Το να βρίσκεσαι στη Δήλο είναι μια στιγμή ευλογίας, όχι με την θεϊκή έννοια –αν και το νησί χαρακτηριζόταν ιερό κατά την αρχαιότητα γιατί σύμφωνα με τον μύθο εκεί γεννήθηκαν ο Απόλλωνας και η Άρτεμις- αλλά με την ουσιαστικά ανθρώπινη καθώς το αποτύπωμα του ανθρώπου άφησε ένα μείγμα υψηλού και ευτελούς· μαζί με τα σπουδαία έργα τέχνης, τις οικίες με τα υπέροχα ψηφιδωτά υπάρχουν και τα απομεινάρια της αγοράς του σκλαβοπάζαρου.
Το να βρίσκεσαι στη Δήλο την άνοιξη είναι ακόμη μεγαλύτερη ευλογία καθώς η φύση οργιάζει.
Παντού κίτρινες μαργαρίτες, κόκκινες παπαρούνες και μοβ ανθάκια.
Το να βρίσκεσαι στη Δήλο την άνοιξη και να έχεις την τύχη να συμμετέχεις στην πρώτη εικαστική έκθεση που γίνεται στο νησί είναι υπεράνω ευλογίας.
Το ρήμα «συμμετέχεις» καθόλου τυχαίο καθώς ο σπουδαίος Βρετανός γλύπτης Antony Gormley, 29 έργα του οποίου έχουν τοποθετεί διάσπαρτα στον νησί, το τόνισε όταν ρωτήθηκε γιατί είναι μοναχικές οι μορφές του και ελάχιστα τα ζευγάρια. «Δεν θέλω να απεικονίσω μια σχέση, θέλω να φτιάξω μια σχέση με τον θεατή».
Για πρώτη φορά στην ιστορία του νησιού διοργανώνεται έκθεση σύγχρονης τέχνης.
Ο Gormley τα καταφέρνει με το πρώτο κιόλας έργο του Another Time ΧΙV, μια σωματομορφή που είναι ορατή μόνο όταν προσεγγίζεις το νησί με πλωτό μέσο. Ο σιδερένιος άνθρωπος του ατενίζει τη θάλασσα λες και ατενίζει το απέραντο του χρόνου.
Όλες οι σωματομορφές του Gormley είναι από σίδερο, υλικό που έχει επιλέξει επί τούτου «Είναι το στοιχείο που αποτελεί τον πυρήνα του πλανήτη μας, που δημιουργεί το μαγνητικό πεδίο, αυτό που μας επιτρέπει να δεσμεύουμε οξυγόνο συνεπώς χάρη σε αυτό αναπνέουμε και ζούμε. Για μένα είναι θεμελιώδες στοιχείο, ένα συμπυκνωμένο γήινο σημάδι. Με την οξείδωση γίνεται ένας μετασχηματισμός του υλικού, όπως ένας μετασχηματισμός συμβαίνει και σε εμάς. Η οξείδωση του δείχνει τη σχέση του υλικού με τον χρόνο. Η σκουριά έχει διαφορετικό φως στο λυκαυγές και στο λυκόφως, μια χρωματική ταυτότητα μοναδική».
Το έργο Reflect αποτελεί ανάθεση για τη συγκεκριμένη τοποθεσία.
όπως και το έργο Chute II.
Η αντίθεση του υλικού που χρησιμοποιεί ο Gormley με το μαρμάρινο περιβάλλον της Δήλου λειτουργεί εμφατικά και τονωτικά στην μεταξύ τους σχέση.
Ειδικά στο έργο Shift IΙ, που βρίσκεται εντός αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Δήλου, η αίσθηση του παράδοξου που δημιουργείται από μια σιδερένια ξαπλωμένη μπρούμυτα στο πάτωμα μορφή περιτρυγυρισμένη από λευκά, μαρμάρινα, κάθετα αγάλματα εντείνει την το αίτημα του καλλιτέχνη για μια νέα ανάγνωση.
«Επαφίεται σε εσάς τους θεατές αποκλειστικά το τι θα κάνετε με τα έργα. Δεν υπάρχει αποκλειστικά ένας τρόπος ανάπτυξης της έκθεσης. Είναι ένα ατομικό προσωπικό ταξίδι που θα κάνετε σε όλο το πεδίο. Είναι εξαιρετικό και πάντα με συγκλονίζει στη Δήλο το φως και η υλική υπόσταση του νησιού αυτού. Είναι ένα ταξίδι ατομικό που θα κάνετε μέσα από την ατμόσφαιρα της Δήλου. Η ατμόσφαιρα της Δήλου μοιάζει να κρέμεται, τόσο πυκνή είναι σαν να έχει υλική υπόσταση», υπογραμμίζει ο Gormley.
«Γιατί δημιουργούμε αυτές τις εικόνες εαυτών που δεν είμαστε εμείς αλλά μας βοηθούν να γίνουμε ο εαυτός μας; Κάνω μικρές νύξεις, κεντρίζω εν είδη βελονισμού, διεγείρω τον χώρο που ήδη υπάρχει για να αναστοχαστούμε τη δική μας σχέση με τη ζωή και το περιβάλλον. Εκεί καταλήγω ότι είναι η αντιδιαστολή μεταξύ των αρχαιοτήτων και των δικών μου έργων. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μετατόπιση από την αναπαράσταση εν τάξει δεδομένων εικόνων, προτύπων ή ιεραρχιών που επιθυμούν να ενδυναμώσουν τις υφιστάμενες ιεραρχικές σχέσεις στη φάση του αναστοχασμού κι έτσι το υποκείμενο δια μέσου της σύγχρονης τέχνης γίνεται ο θεατής».
Η σωματομορφή Shift II εντός του Αρχαιολογικού Μουσείου Δήλου.
Πώς όμως προέκυψε η σπουδαία έκθεση “Sight” στον χώρο της Δήλου; Πρόκειται για μια σύμπραξη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και του πολιτιστικού οργανισμού ΝΕΟΝ.
Η Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ, εξηγεί γιατί επιλέχτηκε ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης για αυτή την ιστορική, πρωτοποριακή στιγμή: «Με αυτή την εγκατάσταση στη ∆ήλο, ο Gormley επανεποικίζει το νησί µε «σωµατοµορφές» από σίδηρο, αποκαθιστώντας την ανθρώπινη παρουσία και δηµιουργώντας ένα ταξίδι από πιθανές συναντήσεις. Έχει εγκαταστήσει 29 γλυπτά κατασκευασµένα στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι χρόνων -µεταξύ των οποίων πέντε νέα έργα που ανατέθηκαν ειδικά για την περίσταση- τόσο στην περιφέρεια όσο και ενσωµατωµένα ανάµεσα στους αρχαιολογικούς χώρους της ∆ήλου. Τα έργα ζωντανεύουν τα γεωλογικά και αρχαιολογικά χαρακτηριστικά του νησιού: ένας βράχος από γρανίτη στη µέση του νησιωτικού συµπλέγµατος των Κυκλάδων στο Αιγαίο, µε µήκος µόνο πέντε χιλιόµετρα και πλάτος ενάµισι, που διαθέτει ένα παρελθόν γεµάτο µύθους, τελετές, θρησκείες, πολιτική, πολυπολιτισµικότητα και εµπόριο. Οι αλληλοδιαπλεκόµενες και αντιφατικές ταυτότητες του νησιού ως ιερού τόπου αλλά και πόλης εµπορίου, σε συνδυασµό µε την τοπογραφία και τη γεωγραφική του θέση, το κατέστησαν µία µοναδική και κοσµοπολίτικη ελληνιστική πόλη. Ο Gormley επανερµηνεύει εκ βάθρων τη λειτουργία και τον σκοπό της γλυπτικής, µετασχηµατίζοντας τα παραδοσιακά αγάλµατα και τα τοτέµ του αρχαίου κόσµου που κάποτε κοσµούσαν τις δηµόσιες πλατείες, τους ναούς και τις ιδιωτικές κατοικίες σε χώρους ενσυναίσθησης και προβολής της φαντασίας.
» Ο Gormley έχει µελετήσει τους ναούς και τα ιερά άβατα, τον ορίζοντα και την τοπογραφία που έχουν δηµιουργήσει ο άνεµος και το αλάτι. Τα γλυπτά του, που λαµβάνουν νατουραλιστικές, κυβοειδείς και πιο αφηρηµένες µορφές, είτε στέκονται όρθια ή ξαπλώνουν στο έδαφος, εκτεθειµένα στα στοιχεία της φύσης. Αλληλεπιδρώντας µε την τοπογραφία του νησιού, τα έργα εµφανίζονται και εξαφανίζονται. Ενεργοποιούν τον στοιχειακό χαρακτήρα του νησιού και της ανθρώπινης ιστορίας του, καθιερώνοντας µια σύνδεση µε τη συλλογική µας µνήµη. Ο καλλιτέχνης εµπλέκει µε σεβασµό το κοινό σε µια εµπειρία που δεν έχει στόχο να λειτουργήσει αντιθετικά προς τον χώρο ή την ιστορία του, αλλά περισσότερο να καθιερώσει µία σωµατική και πνευµατική σύνδεση µε τη συλλογική µας µνήµη. Ο Gormley στη ∆ήλο µας υπενθυµίζει την κεντρική σηµασία της τέχνης στο ανθρώπινο αφήγημα».
Είναι όντως μια μοναδική στιγμή στην μακραίωνη ιστορία του νησιού. Μέσα σε πλαίσιο απόλυτου σεβασμού στον υπάρχον περιβάλλον, φυσικό και αποτέλεσμα ανθρώπινης δημιουργίας (αρκεί να πούμε ότι πολλά από τα έργα τοποθετήθηκαν με ελικόπτερα ώστε να μην υπάρξει καμιά φθορά στις αρχαιότητες και στο έδαφος από την μεταφορά τους), ο σύγχρονος επισκέπτης καλείται να θέσει νέα ερωτήματα ως προς την ύπαρξη του σε σχέση με τον χρόνο και τον χώρο. Ένα ταξίδι προσωπικό και συνάμα συλλογικό -ένα κύτταρο μέσα στον μοναδικό, ζωντανό οργανισμό που είναι το νησί της Δήλου.
Sight, Antony Gormley, Δήλος μέχρι 31.10, καθημερινά 08:00-20:00. Η έκθεση παρουσιάζεται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε ανάθεση και διοργάνωση από το
ΝΕΟΝ. Η είσοδος στην έκθεση δεν επιβαρύνεται με επιπλέον αντίτιμο.
