Αν ήσουν λάτρης του βιβλίου, αλλά δεν είχες καμία σχέση, με το όλο εγχείρημα θα επισκεπτόσουν τις ελληνικές τοπικές βιβλιοθήκες; Ο κάτοικος μιας περιοχής είναι αυτός που μπορεί να μας πει τη γνώμη του για αυτό που είναι δίπλα του. Δυστυχώς, οι άνθρωποι μπερδεύουν την ευγένεια με την πραγματική υπηρεσία. Μπορεί να είμαι ευγενής και να πω ότι είναι πάρα πολύ καλή η βιβλιοθήκη. Στο τέλος της συζήτησης όμως, να καταλάβεις ότι δεν έχω πάει ποτέ! Αυτό νομίζω ότι πρέπει ν’ αλλάξει. Το κράτος, ενώ απεκδύεται των ευθυνών του, σε κάποια άλλα αναλαμβάνει το ρόλο. Στο θέμα της καταστολής, για παράδειγμα. Πώς θα ζήσουμε σε μια κοινωνία, αν δεν είναι ανεπτυγμένη, όπου θα υπάρχει κάτι να μικραίνει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Το πρόβλημά μας είναι ότι οι πλούσιοι ξέρουν πώς να ζήσουν, χωρίς αμφιβολία. Και για πνευματική καλλιέργεια να τους πεις, δεν τους νοιάζει. Το θέμα είναι τι θα γίνει με τους φτωχούς; Αρχίζεις να νιώθεις μια κάποιου είδους απέχθεια, ότι αυτοί μπορεί να είναι τεμπέληδες, ότι δεν έχουν μάθει να δουλεύουν. Πολλά μπορεί να σκεφτεί ο άνθρωπος για να μην αντιμετωπίζει το θέμα, ότι η κοινωνία έφτασε σε ένα σημείο να ξεχάσει κάποια πράγματα. Πρέπει να κοιτάς και λίγο πίσω, κάνοντας σημειωτόν και να προχωράς μπροστά. Άμα πηγαίνεις όλο μπροστά.
Νιώθεις ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει πλέον κοινωνικό ρόλο; Θα επηρεάσει και τις γύρω-γύρω βιβλιοθήκες; Το Μουσείο της Ακρόπολης για παράδειγμα επηρέασε τα υπόλοιπα; Ωραίο ερώτημα αυτό. Η Βιβλιοθήκη είναι πολύ πιο πολύπλοκο πράγμα για να έχει την επιτυχία που είχε ανάλογα το Μουσείο της Ακρόπολης. Όπως επηρέασε η μικρή Βέροια όλο το κομμάτι των βιβλιοθηκών μέσα από αυτό το πρόγραμμα (Future Library), όπου οι ίδιες οι βιβλιοθήκες άρχισαν να ζωντανεύουν με το ίδιο προσωπικό. Βέβαια, δεν είναι προφανές αν θα έχει συνέχεια. Θα αλλάξει για παράδειγμα το τοπίο στο Χαϊδάρι; Θα είμαι αφελής αν το πιστέψω.
Αν έχει κάθε Κυριακή εκδήλωση; Τότε βέβαια. Αν έχει μια επίμονη ομάδα ανθρώπων που θα διαβάζει εδώ είτε βρέξει είτε χιονίσει και θα το κάνουμε ακόμα και μεταξύ μας. Τότε είμαι σίγουρος ότι θα έχει. Αλλά δεν θέλουμε να το κάνουμε. Μας ενοχλεί η διάρκεια, το χρονικό διάστημα, δεν έχουμε συμφιλιωθεί ότι θα είμαστε λίγοι. Θα ανησυχούσα μόνο αν δεν έρχονταν αυτοί που θα διαβάζανε, γιατί τότε θα έδειχνε επιπολαιότητα.
Η Λυρική προσαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια. Νομίζω οφείλεται σε μια σοφή διοίκηση και διεύθυνση, η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες που δημιουργούνται στην κοινωνία. Βρίσκει έναν τρόπο mondus vivendi, με μια κατάσταση που δεν αλλάζει εύκολα και έρχεται η πρόοδός της σιγά-σιγά. Ό,τι και να ήταν η Εθνική Βιβλιοθήκη, αν μπαίνουν 3.000 άτομα, κανείς δε θα θυμάται μετά την πρότερη κατάστασή της. Αυτό είναι το καλό με τον άνθρωπο, ότι ξεχνάμε. Γιατί, αν δεν ξεχνάμε, είναι μαρτύριο η ζωή.
Από τις άλλες βιβλιοθήκες, τι θέλεις να «κλέψεις» για την Εθνική; Αμεσότητα, να έρχεσαι σε επαφή με τον κόσμο. Αν το πείραμα στη Βέροια δεν είχε επιτυχία, εγώ θα είχα άλλα πράγματα να λέω, πιθανότατα δε θα μιλούσα καθόλου. Και πάλι στην Ελλάδα, πολύς κόσμος δεν επηρεάστηκε από το παράδειγμα της Βέροιας, σχεδόν καθόλου. Πάλι συνεχίζουν αυτό που κάνανε. Νομίζω αυτό συμβαίνει γιατί το μέγεθος είναι μικρό.
Υπάρχει πεδίο συνεννόησης με τους ανθρώπους από τις δημοτικές βιβλιοθήκες; Όχι τόσο όσο με τους συνεργάτες στη Βέροια. Το πιο σημαντικό πράγμα, αυτό που σου τρώει χρόνο, είναι να αποκτήσεις εμπιστοσύνη. Δεν πας μαζί τους για να τους επιβάλεις κάτι, αλλά γιατί θέλεις να κάνεις κάτι. Έχουμε πολύ δρόμο όμως, γιατί οι δεξιότητες που έχουν οι άνθρωποι είναι ελάχιστες για τις ανάγκες που έχει σήμερα ο τόπος.
Από τεχνολογία γνωρίζουν τίποτα; Το πρόβλημά μας νομίζω είναι ότι δεν είχε την εξυπνάδα όταν πάει να κάνει μια υπηρεσία, όπως το Ε.Σ.Υ. για παράδειγμα, να την ξεκινήσει από γεωγραφικές περιοχές. Κάνω στην Κεντρική Μακεδονία, για παράδειγμα, σε μικρή κλίμακα. Το εξετάζω από πολλές απόψεις, κάνω ένα πλαίσιο συναίνεσης και το πηγαίνω σιγά-σιγά σε άλλα. Πιο δυνατές γεωγραφικές περιφέρειες. Αυτό το χάλι που δημιουργήσαμε θέλει πάρα πολλή προσπάθεια, με δεδομένο ότι είμαστε πολύ μικρή χώρα.
Είναι μια περίοδος που νομίζεις ότι κάτι θα αλλάξει δραστικά; Θα αλλάξει δραστικά, γιατί μερικοί άνθρωποι θα πάψουν να ζουν. Δε νομίζω ότι η κρίση είναι και ευκαιρία. Θα ταλαιπωρηθούμε πάρα πολύ. Δεν προσαρμοζόμαστε με τρόπο που θα δημιουργήσει μια δικαιοσύνη, κάπως να πεις ότι βοηθιούνται. Αν δε γινόταν αυτό το έργο στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μπορεί σε πενήντα χρόνια να μην είχαμε εθνική βιβλιογραφία, που έτσι και αλλιώς δεν έχουμε γιατί δεν τυπώνεται.
Θα αναδειχθεί αυτός ο πλούτος ως μουσειακό έκθεμα; Πιστεύω θα αναδειχθεί, από τον άνθρωπο που θέλει να κάνει διατριβή. Έγινε μια ψηφιοποίηση, αλλά περιμένουμε το νέο διευθυντή για να διαπιστώσουμε τι υπάρχει, για να αρχίσει να αλλάζει. Γιατί και αυτό δεν είναι δεδομένο. Αλλά τολμάει και το Ίδρυμα, κι ας μη βρει τίποτα.
Καλό καφέ θα έχει στη βιβλιοθήκη μέσα; Δεν θέλω να αποκαλύψω πολλά, γιατί θέλω να είναι χάριν έκπληξης. Θα έχει πράγματα, που νομίζω ότι θα εκπλήξουν θετικά πολύ κόσμο. Και όχι σε γραμμή με ότι κάνουν οι βιβλιοθήκες σε Ευρώπη και Αμερική. Θα είναι λίγο περισσότερο από αυτό. Θα γίνει κάτι διαφορετικό.
