Η Ποίηση ως Προσευχή

Πριν κυκλοφορήσουν οι «Ελεγείες του Ντουίνο» και γίνει ένα από τα τοτέμ της σύγχρονης ποίησης, ο Ρίλκε ήταν ήδη γνωστός ως ο ποιητής του «Βιβλίου των Ωρών». Ο Franz Xaver Kappus, επίδοξος ποιητής που φοιτούσε στην ίδια Στρατιωτική Σχολή από την οποία πέρασε ο Ρίλκε, αποφάσισε να στείλει τα γραπτά του στον διάσημο ποιητή, για να ζητήσει τη γνώμη του. Αν και οι δύο άνδρες δεν συναντήθηκαν ποτέ, αντάλλασαν επιστολές από το 1903 ως το 1908, τις οποίες ο Kappus δημοσίευσε το 1929 (μετά το θάνατο του Ρίλκε) με τον τίτλο «Γράμματα σ’ενα νέο ποιητή». Το βιβλίο περιλαμβάνει δέκα απαντήσεις του Ρίλκε, σταλμένες από το Παρίσι, την Πίζα, τη Βρέμη, τη Ρώμη και τη Σουηδία, αλλά κανένα κείμενο του ίδιου του Kappus.

 

Από τις λέξεις του Ρίλκε μαθαίνουμε ότι τα πρώτα γραπτά που έλαβε δεν ξεχώριζαν, ενώ και αργότερα, μόλις ένα του κίνησε το ενδιαφέρον. Κι όμως, αντιμετωπίζει με αξιοθαύμαστο ενδιαφέρον, σχεδόν πατρικά τον νεαρό Kappus: «Θέλω πάλι να μιλήσω μαζί σας λίγο, αγαπητέ κύριε Kappus, κι ας μην έχω να σας πω τίποτα που θα μπορούσε να σας βοηθήσει ή να σας σταθεί χρήσιμο…».

 

Τα θέματα που προσεγγίζει στις απαντήσεις του ποικίλλουν: η κριτική, το άξιο έργο τέχνης, η ειρωνεία, πώς πρέπει να διαβάζουμε ένα βιβλίο, αν πρέπει κάποιος να γράφει ποίηση, ποιος είναι ο σωστός έρωτας (!), το μέλλον της Γυναίκας, η Μοίρα, τα αγνά και τα χυδαία αισθήματα, η καταστροφική απομάκρυνση του ανθρώπου από το Ανεξήγητο.

 

Παντού κυριαρχεί η έννοια της Μοναξιάς: «είμαστε μόνοι», φωνάζει ο Ρίλκε, αλλά αυτό είναι κάτι καλό. Ο Ποιητής πρέπει να είναι ερημίτης, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να βυθιστεί στον εαυτό του και να βρει την αλήθεια του (η οποία αλήθεια του είναι το μέλλον του ανθρώπου και μόνο αυτός μπορεί να δει από τώρα). Η δε μοναξιά συσχετίζεται έντονα με την παιδική ηλικία που, σύμφωνα με τον Ρίλκε, είναι μοναχική.

 

Πρέπει «να πλάσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με την αρχή πως πρέπει πάντα να αποζητάμε το δύσκολο» και τότε όλα εκείνα γύρω μας που φαίνονται τόσο ξένα, τόσο απειλητικά, θα πλημμυρίσουν εμπιστοσύνη και πίστη. «Να μην χάνουμε πολύ χρόνο και πολύ κόπο ξεκαθαρίζοντας τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, αλλά να εργαζόμαστε αδιάκοπα για την εσώτατη πορεία μας».

 

«Το αύριο στέκει ασάλευτο, εμείς κινιόμαστε αδιάκοπα μέσα στο απέραντο διάστημα». Οπότε, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να κινιόμαστε μέσα στον Κόσμο, με στόχο να τον κατανοήσουμε μέσω του εαυτού μας: «Άσε τα πάντα να σου συμβούν: την ομορφιά και τον τρόμο/ Απλά συνέχισε να προχωράς. Κανένα αίσθημα δεν είναι τελικό».

 

Οι επιστολές συμπυκνώνουν την κοσμοθεωρία του Ρίλκε κατά την περίοδο που ήταν υπό την επιρροή της περίφημης φεμινίστριας/ψυχαναλύτριας/συγγραφέως Λου Σαλόμε, η οποία και τον έφερε κοντά με το έργο του Νίτσε (βλ. αν ο άνθρωπος μπορούσε να εξυψωθεί, θα έβλεπε καθαρότερα) και του Φρόυντ (βλ. εμμονή με την παιδική ηλικία).

 

Η λυρικότητα ξεχειλίζει, η υπερβολή είναι εξόφθαλμη (βλ. οδηγίες για το πώς πρέπει να ερωτευόμαστε (με σοβαρότητα!) και γιατί ο έρωτας των νέων δεν είναι ο σωστός (!)) και ο Ρίλκε γράφει υπό το βάρος της ηλικίας του (γύρω στα 30).

 

Όμως, η κυρίαρχη έννοια του έργου του Ρίλκε, η Ποίηση ως Προσευχή, περιγράφεται σε βάθος και προσφέρεται με αγάπη ως παρακαταθήκη στον άσημο Kappus και τον κάθε επίδοξο ποιητή που φλέγεται από την ανάγκη της έκφρασης.