εκκωφαντική σιωπή;
Αναμφισβήτητα ο Τραμπ διαθέτει ακόμα τεράστια πολιτική επιρροή: Τον ψήφισαν 74 εκατομμύρια πολίτες. Αυτό δεν μπορεί ούτε το κόμμα του ούτε οι αντίπαλοί του να το αγνοήσουν, γιατί αλλιώς θα βρεθούν προ εκπλήξεως. Η μεγάλη του επιρροή διαδραμάτισε ενδεχομένως ρόλο στο ότι η Γερουσία τον έκρινε αθώο ως προς την κατηγορία της υποκίνησης σε εξέγερση για τα γεγονότα στο Καπιτώλιο. Η δίκη ήταν μακράν η συντομότερη (κράτησε πέντε μόλις ημέρες) από τις συνολικά τέσσερις στην ιστορία των ΗΠΑ. «Τόσο στη Βουλή των Αντιπροσώπων, όσο και στη Γερουσία, οι περισσότεροι Ρεπουμπλικανοί αξιωματούχοι αντιτάχθηκαν στη διαδικασία της δίκης – κι εκείνοι που δεν το έκαναν ήδη δέχονται δριμεία κριτική και κάποιες φορές ακόμα και επίσημες επιπλήξεις από τους Ρεπουμπλικανούς ψηφοφόρους τους», έγραφε το BBC. Η αθώωσή του σημαίνει ότι μπορεί να βάλει ξανά υποψηφιότητα για την Προεδρία το 2024.
Κι αν ψάχνουμε για φωτεινές ενδείξεις στο μονοπάτι της σιωπής, τον μίτο άρχισε να ξετυλίγει ο Τραμπ με τη δήλωση που έκανε στις 13 Φεβρουαρίου, μετά την αθώωση του από τη Γερουσία: «Το ιστορικό, πατριωτικό και ωραίο κίνημά μας Make America Great Again (MAGA / Κάνε την Αμερική Μεγάλη Ξανά) μόλις ξεκίνησε. Τους ερχόμενους μήνες έχω πολλά να μοιραστώ μαζί σας και ανυπομονώ να συνεχίσουμε το υπέροχο ταξίδι μας για μια μεγαλειώδη για όλους Αμερική».
Ωστόσο, υπάρχει κάτι ακόμα που έχει προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο στον Τραμπ, και μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που παραμένει σιωπηλός. Είναι ο έλεγχος των οικονομικών του, τα οποία «ξετινάζει» τώρα η αμερικανική Δικαιοσύνη. Εξάλλου, μόλις στις 22 Φεβρουαρίου, ο τέως πρόεδρος υπέστη μεγάλη νομική ήττα, αφού το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ απέρριψε την προσπάθειά του να μην ελεγχθούν από τον εισαγγελέα του Μανχάταν οι φορολογικές του δηλώσεις και άλλα οικονομικά έγγραφα. «Τι φοβάται ο Τραμπ;» αναρωτιούνται τα αμερικανικά ΜΜΕ. «Γιατί πολεμά τόσο τα πέντε τελευταία χρόνια και παραπάνω για να μη δούμε τους φόρους του;» «Ο Τραμπ είναι ο μόνος προεδρικός υποψήφιος μεγάλου κόμματος στη μετα-Γουοτεργκέιτ εποχή που δεν έδωσε ποτέ στη δημοσιότητα τις φορολογικές του δηλώσεις», έγραφε το CNN. Ο πιο πιθανός λόγος –κατά το CNN- είναι ότι θα αποκαλυπτόταν αφενός ότι δεν έχει πληρώσει φόρους για πολλά χρόνια, αφετέρου ότι έχει μεγάλα χρέη. Οι New York Times αποκάλυψαν ότι στα 11 από τα 18 χρόνια που εξέτασαν δεν είχε πληρώσει φόρους. Λογικό αυτή η μάχη να τον έχει απορροφήσει, καθώς προσπαθεί να αποτρέψει να αποκαλυφθεί το σαθρό του προφίλ ως πολέμιου του συστήματος.
Το καλά πληροφορημένο think tank Brookings Institution σε ανάλυση που δημοσίευσε στις 5 Φεβρουαρίου έκανε εννιά προβλέψεις για το μέλλον του Τραμπ. Στις πέντε από αυτές, το «φαινόμενο» Τραμπ ξεθωριάζει. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον έλεγχο των οικονομικών του. Αν βρεθούν «μελανά σημεία», δεν θα ξαναβάλει εύκολα υποψηφιότητα και μπορεί να καταλήξει ακόμα και στη φυλακή ή σε αναγκαστική φυγή από τη χώρα, έγραψε το Brookings.
Οι υπόλοιπες προβλέψεις του ινστιτούτου ωστόσο «βλέπουν» έναν Τραμπ κραταιό, είτε ως «τραμπική πτέρυγα» του Ρεπουμπλικανικού Κομματος είτε συσπειρώνοντας τους οπαδούς τού MAGA σε νέο κόμμα και ανατρέποντας ριζικά το αμερικανικό πολιτικό σκηνικό είτε μέσα από την ίδρυση πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας. Ως προς το τελευταίο, πιστεύεται ευρέως ότι ο τέως πρόεδρος σκοπεύει να συνεχίσει να συσπειρώνει την αμερικανική ακροδεξιά μέσα από κάποιο ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό κανάλι.
Μια από τις πλέον ανησυχητικές προβλέψεις του Brookings είναι ότι ο απελθών πρόεδρος μπορεί να συνεχίσει να τροφοδοτεί εστίες έντασης. «Ο Ντόναλντ Τραμπ λατρεύει να τον λατρεύουν, ανεξάρτητα από το ποιος το κάνει, και τώρα που έχασε τον τίτλο του “στρατάρχη” ενδέχεται να βρει έναν διαφορετικό στρατό να ελέγχει και να διευθύνει, μέσα στις ΗΠΑ», επισημαίνεται.
Και μπορεί να συσπειρώσει «στρατό», αφού οι αιτίες που ανέδειξαν τον τραμπισμό είναι ακόμα παρούσες. Η αμερικανική κοινωνία παρουσιάζεται πιο βαθιά διχασμένη από ποτέ μετά την εποχή του εμφυλίου πολέμου. «Έχουμε φτάσει σε κάτι που μοιάζει με δύο ασύμβατες Αμερικές, η καθεμία με το δικό της σύστημα πληροφόρησης, τα δικά της γεγονότα, τη δική της ιστορία, το δικό της αφήγημα», θα πει στο Politico o θρυλικός ιστορικός του Γέιλ Ντέιβιντ Μπλάιτ, βραβευμένος με Πούλιτζερ για τη μελέτη του στον Αμερικανικό Εμφύλιο και την Εποχή της Ανοικοδόμησης. Τη μία από αυτές της Αμερικές εκπροσωπεί ο Τραμπ.
Ανησυχητικό είναι πως, αντίθετα με την διαδεδομένη αντίληψη, η μελέτη των γεγονότων του Καπιτωλίου αποδεικνύει πλέον ότι οι οπαδοί του Τραμπ δεν ανταποκρίνονται συλλήβδην στον αφοριστικό, και τελικά ταξικά μεροληπτικό χαρακτηρισμό τους ως αμόρφωτων, μειωμένης νοημοσύνης ατόμων. Εξάλλου, ήταν πολλοί οι απλοί λαϊκοί άνθρωποι που την ημέρα της επιδρομής στο Καπιτώλιο παρακολουθούσαν με αποτροπιασμό τα γεγονότα. Το Atlantic θα διέλυε τελικά με στοιχεία αυτόν τον βολικό μύθο, δημοσιεύοντας στις 2 Φεβρουαρίου τα αποκαλυπτικά αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο, βασισμένης στα αρχεία της Δικαιοσύνης και στην κάλυψη των γεγονότων από τα ΜΜΕ. Σύμφωνα με αυτή, το 40% από τα 193 άτομα στα οποία απαγγέλθηκαν κατηγορίες για την επιδρομή στο Καπιτώλιο ήταν επιχειρηματίες ή «λευκά κολάρα». «Σε αντίθεση με το στερεότυπο του εξτρεμιστή, πολλοί από τους φερόμενους ως συμμετέχοντες στις ταραχές στο Καπιτώλιο, είχαν να χάσουν πολλά», έγραφε το Atlantic. «Εργάζονται ως διευθύνοντες σύμβουλοι, ιδιοκτήτες καταστημάτων, γιατροί, δικηγόροι, ειδικοί πληροφορικής και λογιστές». Εντυπωσιακό στοιχείο ότι μόνο το 9% εξ αυτών ήταν άνεργοι. Οι επιδρομείς του Καπιτωλίου έχουν λοιπόν «διαφορετικό δημογραφικό προφίλ από εκείνο παλαιότερων ακροδεξιών εξτρεμιστών», καταλήγει η έρευνα. Κι αυτοί οι ακροδεξιοί εξτρεμιστές δεν έπαψαν ξαφνικά να υπάρχουν.
Όπως δεν έπαψαν να υπάρχουν ξαφνικά και οι συνωμοσιολόγοι QAnon, μια σέχτα παρανοϊκών που λατρεύουν ως ήρωα τον Τραμπ. Ανάμεσα στους εισβολείς στο Καπιτώλιο ήταν και οπαδοί της θεωρίας QAnon, πυρήνας της οποίας είναι ότι ο Τραμπ διεξάγει πόλεμο ενάντια σε μια πολιτική, επιχειρηματική και μιντιακή ελίτ σατανιστών παιδόφιλων. Οι QAnon θεωρούν ότι ο αγώνας αυτός θα λήξει με τη σύλληψη και εκτέλεση προσωπικοτήτων όπως η Χίλαρι Κλίντον, για την οποία μάλιστα το μέλος του Κογκρέσου Τέιλορ Γκριν (Ρεπουμπλικανή) είπε ότι ήπιε το αίμα παιδιού, αφού το βίασε και το τεμάχισε. Ο Τραμπ δεν έχει επικροτήσει ανοιχτά τη θεωρία, αλλά έχει δηλώσει ότι οι οπαδοί της είναι άνθρωποι «που αγαπούν τη χώρα μας». Και σε αυτή την περίπτωση, πρόσφατη έρευνα της Civiqs κατέγραψε πως δεν είναι όλοι οι QAnon βασικής μόρφωσης και ότι υπάρχει ένα 5% πτυχιούχων που ενστερνίζεται τη θεωρία (72% την απορρίπτει).
Η QAnon μπορεί να έχασε έδαφος με την εκλογική ήττα του Τραμπ (γιατί πώς θα νικήσει τους «παιδόφιλους σατανιστές» αν δεν είναι πρόεδρος;), ωστόσο στις 24 Φεβρουαρίου, δημοσιευόταν ότι οι QAnon περιμένουν τον Τραμπ να αναλάβει ξανά καθήκοντα στις 4 Μαρτίου.
Πού χάθηκαν όμως τελικά οι «φωνακλάδες» τραμπιστές; Δεν είναι μόνο ότι έχουν υποστεί το σοκ μιας ήττας. Είναι και ότι βρίσκονται σε φάση ανασύνταξης. Ένα από τα δεδομένα που άλλαξαν το τοπίο και τους αιφνιδίασαν ήταν και η φίμωσή τους από μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Την οργή τους δέχτηκε το Twitter μετά την κατάργηση του λογαριασμού του Τραμπ, με την πλατφόρμα να χάνει χρήστες. Το Facebook και το YouTube επίσης ανέστειλαν τους λογαριασμούς του Τραμπ. Μετά την επιδρομή στο Καπιτώλιο, Facebook και Twitter ανέπτυξαν επιθετική πολιτική απέναντι στους οπαδούς της QAnon, ενώ η Amazon ανέστειλε τη λειτουργία της αποκαλούμενης πλατφόρμας ελευθερίας λόγου Parler -που χρησιμοποιούνταν πολύ από τραμπιστές, ακροδεξιούς και συνωμοσιολόγους- από τις διαδικτυακές υπηρεσίες της. Είναι χαρακτηριστικά σχόλια οπαδών του Τραμπ κάτω από βίντεο του Fox Business, όπως αυτό: «Απολύεστε. Amazon Prime, Twitter, Facebook, αντίο».
Κι όπως συμβαίνει συνήθως, έτσι και σε αυτή την περίπτωση οι απαγορεύσεις όπλισαν με περισσότερο πείσμα όσους τις υπέστησαν. Οι οπαδοί του Τραμπ, λοιπόν, άρχισαν να καταφεύγουν σε μικρότερες πλατφόρμες με λιγότερες περιορισμούς όπως το Gab και η εφαρμογή μηνυμάτων Telegram. Αναλυτές προειδοποιούν ότι η «φυγή» από τις μεγάλες πλατφόρμες και η επακόλουθη πολυδιάσπαση θα σηκώσει προπέτασμα καπνού, αφού οι διεργασίες των τραμπιστών θα γίνονται πλέον μακριά από τη δημόσια θέα. «Οδεύουν κατευθείαν μέσα σε ένα εκκολαπτήριο εξτρεμισμού», είπε ένας αναλυτής στο NPR. Με άλλα λόγια, δεν θα σταματήσουν οι οπαδοί του Τραμπ να οργανώνονται, απλώς δεν θα είναι φανερά τα «ίχνη» τους, και άρα οι ΗΠΑ μπορεί να βρεθούν ξαφνικά προ νέας εκπλήξεως τύπου Καπιτωλίου – και να μην καταλάβουν και πώς.
Ο Τραμπ ηγήθηκε στην κούρσα της δυσαρέσκειας στη χώρα εναντίον των θεσμών που δεν λειτουργούν καλά, χωρίς βέβαια να κάνει κάτι για να τους καταστήσει πιο αξιόπιστους. Οι Αμερικανοί έχουν πολλούς λόγους να είναι θυμωμένοι με το κατεστημένο. Με τις τεράστιες ανισότητες και τη διαφθορά στη χώρα του αμερικανικού ονείρου. Με το ότι αρκετοί πολέμησαν στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους των ΗΠΑ και περίμεναν καλύτερη «ανταμοιβή». Πώς κατάφερε και κεφαλαιοποίησε μεγάλο μέρος αυτού του θυμού Τραμπ; «Ο Τραμπ, ένας τηλεοπτικός αστέρας που έβλεπε τηλεόραση ενώ οι αντίπαλοί του διάβαζαν χιλιάδες σελίδες βιογραφιών Αμερικανών προέδρων, ήξερε πώς να συνδεθεί με αυτούς τους Αμερικανούς», έγραφε το Al Jazeera. Εξάλλου, και ο ίδιος ήταν θυμωμένος που «δεν τον πήρε ποτέ στα σοβαρά η ελίτ της Νέας Υόρκης». Ο μύθος των «κλεμμένων εκλογών» ρίχνει κι άλλο κάρβουνο τώρα στις θεωρίες συνωμοσίας – και τον τραμπισμό.
Αμέσως μετά την εκλογική ήττα του Τραμπ, το Wired προέβλεπε πως αυτός, «ένας σύγχρονος δεξιοτέχνης του αποπροσανατολισμού των μαζών, δεν έχει σκοπό να εγκαταλείψει την αμερικανική σκηνή σύντομα. Αποδομεί το κράτος και την αμερικανική κοινωνία. Η νίκη του Τζο Μπάιντεν επιβραδύνει τα σχέδια του, που τώρα “κάνουν κοιλιά”, αλλά ο τραμπισμός θα υπάρχει για καιρό ακόμα. Η επιστροφή στην κανονικότητα που τόσοι επιθυμούν θα χρειαστεί την υπομονή των αγίων και την πολιτική κινητοποίηση εκατομμυρίων». Και είναι μια «προφητεία» ιδιαίτερα αληθοφανής.
