Άλεξ φαν Βάρντερνταμ: “Ο Χίτσκοκ είναι ο μέγας αφέντης μου”

Ο εκκεντρικός Δανός σκηνοθέτης έδωσε το παρών στις Νύχτες Πρεμιέρας

Πως αισθάνεστε που το Μπόργκμαν είναι η πρώτη ολλανδική ταινία που συμμετείχε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ των Καννών μετά από πολλά χρόνια; Ήταν το πρώτο ολλανδικό φιλμ εδώ και πολλά χρόνια, όντως, αλλά δεν μου έκανε κάποια ιδιαίτερη αίσθηση  το να επιλεγεί στις Κάννες. Ήμουν αρκετά εγωιστής και χάρηκα πολύ που η ταινία μου επιλέχθηκε για να διαγωνιστεί. Δεν ξέρω τι να κάνω όμως γι’ αυτό, στην Ολλανδία όλοι είναι ενθουσιασμένοι, καθώς κάτι τέτοιο δε συνέβη για αρκετό καιρό, και μου είναι δύσκολο να εκφραστώ γι’ αυτό. Δεν ξέρω τι πρέπει να νιώσω. Περισσότερο ενθουσιασμένος; Δεν ξέρω. Είναι πολύ περίεργο για μένα. Στην Ολλανδία, μάλιστα, κάποιοι με είδαν σαν τον Μεσσία, και αυτήν την ταμπέλα την απεχθάνομαι, με κάνει να αισθάνομαι πολύ άβολα. Επίσης, είναι πολύ δύσκολο οι άνθρωποι να περιμένουν μια πολύ συναισθηματική άποψη, γιατί βιώνουν κάποιο συναίσθημα και περιμένουν να το δείξω κι εγώ, αλλά κάνω το ακριβώς αντίθετο. Έτσι είναι ο χαρακτήρας μου, όμως…

Δύο λόγια σχετικά με το Μπόργκμαν; Συγνώμη, αλλά αυτό είναι κάτι που δε μ’ αρέσει, να μιλάω για να προωθώ τις ταινίες μου. Η ταινία είναι εκεί και αν θέλετε να τη δείτε, μπορείτε να τη δείτε.

Αντιλαμβάνεστε αισθητικά τις ταινίες σας ως πλήρως ρεαλιστικές ή σουρεαλιστικές; Μέσα στα χρόνια έχω ακούσει πολλές φορές αυτούς τους όρους. Θα έπρεπε να πω ότι αν και δεν μου αρέσει να κατηγοριοποιώ τις ταινίες μου, για μένα τα πάντα ξεκινούν από το ρεαλισμό. Αυτό μπορώ να πω σχετικά με αυτά. Δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό να αναρωτιέσαι σχετικά με το τι ταινίες φτιάχνεις. Είναι η τελευταία μου προτεραιότητα να τους δίνω μια συγκεκριμένη ταμπέλα, θεωρώ ότι είναι περιορισμός, τόσο για εμένα τον ίδιο όσο και για το κοινό. Κάθε φορά που φτιάχνω μια ταινία προσπαθώ να κάνω βήματα αριστερά-δεξιά, μπρος-πίσω, οπότε δε χρειάζομαι μια ταμπέλα για να δουλεύω υπό αυτήν.

“Δε μ’ αρέσει, να μιλάω για να προωθώ τις ταινίες μου. Η ταινία είναι εκεί και αν θέλετε να τη δείτε.”

Ποιοι σκηνοθέτες σας επηρέασαν ως προς τη δημιουργία του προσωπικού σας ύφους; Όταν ήμουν 16 χρονών είδα το Ψυχώ, του Χίτσκοκ. Ήμουν εντελώς αθώος, δε γνώριζα ότι υπήρχαν τέτοιες ταινίες. Ο Χίτσκοκ είναι ο μέγας αφέντης για μένα, ο τρόπος που σκέφτεται, που μιλάει για τις ταινίες του, που αναπτύσσει τις ιδέες του… Φυσικά θα μπορούσα να σου αναφέρω πολλές ταινίες του, αλλά επιλέγω μια συγκεκριμένη, καθώς με έχει στιγματίσει, την έχω δει πολλές φορές. Από κει και πέρα, ο Μπουνιουέλ έχει κάνει μερικές από τις καλύτερες ταινίες, ο Φελίνι, μου άρεσαν και όλων των ειδών οι γαλλικές ταινίες, όπως και το Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος, είναι ένα αριστούργημα. Παρακολουθούσα πολλά διαφορετικά στυλ, αλλά υπάρχουν και εκατοντάδες ανθρώπων που με ενέπνεαν, συγγραφείς, ζωγράφοι, ποιητές.

Απ’ όσο γνωρίζω, το υπόβαθρό σας προέρχεται από το χώρο του θεάτρου. Μιλήστε μας γι’ αυτό. Ναι, αυτή είναι η κύρια εργασία μου. Γράφω και σκηνοθετώ θεατρικές παραστάσεις. Κάθε φορά που ολοκληρώνω μια ταινία, σκηνοθετώ ένα θεατρικό και κάθε φορά που τελειώνω ένα θεατρικό φτιάχνω μια ταινία. Αυτός είναι ο τρόπος που εργάζομαι, η βάση μου είναι το θέατρο.

Πως είναι το να σκηνοθετείς τον ίδιο σου τον εαυτό; Απλά θέμα δουλειάς. Ειδικά στο Μπόργκμαν έχω ένα πολύ μικρό ρόλο. Παίζω και μετά βλέπω στο video assist και αποφασίζω αν μου αρέσει ή όχι. Ο κάμεραμαν μου έχει καλό μάτι, οπότε λέει κι αυτός τη γνώμη του, να το κάνουμε γρηγορότερα ή καλύτερα. Η σύζυγός μου επίσης με συμβουλεύει. Στις πρώτες μου ταινίες είχα σαφώς μεγαλύτερους ρόλους, οπότε αυτό σήμαινε πιο σκληρή δουλειά, στο Άμπελ πρωταγωνιστούσα και στους Βόρειους είχα επίσης μεγάλο ρόλο. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το Γκριμ, που είναι και η πρώτη μου ταινία στην οποία δεν εμφανίζομαι καθόλου. Όπως και να ‘χει, δε μ’ ενδιαφέρει πλέον να παίζω στις ταινίες μου

Διάβασα σε συνεντεύξεις σας ότι όταν γράφετε ένα σενάριο, δεν έχετε τίποτα κατά νου σχετικά με τους χαρακτήρες, σωστά; Ναι, έχω κάποιες ιδέες, και ξεκινάω να γράφω την ιστορία. Αλλά η ιστορία δεν είναι εκεί, μόνο οι ιδέες. Υποθέτω ότι αυτό χρειάζεται για να φτιάξεις μια ταινία, ας πούμε μια ταινία τρόμου, είναι από μόνο του μια καλή αφορμή για να ξεκινήσεις να γράφεις. Κάποιοι άνθρωποι έχουν ολόκληρη την ιστορία στα κεφάλια τους και ξεκινάνε να τη γράφουν, αλλά στην περίπτωσή μου γίνονται και τα δύο ταυτόχρονα.

Δεδομένων αυτών, το Γκαρσόν! Είναι μια ταινία αυτοαναφορική; Βέβαια! Μπορούσα να χρησιμοποιήσω το συγγραφέα για να καταστρέψω τις βαρετές σκηνές. Το γκαρσόνι έχει μια σύζυγο και είχα μια μεγάλη ιστορία σχετικά με αυτή τη σύζυγο αλλά αισθάνθηκα ότι αυτό είναι πραγματικά βαρετό, οπότε το έκοψα και, απ’ όσο θυμάμαι, το γκαρσόνι κάτι λέει σχετικά με αυτό, έτσι; Παραπονιέται για τη βαρετή σύζυγό του, οπότε μπορούσα να παίξω αυτό το ρόλο.

“Η ευτυχία δεν είναι μια ουτοπία, αλλά εξαρτάται από το πόσο τυχερός είσαι και που γεννήθηκες.”

Μπορείτε να μας μιλήσετε για την ταινία που έχετε στα σκαριά; Όχι, ποτέ δε μιλάω για τη νέα μου ταινία πριν αυτή τελειώσει. Μόλις τέλειωσα το πρώτο στάδιο του γραψίματος και είναι ακόμα πολύ φρέσκο, πολύ εύθραυστο, οπότε δε μιλάω γι’ αυτό. Μου φέρνει κάποιου είδους γρουσουζιά.

Μελλοντικά σχέδια; Τα βραχυπρόθεσμα σχέδιά μου περιλαμβάνουν την πραγματοποίηση μιας θεατρικής παράστασης το Νοέμβριο. Μόλις γίνει η πρεμιέρα, θα αρχίσω να ετοιμάζω τη νέα μου ταινία. Απ’ ότι φαίνεται υπάρχει αρκετό μέλλον για μένα ακόμα.

Η αγάπη έχει πεθάνει; Έχουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε την ευτυχία; Αν έχει πεθάνει; Όχι! Και η ευτυχία δεν είναι μια ουτοπία, αλλά εξαρτάται από το πόσο τυχερός είσαι και που γεννήθηκες. Είναι πολύ σημαντικό. Αν ζεις σε μια φτωχή χώρα που δεν έχει πολλές δυνατότητες ανέλιξης, σε δυσκολεύει στο να φτάσεις στην ευτυχία. Ή και όχι. Έχω μιλήσει με πολλούς ανθρώπους που έχουν πάει στην Αφρική και μου λένε ότι είδαν φτωχούς ανθρώπους που είναι ευτυχισμένοι. Προσωπικά δεν δεν έχω βιώσει κάτι τέτοιο, οπότε μου είναι δύσκολο να έχω κάποια σχετική άποψη. Αλλά πρέπει πάντα να πιστεύεις στην ευτυχία και στην αγάπη.