Ο Τζέιμς Γουιτάκερ δεν πιστεύει ότι υπάρχει πολύς χρόνος για χάσιμο. Σίγουρα όχι στη σημερινή εποχή που η διάσπαση προσοχής τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα κι εμείς προσπαθούμε να την προλάβουμε επιπλέοντας πάνω στις ψηφιακές μας σχεδίες. Γι’ αυτό μπαίνοντας στην προσωπική του ιστοσελίδα σου συστήνεται με πολύ άμεσο τρόπο. Στην κεντρική της φωτογραφία φιγουράρει ο ίδιος, ένα ποτήρι μπίρα, ένας φορητός προσωπικός υπολογιστής με το αυτοκόλλητο της Sub Pop σε πρώτο πλάνο, το όνομά του κι ένα σλόγκαν/short bio που δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες: «Τζέιμς Γουιτάκερ-Σώζοντας τον κόσμο από τη βαρεμάρα πριν καν εσύ γεννηθείς».
Ποιος είναι λοιπόν αυτός ο τύπος που κομπάζει έτσι; Καταρχάς κάποιος που μάλλον το δικαιούται. Ένας οραματιστής της ψηφιακής εποχής που από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και μετά έχει συνδέσει το όνομά του με μερικούς από τους γίγαντες της tech βιομηχανίας (IBM, Ericsson, SAP, Cisco, Google, Microsoft) αλλά και με ενδιαφέροντα start ups, έχει περάσει από την Ακαδημία προσφέροντας τις υπηρεσίες του στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα και είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων.
Τον συνάντησα σε μια απομονωμένη αίθουσα του Κέντρου Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», λίγα λεπτά αφ’ ότου είχε καθηλώσει το κοινό στην Εθνική Λυρική Σκηνή με μια πολύ ενδιαφέρουσα και μοναδικά σπιντάτη ομιλία. Ήταν ίσως ο πιο σημαντικός καλεσμένος (και σίγουρα ο πιο ενδιαφέρων ομιλητής) του 3ου Microsoft Summit που διεξήχθη στα τέλη Μαϊου. Μίλησαν ακόμα: ο πρώην Πρόεδρος της Εσθονίας, Τούμας Χέντρικ Ίλβες, για το τεχνολογικό θαύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού της μικρής πρώην σοβιετικής δημοκρατίας/ ο Δημήτρης Αμιράς, ο ελληνικής καταγωγής ακτινολόγος που ηγήθηκε της ομάδας βρετανών ερευνητών, η οποία πραγματοποίησε την πρώτη επανορθωτική χειρουργική επέμβαση με τη βοήθεια συσκευής μεικτής πραγματικότητας, HoloLens της Microsoft/ ο πολυβραβευμένος καθηγητής του MIT, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης που υπογράμμισε ότι «οι αλγόριθμοι είναι ο πιο γόνιμος τρόπος για να προσεγγίζεις τον κόσμο γύρω σου». Το συνέδριο παρουσίασε η Σία Κοσιώνη, ενώ στο ξεκίνημα απεύθυνε χαιρετισμό η Πέγκυ Αντωνάκου, CEO της Microsoft Ελλάδας, Κύπρου & Μάλτας.
Ο Γουιτάκερ έχει επιστρέψει στην Microsoft από το 2012, υπήρξε ο αρχιτέκτονας της διαδικτυακής της πλατφόρμας Bing, ενώ στο πρόγραμμα του συνεδρίου που προκάλεσε τη «μεγαλύτερη συγκέντρωση καινοτόμων γαλανόλευκων πουκάμισων για φέτος στην Αθήνα» (όπως αστειευόμασταν γύρω από τον μπουφέ) παρουσιάστηκε με τον ψαρωτικό τίτλο “Distinguished Engineer & Visionary”. Ίσως τώρα μπορείτε να καταλάβετε και γιατί η Sub Pop, η εμβληματική δισκογραφική που έβγαλε τους Nirvana, Soundgraden και Mudhoney στολίζει το λάπτοπ του. Έδρα της, όπως φυσικά και της Microsoft αλλά και πλέον του ίδιου του Γουιτάκερ, είναι το βροχερό Σιάτλ στη δυτική ακτή των ΗΠΑ.
Στην σκηνή ο Γουιτάκερ δε διαφέρει σε τίποτα από έναν αεικίνητο stand up κωμικό. Η πρόζα του, όσο περίεργη κι αν ακούγεται αυτή η λέξη όταν αποδίδεται σε έναν techie, είναι τόσο λεπτοδουλεμένη ώστε να υπηρετεί την άποψή του ότι το πολύ κάθε 5 λεπτά πρέπει να ταρακουνάς το κοινό με κάτι εντυπωσιακό, αστείο ή αμφιλεγόμενο. Αλλιώς το έχεις χάσει…
Στο τετ α τετ, κατεβάζει ρυθμό. Είναι λιγότερο βέβαιος κι απόλυτος, εκφράζει τις ανησυχίες του και, στα 54 του, φαίνεται πόσο πολύ (όχι απλά δεν φοβάται αλλά) ανυπομονεί για το μέλλον. Μιλήσαμε γι’ αυτό, για πράγματα που έρχονται όπως η κβαντική πληροφορική, για το Internet of Things που θα επικρατήσει ολοκληρωτικά, αλλά και για το άρθρο «Γιατί Έφυγα Από Την Google;/ Why I Left Google?» που τον έκανε πασίγνωστο συνιστώντας παγκόσμιο viral πριν 6 χρόνια. Νωρίτερα από σκηνής είχε δώσει τη λύση σχεδόν σε όλα τα προβλήματα. «Μετατρέψτε τα σε δεδομένα», μας είπε, «και θα είστε σε καλό δρόμο για να τα λύσετε»…
Δε γίνεσαι κατά λάθος καλός πάνω στην σκηνή. Έχω σπουδάσει τους καλούς ομιλητές, έχω μελετήσει stand up κωμικούς, έχω παρακολουθήσει στο βίντεο εξαιρετικές ομιλίες -από τον Πρόεδρο Κέννεντι στον Γουίνστον Τσόρτσιλ κι από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στα top TEDx talks- κι εκεί που έχω καταλήξει ότι μπορεί ο καθένας να το κάνει. Αρκεί να δουλέψει σκληρά και φυσικά να εξασκηθεί.
Δεν ξέρω αν μπορώ να μετατρέψω σε δεδομένα το φυσικό ταλέντο π.χ. του να είσαι καλός ομιλητής. Πιστεύω ότι η έννοια του χαρίσματος έχει περισσότερο να κάνει με τις τέχνες, από την άλλη όμως μήπως δεν μπορείς να αναλύσεις σε data την γοητεία; Νομίζω ότι σε έναν βαθμό μπορείς. Μπορείς να φτιάξεις μια χαρισματική, γοητευτική μηχανή που θα μετράει συγκεκριμένες μεταβλητές.
Δεν ξέρω αν έχουμε άλλη επιλογή από το να σχεδιάσουμε το μέλλον προκειμένου να είναι καλύτερο. Το μέλλον μας είναι συνυφασμένο με τις μηχανές και δεν ξέρω ποιο είναι το νόημα να θέτουμε περιορισμούς. Θέλω να πω, όσες απαγορεύσεις και να επιβληθούν από τη νομοθεσία πάντα θα βρεθεί κάποιος που θα φτιάξει π.χ. ένα πυρηνικό όπλο ή θα αναπτύξει δολοφονική τεχνητή νοημοσύνη. Νομίζω, η σκέψη μας πρέπει να κατευθυνθεί σε μια διαδικασία πρόληψης της κακής χρήσης της τεχνολογίας. Δεν το κάναμε με την Google, δεν το κάναμε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τώρα απειλείται η δημοκρατία μας από τις συνέπειες. Κι αυτό γιατί πίσω στο 2005, κανείς δεν σκέφθηκε πώς μέσω της Google ή του άγνωστου ακομα τότε Facebook θα μπορούσε να χακαριστεί μια εκλογική διαδικασία. Κάτι που έγινε πραγματικότητα το 2016. Μερικά από τα σενάρια κακής χρήσης της τεχνολογίας στ’ αλήθεια με φοβίζουν.
Η μεγαλύτερη ανησυχία μου είναι πώς θα ζουν οι άνθρωποι, πώς θα «βγάζουν το ψωμί τους», όταν οι μηχανές θα κάνουν όλη τη δουλειά: θα χτίζουν τα σπίτια μας, θα φυτεύουν τους κήπους μας, θα φτιάχνουν το φαγητό μας, θα καθαρίζουν τα σπίτια μας, θα μεταφέρουν τα δέματά μας. Μήπως θα φτάσει και η στιγμή που θα παντρευτούμε ένα ευαίσθητο ρομπότ; Ή, ας πούμε, όταν το πρώτο ρομπότ συμπληρώσει 1 εκατομμύριο followers στο Twitter… ε, αυτή θα είναι μια στιγμή. Ή όταν ένα ρομπότ κερδίσει έναν διαγωνισμό ομορφιάς ή ένα ολυμπιακό μετάλλιο. Φαίνονται κάπως αστεία όλα αυτά, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι δε θα γίνουν. Εκτός αν τα απαγορεύσουμε. Πρέπει να τα απαγορεύσουμε;
Στο μέλλον νομίζω θα υπάρχουν τρεις ειδικότητες. Θα έχουμε εκείνους που χτίζουν πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης/ εκείνους που συλλεγουν και διαχειρίζονται τα δεδομένα της, ίσως εξάγοντάς τα προς το οικοσύστημα / και τους creatives π.χ. μέρος του κοινού πάντα θα προτιμά έναν κανονικό μουσικό που θα διαφοροποιείται από μια ρομποτική μπάντα. Στο μέλλον, λοιπόν, δε θα φτιάχνουμε ιστοσελίδες κι εφαρμογές, θα χτίζουμε τεχνητή νοημοσύνη. Και είναι αλήθεια ότι ένα κομμάτι της κοινωνίας θα μείνει εκτός αυτής της οικονομίας. Τι θα κάνουμε λοιπόν με αυτούς τους ανθρώπους; Πώς θα ζήσουν;
Μια λύση είναι το παγκόσμιο βασικό εισόδημα, στη Φινλανδία πειραματίζονται με αυτό από το 2017 αλλά θα το καταργήσουν του χρόνου γιατί θεωρούν ότι κάνει τεμπέληδες τους πολίτες στερεύοντας τις φιλοδοξίες τους. Εξάλλου, τίθεται κι ένα άλλο ερώτημα: με δεδομένο ότι στην ψηφιακή ζωή όλα είναι πιθανά, μπορείς να είσαι ο Κόναν ο Βάρβαρος ή ο Χαν Σόλο, για ποιο λόγο να σηκωθείς από τον καναπέ αν είναι και το εισόδημά σου είναι εξασφαλισμένο; Το άλλο μονοπάτι είναι να υπερβούμε αυτήν την κατάσταση. Να γίνουμε περισσότερο δημιουργικοί. Οι μηχανές μπορούν να παίξουν τα παιχνίδια μας, αλλά δεν μπορούν να τα δημιουργήσουν. Κι εδώ ερχόμαστε στα δεδομένα.
Ο πλανήτης μας είναι data. Οι άλλοι πλανήτες, data. Τα πάντα είναι data. Και, ναι, data είναι μια λέξη που λέω πολλές φορές μέσα στην ημέρα… Σίγουρα, επειδή αυτή είναι η ανθρώπινη φύση, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν «αποικίες» ανθρώπων που κάνουν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που τους λένε τα δεδομένα. Γιατί θέλουμε να διαφέρουμε.
Γεννήθηκα στα 60s, μεγάλωσα στα 70s, δεν είχα αγγίξει υπολογιστή μέχρι να πάω στο κολέγιο. Έζησα μια πλήρως αναλογική ζωή και είμαι σε θέση να πω αν την προτιμούσα από τη σημερινή που είναι πλήρως ψηφιακή. Ξέρεις κάτι; Και οι δύο ήταν υπέροχες. Δεν έχει νόημα να διαλέξω γιατί δεν μπορώ να πάω πίσω. Τι να πούμε δηλαδή; “Make America Analogue Again”? Έτσι κι αλλιώς ούτε σπουδαία (σ.σ. “Great”, αναφέρθηκε φυσικά στο προεκλογικό σλόγκαν του Ντόναλντ Τραμπ) ήταν ποτέ…
Η ψηφιακή ταυτότητα που εφάρμοσε η Εσθονία είναι μια καλή κίνηση για να τακτοποιηθεί λίγο το χάος του διαδικτύου. Ξέρεις γιατί υπάρχουν λγότεροι μαλάκες στο LinkedIn σε σχέση με το Facebook ή το Twitter; Γιατί εκεί ψάχνεις δουλειά και μετράει η καλή συμπεριφορά. Δεν μπορείς να κρύβεσαι πίσω από την ανωνυμία, χρειάζεσαι μια ταυτότητα. Χρειάζεται ένα ζύγισμα των πραγμάτων, αν η ζημιά που κάνουν τα τρολ είναι μεγαλύτερη από την υποτιθέμενη «ελευθερία του λόγου» που υποτίθεται ότι συνεπάγεται η ανωνυμία, τότε χρειάζεται να δώσεις ταυτότητα στους χρήστες. Στο Facebook κλείνεις έναν λογαριασμό κι ανοίγεις τον επόμενο σε λίγα λεπτά. Κι αυτό δε νοιάζει κανέναν, γιατί όσο περισσότεροι λογαριασμοί υπάρχουν τόσα περισσότερο διαφημιστικό μπάτζετ μπορεί να απορροφήσει η πλατφόρμα. Όταν το χρήμα γίνεται η κυρίαρχη αξία ενός τέτοιου συστήματος, τα πράγματα θα πάνε στραβά. Νομίζω ότι γι’ αυτό είχα δίκιο σε όσα έγραψα στο άρθρο «Γιατί Έφυγα Από Την Google;».
H Google είχε επιλογές στο παρελθόν, ας πούμε μέχρι το 2004-05. Έφτιαξε έναν αλγόριθμο αναζήτησης πολύ πολύ καλύτερο από οποιαδήποτε άλλη μηχανή υπήρχε. Για να τον μετατρέψει σε λεφτά είχε δύο δρόμους: α) να πάει σε ένα συνδρομητικό μοντέλο σαν το Netflix που είναι στην ουσία η ψηφιακή εξέλιξη του βίντεο κλαμπ και β) να αφήσει το πεδίο ελεύθερο για διαφημίσεις. Διάλεξε το δεύτερο, γιατί είδε μεγαλύτερο άμεσο έσοδο. Και σταμάτησε να καινοτομεί. Γιατί τα εύκολα λεφτά της διαφήμισης παγώνουν την καινοτομία. Και, στο βάθος του τούνελ, το κόστος αυτού του μοντέλου διαφήμισης ήταν ότι δεν είμαστε πια ικανοί να εκλέξουμε οι ίδιοι τον Πρόεδρό μας. Το κόστος, στο τέλος της διαδρομής, ήταν τα θεμέλια της δημοκρατίας μας.
Μετατρέψτε τα προβλήματα σε δεδομένα. Μόνο έτσι θα βεβαιωθείτε ότι είστε σε καλο δρόμο για να τα λύσετε.
Δεν έχει σημασία αν η ανθρωπότητα είναι έτοιμη να υποδεχθεί τις μηχανές, δεν πρόκειται να επιλέξει τον χρόνο που θα συμβεί. Μήπως ήταν έτοιμη για τα PCs; Ή για το web; Για τα σόσιαλ μίντια ή τα smartphones; Όλα αυτά χαρακτήρισαν τις δεκαετίες από τα 80s μέχρι τα 10s. Ε, λοιπόν, στα 20s, η τεχνητή νοημοσύνη θα εφαρμοστεί πλήρως και θα περάσουμε στην κβαντική πληροφορική.
Η κβαντική πληροφορική θα μας λύνει προβλήματα πολύ γρήγορα. Θα μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα με ασύλληπτη ταχύτητα, αλλά παράλληλα -κι εδώ θέλει προσοχή- θα μπορεί να σπάει κώδικες κρυπτογράφησης με μεγαλύτερη ευκολία απ’ οτι σήμερα. Είναι κάτι που δεν μπορεί να χτίσει ο καθένας μας π.χ. στο γκαράζ του. Για την ώρα είναι υπόθεση μεγάλων κρατικών μονάδων ή πανεπιστημίων. Ας ελπίσουμε, ότι θα εφαρμοστεί στην επιστήμη. Για την ώρα είναι πολύ πιο περιορισμένη σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη.
Αυτό που έρχεται είναι η «έξυπνη πόλη», «το έξυπνο σπίτι», «η έξυπνη τηλεόραση» (δεν είναι τώρα αλλά θα γίνει), «η έξυπνη φρυγανιέρα» κ.ο.κ. Θα ρωτάς μια συσκευή ποιες μπάντες παίζουν απόψε στην πόλη, αν υπάρχει «τραπεζάκι έξω» στο αγαπημένο σου εστιατόριο, ποια είναι η σούπα της ημέρας στο αγαπημένο σου εστιατόριο, πού μπορείς να πας και να πιεις έναν ήσυχο καφέ… και θα παίρνεις απαντήσεις. Το Internet of Things θα επικρατήσει πλήρως στο άμεσο, στο κοντινό μέλλον.
Ναι, καμιά φορά αισθάνομαι ότι ζω σε ένα συνεχές παρόν επιστημονικής φαντασίας. Δεν είναι κι αυτή μια εκδοχή του οράματος «ένας υπολογιστής σε κάθε σπίτι» που είχε ο Μπιλ Γκέιτς για την Micosoft;
