Ο Łukasz Twarkowski (Λούκας Ταρκόβσκι) μάς έχει συνηθίσει σε ανατρεπτικά και πολύωρα θεάματα. Τρανό παράδειγμα η παράσταση Rohtko που έγινε sold out στη Στέγη. Σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου, σκηνογράφος και δημιουργός πολυμεσικών παραστάσεων που συνδυάζουν θέατρο και εικαστικά, καθώς επίσης συνεργάτης του διάσημου Πολωνού θεατρικού σκηνοθέτη Krystian Lupa, με τον οποίο δούλεψε σε διάφορες παραγωγές τα τελευταία δέκα χρόνια, ετοιμάζεται να μας υποδεχτεί το καλοκαίρι σε ένα τριήμερο που θα υμνήσει την κουλτούρα του rave.
Για να παρουσιάσει το νέο του επίτευγμα, το Respublika, το οποίο θα πραγματοποιηθεί σε ανοιχτό, φυσικό χώρο, μας υποδέχτηκε μαζί με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου και τη θεατρολόγο και δραματουργό Ιλειάνα Δημάδη στη Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Σε συνεργασία με τη Στέγη, λοιπόν, και μαζί με τον θίασο του Εθνικού Δραματικού Θεάτρου της Λιθουανίας, από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου στο Terra Vibe Park στη Μαλακάσα θα στήσει ένα υβριδικό θέαμα που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Βίλνιους τον Σεπτέμβριο του 2020 και αποτελεί ταυτόχρονα ένα rave party με 15 ερμηνευτές και φυσικά το ίδιο το κοινό που θα βρίσκεται εκεί.
Η Ιλειάνα Δημάδη, ο Łukasz Twarkowski και η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης. Φωτογραφία: @Πηνελόπη Γερασίμου
To Respublika δεν είναι παράσταση, είναι κατάσταση. Πρόκειται για μια συλλογική rave εμπειρία που περιλαμβάνει θέατρο, μουσική, χορό, περφόρμανς, κινηματογράφο, visual arts, dj set και, ταυτόχρονα, ένα κοινωνικό πείραμα έξι ωρών. Και όλα αυτά συντελούν στην ουτοπία του Ταρκόβσκι. Ένα εξάωρο rave party, με δυνατή μουσική, μπαρ, μια σάουνα αλλά και ένα ησυχαστήριο όπου οι θεατές θα είναι απολύτως ελεύθεροι: θα μπορούν να παρακολουθήσουν τα πάντα από μια θέση ή να περιγραφούν στο έργο του. Θα μπορούν να μπουν στα διάφορα δωμάτια του σκηνικού με τους ερμηνευτές -ακόμη και να γευματίσουν μαζί τους, να παρακολουθήσουν τις δράσεις με τη σειρά που οι ίδιοι θα αποφασίσουν, να μείνουν και τις έξι ώρες, να φύγουν όποτε θελήσουν και να επιστρέψουν πιο αργά, όπως βέβαια και να χορέψουν κάθε φορά που ο dj θα παίρνει θέση στα decks.
«Το θέατρο είναι μια εμπειρία. Για μένα, το θέατρο είναι μια από τις πιο αισθησιακές μορφές τέχνης: χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα, τον ιδρώτα, τη δυνατή μουσική, τη συντροφικότητα. Όλες οι αισθήσεις μπορούν να ενεργοποιηθούν ταυτόχρονα», λέει ο ίδιος και τονίζει για το Respublika: «Το έργο έχει ως βάση του μια κοινότητα που ζει εκτός της οργανωμένης κοινωνίας και δοκιμάζει την ιδέα του καθολικού βασικού εισοδήματος. Βλέπουμε πόσο γρήγορα αλλάζουν τα πάντα και είναι προφανές ότι σύντομα δεν θα υπάρχουν αρκετές θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους, οπότε αρχίζεις να σκέφτεσαι, τι θα συμβεί μετά; Ίσως δεν θα χρειάζεται να δουλεύουμε πια; Ωστόσο, γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι δεν ήταν τόσο απλό. Είναι πολύ πιο πολύπλοκο».
Οι τέχνες γίνονται ένα στο Respublika, το ολιστικό και υβριδικό θέαμα-κατάσταση στον χώρο και τον χρόνο, που πρωτοπαρουσίασε ο Ταρκόβσκι το 2020, έχοντας προηγουμένως δοκιμάσει ένα πείραμα διαρκείας. Για σχεδόν έναν χρόνο, εν μέσω πανδημίας και λόκνταουν, ο ίδιος και μια ομάδα είκοσι συντελεστών της παραγωγής, διαφορετικών εθνικοτήτων, φύλων και ηλικιών, απομονώθηκαν σε ένα δάσος της Λιθουανίας. Όλοι οι ηθοποιοί και η δημιουργική ομάδα εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να περάσουν μήνες σε μια απομονωμένη κοινότητα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής τους στο δάσος, οι ηθοποιοί του Respublika μοιράζονταν τις σκέψεις τους στην κάμερα. Οι εξομολογήσεις τους ανήλθαν σε 50 ώρες υλικού, γεγονός που δυσκόλεψε τον σκηνοθέτη κατά τη διαδικασία της επιλογής.
Βάσει αυτής της ουτοπικής κοινοβιακής ιδέας, η συνύπαρξη εξελισσόταν ως ένα κοινωνικό πείραμα με όλους, από κοινού, να φαντάζονται πώς είναι για μια κοινότητα να αποκοπεί από την κοινωνία και τον κανόνα επιβίωσής της σε αυτήν: την εργασία και το βασικό εισόδημα. Η τελική εκδοχή της παράστασης, η οποία περιλαμβάνει αποσπάσματα διάρκειας μίας ώρας, παρέχει αποκαλυπτικές απόψεις για την ελευθερία και θέτει καίρια ερωτήματα σχετικά με την κοινωνία μας, την κοινή ευημερία και το μέλλον του κόσμου.
«Ζούμε σε έναν κόσμο εικόνων, επικοινωνούμε μέσω εικόνων και είμαστε μονίμως συνδεδεμένοι. Ως εκ τούτου, στο θέατρο αναζητούμε διαρκώς νέους τρόπους για να αφηγηθούμε ιστορίες. Προσπαθούμε να μάθουμε και να καταλάβουμε πώς σκέφτεται και βλέπει τον κόσμο το σύγχρονο άτομο. Γινόμαστε όλο και περισσότερο διαδικτυωμένοι, δεν αποσυνδεόμαστε ποτέ: συχνά, μάλιστα, κοιτάμε δύο διαφορετικές οθόνες ταυτόχρονα. Αυτό αλλάζει την αντίληψή μας, το μυαλό μας λειτουργεί διαφορετικά. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που αναζητώ την υπέρβαση, τόσο σε αυτή την παράσταση όσο και σε άλλα έργα μου. Και τη βρίσκω στις υποκουλτούρες του rave και στο ίδιο το rave. Έτσι, αν θέλουμε να ασχοληθούμε με τέτοια θέματα, χρειαζόμαστε νέες μορφές θεάτρου για να το κάνουμε» θα πει ο ίδιος.
Στα εργαστήρια στο δάσος της Λιθουανίας, οι συντελεστές διερεύνησαν εναλλακτικές προοπτικές εργασίας που δεν εμπίπτουν στην καθιερωμένη αντίληψη της απασχόλησης των 40 ωρών την εβδομάδα, αλλά σύντομα έγινε εμφανές ότι εκείνα που ενδιέφεραν και ένωναν τους συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από τις όποιες διαφορές τους, ήταν ο χορός και η μουσική. Ιδανικά ακούσματα; Η rave και η techno.
Το πείραμα οδήγησε σε μια σειρά από επίμαχα ερωτήματα: Έχει άραγε κάποια αξία το βίωμα που δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί και να αξιολογηθεί με χρηματικούς όρους; Αυτός ο φευγαλέος δεσμός μεταξύ χορού, μουσικής και αντίστασης ανταποκρίνεται στους σημερινούς καιρούς; Μπορούν η μουσική και ο χορός να ενδυναμώσουν ένα φοβισμένο και ανήσυχο ανθρώπινο ον με τον τρόπο που το καταφέρνουν οι ιεροτελεστίες; Να κάνουν τους ανθρώπους λιγότερο αβοήθητους; Πιο υπεύθυνους; Ευαίσθητους; Μπορεί η ιδέα της ισοπολιτείας –και όσα αυτή εμπεριέχει– να υπερβεί τις πολιτικές δομές και να αποκτήσει νέο, υπαρξιακό νόημα;
«Στοχαστήκαμε για τη θέση του ατόμου στον σύγχρονο κόσμο. Λαμβάνουμε συνεχώς αντιφατικά μηνύματα που μας κάνουν να αισθανόμαστε αβοήθητοι και χαμένοι. Γιατί, ό,τι κι αν κάνουμε, είμαστε επιζήμιοι. Στους άλλους, στον πλανήτη. Δεν υπάρχουν καλές επιλογές. Ό,τι κι αν κάνουμε, κάτι βλάπτουμε. Ως απάντηση, μια ομάδα ανθρώπων άρχισε να ξεσαλώνει ως έναν τρόπο αντίστασης στην απελπιστική κατάσταση. Μπορεί να ακούγεται παράλογο, όμως, από την άλλη πλευρά, τι μπορούμε να κάνουμε;», μάς λέει.
Στα σαράντα του χρόνια, ο Ταρκόβσκι διευρύνει τα όρια της τεχνολογίας και των νέων μέσων στην παραστασιακή συνθήκη, μέσω των mockumentaries· κατασκευάζει δηλαδή έργα τέχνης που, ενώ δεν συνέβησαν ποτέ, ο ίδιος τα προσεγγίζει σαν πραγματικά συμβάντα. Ένα τέτοιο mockumentary είναι και το Respublika: οικοδομεί σε παρόντα χρόνο ένα ουτοπικό μέλλον του θεάτρου και της κοινωνίας. Γιατί ίσως κάποτε να είμαστε όλοι ελεύθεροι, ίσοι και να χορεύουμε έως το ξημέρωμα. Κι αν όχι για πάντα, έστω για έξι μόνο ώρες.
Ο τίτλος της παράστασης προέρχεται από τη λατινική φράση res publica, η οποία μεταφράζεται περίπου ως «δημόσια σφαίρα» ή «θέματα κοινού ενδιαφέροντος». Μπορεί επίσης να αναφέρεται σε ένα αγαθό που ανήκει σε πολλούς ανθρώπους, όπως η δημόσια περιουσία. Παραδόξως, ο όρος ταυτιζόταν επίσης στην αρχαία Ρώμη με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, δηλαδή με μια μοναρχία. Παράλληλα, η αγγλική λέξη republic, η οποία προέρχεται από την ίδια φράση, μεταφράζεται ως δημοκρατία.
Ακολουθώντας τα χνάρια της έκρηξης του βρετανικού rave κινήματος στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η ελληνική rave σκηνή εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με επικά, 15ωρα πάρτι για χιλιάδες εκκεντρικούς μυημένους, τα οποία διοργανώνονταν σε απομακρυσμένα μέρη έξω από την πόλη. Οι σαγηνευτικοί ρυθμοί της electro και ο ασταμάτητος χορός μέχρι το ξημέρωμα συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας κοινότητας και μιας συλλογικής κουλτούρας, η οποία είχε ως επίκεντρο τη «Φάρμα» στα Οινόφυτα –μια αποθήκη με αχυρένιες σκηνές και μερικά στρέμματα γης αντί για πίστα– και παρόμοια σημεία στην περιοχή της Βαρυμπόμπης. Η «Φάρμα» έκλεισε το 1996, αλλά η σκηνή συνεχίστηκε στα μεγάλα κλαμπ. Η rave σκηνή συνεχίζει να ανθίζει μέχρι και σήμερα με την έννοια της κοινότητας, της ανοιχτότητας και της ξεσηκωτικής μουσικής που την καθορίζουν, μια ευκαιρία συνύπαρξης και συλλογικού μοιράσματος.
Ο Ταρκόβσκι μάς λέει για τη rave σκηνή: «Το rave είναι εγγενώς αντικαπιταλιστικό. Απαιτεί χρόνο. Πηγαίνεις σε μια εκδήλωση ηλεκτρονικής μουσικής για να ξεφύγεις από τον κόσμο για λίγες ώρες. Tο να χορεύεις στον ρυθμό αυτό για πολλή ώρα προκαλεί ένα παράξενο αίσθημα απώλειας των ορίων ανάμεσα σε μένα και σε σένα, ανάμεσα στα φύλα και ανάμεσα στις ηλικίες. Αισθάνεσαι απόλυτη ελευθερία. Είσαι με άλλους, αλλά θα μπορούσες να είσαι και μόνος σου. Μπορείς να είσαι αυτό που είσαι και αυτό που θέλεις να είσαι. Το να χορεύεις για τόση ώρα είναι, κατά μία έννοια, αντιπαραγωγικό. Δεν καταφέρνεις τίποτα επί ώρες. Αλλά σήμερα, που πολλοί άνθρωποι φοβούνται μήπως είναι αντιπαραγωγικοί, η διάρκεια του Respublika είναι επίσης μια δήλωση: “Το αξίζω, το χρειάζομαι και τα υπόλοιπα δεν έχουν σημασία”».
Το Σάββατο 15 Ιουνίου, μετά το τέλος της παράστασης, στις 02:00 πριν το ξημέρωμα της Κυριακής 16 Ιουνίου, θα ακολουθήσει ένα εκρηκτικό dj set με τον σούπερ σταρ της techno μουσικής Richie Hawtin και την Παλαιστίνια dj-φαινόμενο Sama’ Abdulhadi, σε συνεργασία με την Blend Music Productions. Ένα απελευθερωτικό dance party, όπου άνθρωποι, όνειρα και ιστορίες συνύπαρξης μπλέκονται σε μια δημιουργική χορογραφία απόλυτης ελευθερίας.
