Οι ιοί μπορούν να είναι ενεργοί εκτός του σώματος για ώρες, ακόμη και ημέρες. Τα απολυμαντικά, τα υγρά, τα μαντηλάκια, τα τζελ και οι κρέμες που περιέχουν αλκοόλ είναι όλα χρήσιμα εναντίον τους – αλλά κανένα δεν είναι τόσο καλό όσο το απλό σαπούνι.
Οι υγειονομικές αρχές μας έδωσαν δύο μηνύματα: μόλις νοσήσετε από τον ιό, δεν υπάρχουν φάρμακα που να τον σκοτώνουν ή να σας βοηθήσουν να τον ξεφορτωθείτε, αλλά, πρέπει να πλένετε τα χέρια σας για να σταματήσετε τη διάδοση του. Αυτό μπορεί να φαίνεται περίεργο, αφού ακόμα και τα πιο ακριβά φάρμακα δεν μπορούν να σκοτώσουν τον συγκεκριμένο ιό, αλλά το σαπούνι της γιαγιάς, μπορεί να τον εξουδετερώσει.
Γιατί λοιπόν, το σαπούνι λειτουργεί τόσο καλά ενάντιον του Sars-CoV-2, του κορονοϊού, αλλά και των περισσότερων ιών; Με λίγα λόγια: επειδή ο ιός είναι ένα αυτοσυναρμολογημένο νανοσωματίδιο στο οποίο ο ασθενέστερος κρίκος είναι η λιπιδική (λιπαρή) διπλοστοιβάδα. Το σαπούνι διαλύει τη λιπαρή μεμβράνη και ο ιός καταρρέει σαν ένα χαρτόκουτο και πεθαίνει – ή μάλλον, γίνεται ανενεργός καθώς οι ιοί δεν είναι πραγματικά ζωντανοί.
Η ιστορία με λίγο περισσότερα λόγια: οι περισσότεροι ιοί αποτελούνται από τρία βασικά δομικά στοιχεία: ριβονουκλεϊνικό οξύ (RNA), πρωτεΐνες και λιπίδια.
Ένα κύτταρο που έχει μολυνθεί από ιό δημιουργεί πολλά από αυτά τα δομικά στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια αυτομάτως συναρμολογούνται για να σχηματίσουν τον ιό. Ευτυχώς, δεν υπάρχουν ισχυροί ομοιοπολικοί δεσμοί που να συγκρατούν αυτές τις μονάδες μαζί, πράγμα που σημαίνει ότι δεν χρειάζεστε αναγκαστικά σκληρές χημικές ουσίες για να χωρίσετε αυτές τις μονάδες. Όταν ένα μολυσμένο κύτταρο πεθάνει, όλοι αυτοί οι νέοι ιοί διαφεύγουν και συνεχίζουν να μολύνουν άλλα κύτταρα. Μερικοί καταλήγουν επίσης στους αεραγωγούς των πνευμόνων.
Δεν μπορείτε να πάρετε ένα φάρμακο για τον κορονοϊό, όσα λεφτά κι αν είστε διατεθειμένοι να δώσετε, αλλά το σαπουνάκι που έχετε στο μπάνιο σας, μπορεί και τον σκοτώνει.
Όταν βήχετε και ειδικά όταν φταρνίζεστε, μικροσκοπικά σταγονίδια από τους αεραγωγούς μπορούν να πεταχτούν σε απόσταση έως και 10 μέτρων. Τα μεγαλύτερα σταγονίδια θεωρούνται οι κύριοι μεταφορείς κορονοϊών και μπορούν να πεταχτούν σε απόσταση τουλάχιστον δύο μέτρων.
Αυτά τα μικροσκοπικά σταγονίδια καταλήγουν σε επιφάνειες και συχνά στεγνώνουν γρήγορα. Ωστόσο, οι ιοί παραμένουν ενεργοί. Το ανθρώπινο δέρμα είναι μια ιδανική επιφάνεια για έναν ιό. Είναι «οργανικό» και οι πρωτεΐνες και τα λιπαρά οξέα στα νεκρά κύτταρα στην επιφάνεια αλληλεπιδρούν με τον ιό.
Όταν αγγίζετε, ας πούμε, μια χαλύβδινη επιφάνεια, πάνω στην οποία βρίσκετε ένα σωματίδιο του ιού, θα κολλήσει στο δέρμα σας και, ως εκ τούτου, θα μεταφερθεί στα χέρια σας. Αν στη συνέχεια αγγίξετε το πρόσωπό σας, ειδικά τα μάτια, τα ρουθούνια ή το στόμα σας, μπορεί να μολυνθείτε. Και αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αγγίζουν το πρόσωπό τους κάθε δύο έως πέντε λεπτά.
Το να «ξεπλένετε» τον ιό από πάνω σας με νερό μόνο μπορεί να λειτουργήσει. Αλλά το νερό δεν ανταγωνιστεί τις ισχυρές αλληλεπιδράσεις μεταξύ του δέρματος και του ιού.
Το νερό δεν αρκεί.
Το σαπουνόνερο από την άλλη, είναι τελείως διαφορετικό. Το σαπούνι περιέχει λιπώδεις ουσίες γνωστές ως αμφίφιλα, μερικές από τις οποίες είναι δομικά πολύ παρόμοιες με τα λιπίδια της μεμβράνης του ιού. Τα μόρια του σαπουνιού «ανταγωνίζονται» με τα λιπίδια στη μεμβράνη του ιού. Κάπως έτσι, το σαπούνι απομακρύνει και την κανονική βρωμιά από το δέρμα.
Το σαπούνι όχι μόνο χαλαρώνει την «κόλλα» μεταξύ του ιού και του δέρματος αλλά και τις αλληλεπιδράσεις που συγκρατούν τις πρωτεΐνες, τα λιπίδια και το RNA στον ιό.
Τα προϊόντα με βάση το αλκοόλ, στα οποία σε μεγάλο βαθμό περιλαμβάνονται όλα τα «απολυμαντικά» προϊόντα, περιέχουν ένα υψηλό ποσοστό αλκοολικού διαλύματος (συνήθως 60-80% αιθανόλη) και σκοτώνουν τους ιούς με παρόμοιο τρόπο.
Αλλά το σαπούνι είναι καλύτερο, γιατί χρειάζεστε μόνο μια μικρή ποσότητα σαπουνιού, το οποίο, με το τρίψιμο, καλύπτει εύκολα ολόκληρο το χέρι σας. Ενώ πρέπει να εμβολιάσετε κυριολεκτικά τον ιό σε αιθανόλη για μια σύντομη στιγμή και τα μαντηλάκια ή το τρίψιμο ενός πηκτώματος στα χέρια δεν εγγυώνται ότι θα απορροφηθούν από κάθε γωνιά του δέρματος στα χέρια σας, αρκετά αποτελεσματικά.
Άρα, το σαπούνι είναι όντως το καλύτερο, παρακαλώ όμως, χρησιμοποιήστε απολυμαντικό με βάση το οινόπνευμα όταν δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σαπούνι για οποιονδήποτε λόγο.
Δημοσιευμένο στον
Guardian, γραμμένο από τον Παλ Θόρνταρσον, καθηγητή χημείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας του Σίδνεϋ.
