Η συνεργασία και η δημιουργία ομάδων είναι η απάντηση σε κάθε είδους κρίση που πλήττει την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. Είναι ένας τρόπος αντίδρασης στα στερεότυπα που αποδεδειγμένα δεν απέδωσαν, αλλά και στη γενικευμένη απαισιοδοξία. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια ομάδα νέων ανθρώπων δημιούργησε στον Κολωνό, απέναντι από το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, το Συνεργατικό Καφενείο.
Πρόκειται για έναν μικρό, αλλά φιλόξενο και ενδιαφέροντα χώρο σε μια περιοχή που πιθανότατα δεν γνωρίζουν πολλοί. Όλα ξεκίνησαν το 2009, όταν τυχαία η αρχική ομάδα είδε το πωλητήριο στο καφενείο.
Ο Δημήτρης Βρεττός, ένα από τα μέλη του συνεργατικού Καφενείου, εξηγεί πώς έγινε, αλλά και τι εννοούμε λέγοντας συνεργατικό.
«Το καφενείο ξεκίνησε το 2009 μέσα από ένα point effect. Συναντήθηκαν στο πάρκο κάποια παιδιά με ανησυχίες, συζήτησαν και αποφάσισαν να κάνουν κάτι, εν προκειμένω το καφενείο. Ήταν σα μαγειρείο-καφενείο για περίπου 20 χρόνια, το πήραν και το ανακαίνισαν με προσωπική δουλειά. Τότε, η ομάδα αποτελούνταν από δέκα άτομα και ξεκίνησε με μια διαφορετική νομική μορφή, ως αστική μη κερδοσκοπική οργάνωση και με συνεργατικές αξίες, την έννοια της συνεργατικότητας.
Δεν υπάρχει αφεντικό, δεν είμαστε υπάλληλοι και δίνουμε λόγο όλοι σε όλους. Βάζουμε όλοι όσο μπορούμε το ‘εγώ’ κάτω από το ‘εμείς’, πιστεύουμε στη μη βίαιη επικοινωνία. Βία είναι να μιλά άσχημα ο ένας στον άλλο, να προσβάλλει, να μειώνει και να ειρωνεύεται ο ένας τον άλλο. Αυτό θα έπρεπε αρχικά να εκπορεύεται από εμάς που είμαστε εδώ, να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο, να μην υπάρχει επικυριαρχία στο χώρο από κανέναν, να είμαστε όλοι ίσοι και οι αποφάσεις να βγαίνουν μέσα από συνέλευση. Το βασικότερο όργανο για να λειτουργήσει αυτό ήταν και παραμένει, ως ένα σημείο, η συνέλευση.
Το καφενείο υπήρξε κομμάτι μιας οργάνωσης, του Ευρωπαϊκού Χωριού (www.european-village.org), που δεν είχε άμεση σχέση με το ευρύ κοινό και αποτέλεσε την προέκταση για να γίνουν πιο απτές στον κόσμο η ιδέα και οι αξίες του: από-ανάπτυξη, αποκέντρωση, μη βία και συνεργατικότητα που σπανίζει. Στην αρχή, θέλαμε να πρεσβεύσουμε αξίες και έννοιες λιγότερο καπιταλιστικές. Δεν θέλαμε να είμαστε ένα αμιγώς καπιταλιστικό μαγαζί, να έχουμε και να ακολουθούμε τις συστημικές δομές».
Στο πέρασμα των ετών η σύνθεση των μελών έχει αλλάξει, καθώς από το ξεκίνημα έχουν μείνει μόλις δύο, αλλά σήμερα μετρά αισίως 25 μέλη. Οι πέντε δουλεύουν σταθερά στο καφενείο, αλλά όλοι βοηθούν, προσφέρουν και συμμετέχουν με τον τρόπο τους, όπως τονίζει ο Δημήτρης Βρεττός. Πρόκειται, άλλωστε, για κάτι που δεν έχει βιοποριστικό στόχο, άρα παράλληλα πρέπει να ασχολούνται και με άλλα πράγματα. Ο στόχος τους ήταν άλλος.
«Ο δικός μας στόχος ήταν το πώς θα φέρουμε πιο κοντά τον κόσμο, πώς το καφενείο θα γίνει για τους ανέργους, τους μετανάστες, ακόμη και τους άστεγους, ένα σημείο συνάντησης, να έρχονται, να λένε μια κουβέντα, να πίνουν έναν καφέ χωρίς να νιώθουν παρείσακτοι. Ή για τους ανέργους που είναι πάρα πολλοί, τα νέα παιδιά, που τις περισσότερες ώρες είναι σπίτι, είναι κολλημένοι στο ίντερνετ και δεν αντέχουν. Εδώ δημιουργήθηκε ένας χώρος που έρχονται, βλέπουν άλλους ανθρώπους, έχουν δημιουργηθεί παρέες, ακόμη και δράσεις. Η ικανοποίησή μας είναι ότι ήμασταν το πρώτο συνεργατικό καφενείο της Ελλάδας και τώρα έχουν ανοίξει κι άλλα και στην Αθήνα και σε όλη τη χώρα, άρα ως ένα σημείο, σε κάποια πράγματα, μπορείς να πεις ότι δείξαμε το δρόμο. Επίσης, ξεκαθαρίσαμε ότι θα λειτουργούμε με προϊόντα fair trade, δεν θα ψωνίζουμε από τα σούπερ μάρκετ, θα στηρίξουμε τον βιο-παραγωγό, γιατί μπορούσαμε από τη στιγμή που δεν υπήρχαν μεροκάματα.
Οι τιμές λίγο-πολύ και στα κανονικά μαγαζιά, λόγω της κρίσης που μέσα από τα χρόνια μείωσε και το εισόδημα του κόσμου, έχουν εξισορροπηθεί μ’ εμάς, αλλά όταν ξεκινήσαμε το ’09 και το ’10 είχαμε τον καφέ 1,50 ευρώ, το καραφάκι ρακή -ένα πολύ καλό προϊόν- 2 ευρώ, τον μεζέ με 2,50 ευρώ, που ήταν κανονική μερίδα φαγητό. Δεν έβρισκες τέτοιες τιμές. Εμείς βάζουμε δουλειά και μας την ανταποδίδει ο κόσμος και με τα χρήματά του, πέρα από την αγάπη, κι αυτά τα χρήματα δεν τα βάζουμε στην τσέπη, όπως συμβαίνει σ’ ένα μαγαζί. Τα παίρνουμε και τα ρίχνουμε πίσω για να κάνουμε δράσεις και να ξαναμαζέψουμε τον κόσμο, να νιώσουμε καλύτερα».
Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου γίνονται διάφορες εκδηλώσεις και δρώμενα στο χώρο του Καφενείου, όπως μουσικές και θεατρικές παραστάσεις πιο πολιτικοποιημένες («Αδέσποτες σκύλες», «Drinking in America», «Η Μαύρη τσαρίνα», κουκλοθέατρο, καραγκιόζης), ανταλλακτικά παζάρια και θεματικές βραδιές. Συμμετέχουν, επίσης, στη διοργάνωση του ετήσιου Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας (http://www.festival4sce.org) μαζί με άλλες ομάδες. Μία από τις πιο πρόσφατες δράσεις, ωστόσο, που έχει σκοπό και το βιοπορισμό, είναι η «Νομαδική Κουζίνα».
«Στη Νομαδική Κουζίνα μαγειρεύουμε εγώ, ο Άγγελος (ξεκίνησε ως δική του ιδέα), ο Βασίλης, κατά περιόδους ο Φαντ και βοηθητικές δουλειές -ψώνια, μεταφορές για να στήσουμε το catering κλπ- κάνουν ο Γιώργος και ο Αυγουστής. Ο πυρήνας είμαστε εμείς οι έξι. Μαγειρεύουμε ως επί το πλείστον χορτοφαγικά, αλλά μπορεί κάποια στιγμή να μαγειρευτεί και κρέας, αν χρειαστεί, αλλά ως μεζές. Τα περισσότερα προϊόντα είναι βιολογικά, τα ποτά είναι βιολογικά ή fair trade. Δεν είναι πάντα εύκολο, είναι και πολύ κοστοβόρο, να βρεις μόνο βιολογικά προϊόντα, ειδικά όταν μαγειρεύεις μόνο με λαχανικά. Κάποια ψώνια μη βιολογικά θα γίνουν, αλλά φροντίζουμε να μην πάμε στο σούπερ μάρκετ, αλλά στην Ευριπίδου, σε προμηθευτές, μπακάλικα και παντοπωλεία, για να τα προμηθευτούμε. Η ‘Νομαδική’ δεν έχει κάποιο σχέδιο, παρά να παίρνουμε δουλειές που μας αρέσουν, να μας κάνουν. Πήραμε τη Biennale που έγινε πέρυσι, ένα κιόσκι στην Τεχνόπολη στη γιορτή τοπικών προϊόντων για travel bloggers από όλο τον κόσμο και μαγειρέψαμε για το Σπιθάρι στον Μαραθώνα».
Κάποια από τα μέλη του Συνεργατικού Καφενείου έχουν ως μελλοντικό στόχο να φύγουν από την Αθήνα, μεταφέροντας την ιδέα και στην επαρχία.
«Έχουμε υπ’ όψιν τα Χανιά, όπου έχουν στηθεί κι άλλες τέτοιες δράσεις, αλλά να μην φύγουμε μόνοι, να μπούμε σ’ ένα δίκτυο. Να δείξουμε ότι κάτι που πέτυχε στην Αθήνα, μπορεί να γίνει και στην επαρχία. Οι νέοι άνθρωποι επιστρέφουν από το εξωτερικό, τις σπουδές τους, από το κίνημα που τους έχει επηρεάσει και αλλάζουν την αρτηριοσκληρωτική ελληνική επαρχία. Καταλαβαίνω, βέβαια, ότι αυτό ίσως είναι δύσκολο να γίνει στην Καλαμάτα ή στη Λακωνία, γιατί είναι νομοί με πιο ‘δεξιές’ τάσεις. Έχει σημασία και το μέρος που θα επιλέξεις να το κάνεις».
Το ενδιαφέρον για την υπόλοιπη Ελλάδα έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό, αλλά για διάφορους, αρχικά, λόγους και πλέον, κυρίως οικονομικούς, δεν ευοδώθηκε.
«Με τα κέρδη μιας χρονιάς, το 2012, αγοράσαμε βαν με στόχο να παίρνουμε κόσμο με έξοδα του καφενείου και να τον πηγαίνουμε στις οικο-κοινότητες σε όλη την Ελλάδα. Να κάνουμε τέτοιου είδους επιμορφωτικά ταξίδια και να δούμε άλλες κινήσεις, άλλες ομάδες. Να παίρνουμε τον κόσμο για να γνωρίζει κι άλλες πρωτοβουλίες για την αποκέντρωση και την απο-ανάπτυξη. Μία οικο-κοινότητα είναι απο-ανάπτυξη, για να καταλάβουν κι άλλοι αυτό που θέλουμε να κάνουμε».
Στον τοίχο υπάρχει ένας πίνακας που γράφει «Χτίζοντας ανθρώπινες σχέσεις». Αυτή η φράση περικλείει, κατά τον Δημήτρη Βρεττό, την ουσιαστική έννοια του Καφενείου.
«Καλούμε όποιον θέλει να έρθει να πιει τον μεσημεριανό του καφέ εδώ (τις Τετάρτες ανοίγουμε από τις 12μμ). Να φύγει από τα γνωστά μέρη, Μεταξουργείο, Θησείο, Ψυρρή και να έρθει σε ένα λίγο πιο άγνωστο, αλλά και πολύ πιο όμορφο μέρος. Να πιει τον καφέ του και να κοιτάζει το πάρκο. Καλούμε τον κόσμο να μας γνωρίσει και να τον γνωρίσουμε καλύτερα».
Συζητώντας για τα επόμενα σχέδια, το ανησυχητικά υψηλό ποσοστό ανθρώπων που ψήφισαν Χ.Α. στον Κολωνό, κάνοντας την πρωτοβουλία της ομάδας να μοιάζει παράταιρη σ’ αυτό το πλαίσιο, αλλά και το ότι, παρ’ όλα αυτά, δεν θέλουν να μετατρέψουν την περιοχή σε Εξάρχεια, καταλήγει πως:
«Μπορεί να μη συμφωνούμε πολιτικά και ιδεολογικά με τους περισσότερους κατοίκους, αλλά πρέπει να σεβαστούμε το ότι είμαστε μια μικρότερη κοινωνία και δεν θα επιβάλλουμε τις απόψεις μας με το ζόρι, με τη βία. Αυτό είναι φασισμός, ακόμη και αριστερός φασισμός».
Συνεργατικό Καφενείο στην Ακαδημία Πλάτωνος, Μοναστηρίου 140 & Τηλεφάνους, Ακαδημία Πλάτωνος, Τηλ: 211 221 7260 // european-village.org
