«Ο μακάβριος χορός»: Μία ενδελεχής περιδιάβαση του Στίβεν Κινγκ σε σημαντικά έργα τρόμου από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο

Η μυστηριώδης γοητεία του τρόμου έχει μία μακρά και παράξενη διαδρομή στο πέρασμα του χρόνου, η οποία αποτυπώνεται ποικιλοτρόπως στη λογοτεχνία, αλλά και επισημαίνεται -κατά καιρούς- μέσα από μερικά κλασικά δοκίμια. Ποια, όμως, είναι η στιγμή εκείνη στην οποία την απρόσμενη σαγήνη του μυστηρίου διαδέχεται ο πραγματικός κίνδυνος; Και, όμως, ακόμη και αυτή η αίσθηση του κινδύνου, του απροσδιόριστου τρόμου για το τι πρόκειται να επακολουθήσει, ασκεί -με τη σειρά της- τη δική της αδιευκρίνιστη έλξη.

Ο Τόμας ντε Κουίνσι έγραψε, το 1827, ένα οξυδερκές δοκίμιο με τον εντυπωσιακό τίτλο «Η δολοφονία ως μία εκ των καλών τεχνών». Με αυτό, ο Άγγλος συγγραφέας αναπτύσσει παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και μάλιστα σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης! Εξάλλου, η πανουργία και η επιτηδειότητα, ο αφανισμός του άλλου, η ταπείνωση της ήττας και η διάχυση του τρόμου, ήταν θελκτικά ήδη από την αρχαιότητα – όπως συνέβαινε στα αμφιθέατρα και τις αρένες. Πόσω μάλλον όταν κάθε φορά η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται σε ένα προσεκτικά δομημένο σχέδιο δράσης.

Αυτήν, λοιπόν, τη διαχρονική και -εν μέρει- ενοχική γοητεία της εγκληματικής πράξης και την παραιπόμενη αίσθηση του τρόμου, δεν θα αργούσε να την αξιοποιήσει και η λογοτεχνία. Το πρώτο αστυνομικό διήγημα ήταν «Η διπλή δολοφονία της οδού Mοργκ» (1841) του Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809-1849) και ήδη σε αυτό διακρίνονται τα δύο βασικά συστατικά μιας υποδειγματικής αστυνομικής πλοκής: Ένας περίεργος φόνος και κάποιος που μέσα από μία σειρά συλλογισμών ξεδιαλύνει το μυστήριο.

Αλλά ήταν ο σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ (1859- 1930) που θα αποδείκνυε συστηματικά ότι μία αστυνομική ιστορία που περιγράφει ένα φόνο, μπορεί να είναι -παράλληλα- και ένα σημαντικό λογοτεχνικό έργο: από το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα «Σπουδή σε κόκκινο» (1887), κατάφερε να συνδυάσει υποδειγματικά την παρουσίαση της ζωής και του τρόπου σκέψης του θρυλικού ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς με την εξιχνίαση ενός τρομακτικού εγκλήματος.

Πάντως, ο Ρέιμοντ Τσάντλερ στο ευρηματικό κείμενό του «Η απλή τέχνη φόνου» (1944) επισημαίνει ευφυώς κάτι πραγματικά σημαντικό για αυτό το λογοτεχνικό είδος: ότι μια υπόθεση εγκλήματος, δεν είναι μόνο μία εξίσωση προς επίλυση, αλλά και μια απρόσμενη πραγματικότητα με ευρύτερες τρομακτικές κοινωνικές διαστάσεις.

Λίγο, λοιπόν, να αλλάξουν κάποιες παράμετροι και να αναδειχθούν μερικές απρόσμενες λεπτομέρειες και η ισορροπία της καθημερινότητας μοιάζει να διαταράσσεται ανεπιστρεπτί. Εκεί, ελλοχεύει ο τρόμος! Αυτές ακριβώς τις μικρές και προσεκτικά σχεδιασμένες μετατοπίσεις από μία πλασματική αίσθηση ασφάλειας σε περιοχές επισφαλείς και αβέβαιες για την ανθρώπινη επιβίωση, διερευνά εξονυχιστικά και ο Στίβεν Κινγκ με το πολυεπίπεδο έργο του. Πρόκειται -στην ουσία- για επιμελημένες σπουδές πάνω στον τρόμο και τις συνθήκες εμφάνισής του, με τις οποίες ο συγγραφέας επιχειρεί να ανιχνεύσει εκείνες τις οδυνηρές αλήθειες που κρύβονται πίσω από την επιφανειακή τάξη των πραγμάτων.

Στην ουσία, αυτό που καταφέρνει ο Κινγκ -σε μυθιστορήματα όπως «Η Λάμψη», «Μίζερι» και «Νεκρή Ζώνη»- είναι να οδηγήσει τον αναγνώστη στη μυστική δίοδο ενός μισοσκότεινου δωματίου που μόνο εκείνος γνώριζε -εκ των προτέρων- την ύπαρξή του. Για παράδειγμα, στην περίφημη νουβέλα του με τίτλο «Μίζερι» ο συγγραφέας Πολ Σέλντον «σκοτώνει» και μάλιστα με απέραντη αγαλλίαση τη Μίζερι Τσάστεϊν, την δημοφιλή ηρωίδα των βιβλίων του που τον είχε κάνει πλούσιο και διάσημο, αλλά ταυτόχρονα έπνιγε το συγγραφικό του ταλέντο και έκανε τη δουλειά του να μοιάζει με αφόρητη αγγαρεία. Τώρα ήταν επιτέλους ελεύθερος να γράψει αυτά που πάντα επιθυμούσε.

Όμως τότε ακριβώς του συνέβη το απρόβλεπτο: ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα σε έναν ορεινό, χιονισμένο δρόμο του Κολοράντο. Ένα ατύχημα, που τον καθήλωσε με φρικτούς πόνους σε ένα άγνωστο κρεβάτι, όχι ενός νοσοκομείου, αλλά στο απομονωμένο πάνω στο βουνό σπίτι της Αννι Γουίλκς. Για καλή του τύχη, η Αννι ήταν κάποτε νοσοκόμα και διέθετε δυνατά παυσίπονα στο σπίτι της. Αλλά ήταν και φανατική αναγνώστρια των περιπετειών της Μίζερι. Και όταν ανακαλύπτει τι είχε κάνει ο Πολ στην αγαπημένη της ηρωίδα αποφασίζει να τον εκδικηθεί. Μία εκπληκτική ιστορία τρόμου, όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν.

Στο «Περί συγγραφής – Το χρονικό μιας τέχνης» ο Στίβεν Κινγκ αποκαλύπτει παραστατικά τις τεχνικές που διαμορφώνουν το σκηνικό μιας ιστορίας τρόμου. Με άλλα λόγια, ο κατεξοχήν μετρ του είδους μοιράζεται με έναν επίδοξο συγγραφέα εκείνα τα μυστικά που μετατρέπουν μια απλή φαινομενικά υπόθεση σε μακάβριο θέατρο δέους και τρόμου.

Το 1981, πολύ πριν ξεκινήσει να γράφει τη μελέτη «Περί συγγραφής», ο Κινγκ αποφάσισε να αναλύσει την έννοια του τρόμου – ιστορικά. Ο «Μακάβριος Χορός» είναι μια ανατομία του τρόμου, δομημένη σε δέκα κεφάλαια με χιούμορ και με παραδείγματα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο – από τον «Φρανκενστάιν» και τον «Δράκουλα» μέχρι τον «Εξορκιστή», τη «Ζώνη του Λυκόφωτος» και το «Μωρό της Ρόζμαρι».

Σύμφωνα με τον Κινγκ, τα μυθιστορήματα, αλλά και οι ταινίες, οι ραδιοφωνικές εκπομπές –ακόμα και τα κόμικς– που έχουν ως θέμα τους τον τρόμο, κινούνται πάντα σε δύο επίπεδα. Στην κορυφή βρίσκεται το επίπεδο της φρίκης, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί με λιγότερη ή περισσότερη καλλιτεχνική μαεστρία. Αλλά, σε ένα άλλο, βαθύτερο επίπεδο, το έργο τρόμου είναι στην πραγματικότητα ένας χορός – μια ρυθμική αναζήτηση.

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ο Κινγκ δεν σταματάει ποτέ να παίζει μαζί μας, αλλά παίζει στα σοβαρά, όπως το κάνει και αυτή τη φορά συζητώντας τα έργα που προκαλούν τρόμο. «Όλοι μας οι φόβοι είναι μέρος του μεγάλου φόβου, του φόβου του θανάτου. Φοβόμαστε το κορμί κάτω από το σάβανο: είναι το κορμί μας» εξηγεί για να καταλήξει χαρακτηριστικά: «Και η μεγάλη απήχηση των μυθιστορημάτων τρόμου στο πέρασμα των χρόνων οφείλεται στο ότι χρησιμεύουν -τελικά- σαν μια πρόβα του δικού μας θανάτου»…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Αυτό είναι το βιβλίο του Μπόμπι Γουέστερν, ενός ιδιοφυούς φυσικού που εγκατέλειψε μια πολλά υποσχόμενη καριέρα κι έγινε δύτης διάσωσης. Τον στοιχειώνει διαρκώς η εικόνα του πεθαμένου πατέρα του (μέλους της ομάδας που εφηύρε την ατομική βόμβα), ενώ μεγάλη οδύνη του προκαλεί και η σκέψη της αδερφής του Αλίσια. Όταν βουτά για να εντοπίσει ένα αεροπλάνο που έπεσε στη θάλασσα και τους δέκα επιβάτες του, βρίσκει μόνο εννιά. Από κει κι έπειτα περίεργα πράγματα αρχίζουν να του συμβαίνουν: φίλοι του εξαφανίζονται, τον παρακολουθεί το FBI, μπλοκάρεται ο τραπεζικός του λογαριασμός… Ένα συναρπαστικό λογοτεχνικό όραμα για την ουσία του ανθρώπου και την πορεία του κόσμου από τον κορυφαίο Αμερικανό συγγραφέα.

Το βιβλίο αυτό είναι μια σειρά από ιλαροτραγικούς «διαλόγους» ανάμεσα σε συζύγους, εραστές, φίλους, ή και αγνώστους, που υπογραμμίζουν το πιο βασικό χαρακτηριστικό των ανθρώπινων σχέσεων: την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας, η οποία καθιστά τη ζωή µας μια διαρκή «κωμωδία παρεξηγήσεων». Το σπήλαιο του Πλάτωνα μετατρέπεται σε αρένα, από την οποία κανείς δε θέλει να δραπετεύσει. Το πάρτι θα κρατήσει ως το τέλος: ώσπου οι πρωταγωνιστές να παραιτηθούν από κάθε προσπάθεια να συλλάβουν το νόημα των πραγμάτων – και ο αναγνώστης, χαμογελώντας µάλλον συνένοχα, να κλείσει το βιβλίο.

«Ένα πρωί που ξύπνησε από εφιάλτη, η Σάσα ανακάλυψε πως είχε μεταμορφωθεί σε άντρα». Έτσι ξεκινάει η εξωφρενική περιπέτεια της νεαρής ηρωίδας, μιας φοιτήτριας που έχει γαλουχηθεί με τα θηλυκά πρότυπα της αυτοθυσίας και της υπακοής. Πώς θα ξανασυστηθεί στους φίλους, στους γονείς, στον τρομακτικό καθηγητή της; Θα καταφέρει να ξαναβρεί τον εαυτό της μέσα στο καινούργιο άγνωστο σώμα της; Και μάλιστα σ’ έναν κόσμο όπου ο Κατακλυσμός έχει ήδη συμβεί, ξηλώνοντας τα θεμέλια της κοινωνίας; Με άλλα λόγια, μπορεί να υπάρξει έρωτας, ελπίδα και πρόοδος μετά την κατάρρευση των καθορισμένων κοινωνικών ρόλων; Η Αμάντα Μιχαλοπούλου έγραψε μια νουβέλα ενηλικίωσης για το τέλος των φύλων και την ερμαφρόδιτη φύση του ανθρώπου και ταυτόχρονα την ιστορία μιας μετα-Εδέμ, του τέλους του κόσμου όπως τον ξέρουμε.

Όταν η Λόρεν εξαφανίζεται, οι υποψίες της Ολίβια μετατρέπονται σε τρόμο. Καθώς γίνεται φανερή η αλήθεια για την παράξενη σύνδεσή της με τη Λόρεν, η Ολίβια αρχίζει να καταλαβαίνει ότι ποτέ δεν γνώρισε στ’ αλήθεια τον Τεντ, τον άνθρωπο με τον οποίο ζει τόσα χρόνια. Όσα η Ολίβια νομίζει ότι ξέρει για τον εαυτό της και τον κόσμο ανατρέπονται, αποκαλύπτοντας μια πραγματικότητα πέρα από κάθε φαντασία. Και στο τέλος θα πρέπει να αποφασίσει αν θα πάρει ή θα σώσει μια ζωή… Ένα λογοτεχνικό ψυχολογικό θρίλερ γεμάτο ανατροπές, και μια ενδελεχής διερεύνηση του πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η φύση του ανθρώπου για να προστατεύσει ένα παιδί απ’ τον τρόμο.