Πώς είναι πραγματικά να ζεις με κατάθλιψη

Για όσους έχουν διαβάσει το βιβλίο “My Year of Rest and Relaxation” της Ottessa Moshfegh -που φημολογούνταν ότι θα φέρει στη μεγάλη οθόνη στο μέλλον ο Γιώργος Λάνθιμος- είναι γνωστό ότι η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος ζει μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας ροκανίζοντας έναν χρόνο από τη ζωή της. Θολωμένες σκέψεις, ματαιότητα, αίσθηση κενότητας είναι μόνο μερικά από τα συναισθήματα που περιγράφουν τον χαρακτήρα της millennial γυναίκας με το σαρδόνιο χιούμορ, η οποία προσπαθεί με όπλο το προνόμιο της να κάνει ουσιαστικά διακοπές για έναν χρόνο από τη ζωή, με απώτερο στόχο να “αναγεννηθεί” με το πέρας της περιόδου αυτής.

Τι και αν το συγγραφικό αυτό πόνημα της Αμερικανίδας είχε πολλούς επικριτές που μεταξύ άλλων στοχεύουν την οικονομική άνεση της πρωταγωνίστριας ως ταξικό προνόμιο και την αδράνεια που επιδεικνύει προσπαθώντας να αποφύγει τις δυσκολίες της ζωής, χρεώνοντάς της ότι είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγή για την παραίτηση που επιδεικνύει ως απότοκος της γενιάς του prozac. Η πραγματική επιτυχία και ουσία του βιβλίου είναι ότι αναδεικνύει τη σημασία που έχει η ψυχική υγεία για τη Gen Y και τη Gen Z, και τη φέρνει στο προσκήνιο ως μείζον θέμα, κάτι στο οποίο οι boomers που μεγάλωσαν τις γενιές αυτές θεωρούσαν ταμπού.

Ποιος άνθρωπος δεν έχει πει ότι σήμερα δεν θέλει να σηκωθεί από το κρεβάτι γιατί δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τη ζωή; Ποιος δεν έχει σκεφτεί αν θα μπορούσε να κοιμηθεί κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου, γιατί απλά είναι στιγμές που νιώθει αδύναμος να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και θέλει να πατήσει fast forward ή next chapter στην ταινία της ζωή του; Το θεμελιώδες ερώτημα που θέτει στον αναγνώστη συγκεκαλυμμένα ένα βιβλίο σαν και αυτό είναι το αν “είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι” άσχετα από την εικόνα που προβάλλουμε στον περίγυρο μας και μέσα από τις διαδικτυακές περσόνες μας. Το έργο της Moshfegh αποτυπώνει την ανάγκη μιας γενιάς να μιλήσει ανοιχτά για μία πτυχή της ζωής μας που μέχρι πρόσφατα, ειδικά στη δική μας χώρα της Αγίας ελληνικής καλής οικογένειας, ήταν ταμπού, αυτό της ψυχικής υγείας.

Μετά από ενάμιση χρόνο πανδημίας με κατακλυσμιαίες αλλαγές στον τρόπο ζωής, στην κοινωνικοποίηση μας και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε πτυχές της καθημερινότητά μας όπως η υγεία και η εργασία, μετά από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης, που όπως διαφαίνεται μετά την πανδημία θα επιστρέψει πιο ολέθρια και σαρωτική από ποτέ, και με το μέλλον να φαντάζει πιο ζοφερό και δυστοπικό από σενάριο επιστημονικής φαντασίας εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, είναι πραγματικά δικαιολογημένο να πούμε ότι ένα πολύ μεγάλο μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει θέματα ψυχικής υγείας, με την κατάθλιψη να σκαρφαλώνει πολύ ψηλά στη λίστα.

Η κατάθλιψη όμως είναι μια λέξη που εύκολα χρησιμοποιείται για να χρωματίσει δραματικά μια οποιαδήποτε περιγραφή για την ψυχολογική κατάσταση, με αποτέλεσμα πολλές φορές οι άνθρωποι να υποβαθμίζουν ελαφρά τη καρδιά τη σοβαρότητα του βιώματος και της ψυχικής υγείας ενός ανθρώπου. Καλό είναι να γνωρίζουμε πώς πραγματικά νιώθει ένας άνθρωπος που βιώνει μια καταθλιπτική περίοδο για να δείχνουμε την απαραίτητη ενσυναίσθηση στους ανθρώπους της ζωής μας και να μπορούμε ουσιαστικά να τους βοηθήσουμε δημιουργώντας ένα ασφαλές περιβάλλον για να μιλήσουν και, φυσικά, να νιώσουν και οι ίδιοι την ανάγκη να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Η κοινωνία μας έχει κανονικοποιήσει το να μιλάμε για τη σωματική μας υγεία, αλλά οι άνθρωποι όταν νοσούν ψυχικά ντρέπονται γι’ αυτό. Και επειδή αυτή η ομερτά δεν βοηθά κανέναν και σίγουρα διαιωνίζει το πρόβλημα, αποφάσισα να μοιραστώ το δικό μου βίωμα με την κατάθλιψη φέτος το καλοκαίρι, σε μία προσπάθεια να γίνει ένα από τα βήματα μου για να την ξεπεράσω. Πώς είναι λοιπόν να ζεις με κατάθλιψη; Θα σας πω τη δική μου ιστορία.

Η κατάθλιψη έρχεται με τρομακτική απουσία συναισθήματος. Κάθε στιγμή συνοδεύεται από ένα μούδιασμα που σε κάνει να αμφισβητείς αν ζεις πραγματικά. Θέλεις να νιώσεις θλίψη, θυμό, αγανάκτηση, γιατί αυτά γνωρίζεις σαν αντιδράσεις, αλλά πρακτικά φαντάζει αδύνατο να τα αισθανθείς. Σαν να έχεις ξεχάσει πώς να νιώθεις. Σαν να ξέρεις ότι υπάρχουν και τα βλέπεις μπροστά σου, αλλά δεν είναι πλέον προσβάσιμα σε εσένα. Κάνεις πράγματα που σου άρεσαν μηχανικά, σε μία ύστατη προσπάθεια να νιώσεις καλύτερα, αλλά τίποτα δεν σου δίνει ευχαρίστηση γιατί πιστεύεις ότι έχεις ξεχάσει να απολαμβάνεις. Ανηδονία. Μια λέξη βαρύγδουπη και τρομακτική που χρησιμοποιούν οι ειδικοί. Σαν να χάνεις τη γεύση σου για πάντα και κανένα φαγητό δεν έχει πλέον διαφορά. Βλέπεις τη ζωή σου να καταρρέει γύρω σου, τη δουλειά σου, τις σχέσεις σου με τους ανθρώπους και με τον εαυτό σου, αλλά νιώθεις υπερβολικά εξαντλημένος για να το αντιμετωπίσεις.

Κατάθλιψη είναι η αίσθηση της απελπισίας, της ματαιότητας και της απάθειας που σε κάνει να νιώθεις ότι τίποτα δεν έχει σημασία στη ζωή και ότι όλα είναι ατελέσφορα. Όσο γεμάτο και αν είναι το ποτήρι, πάντα κοιτάς τη σταγόνα που για σένα λείπει. Και ξαφνικά το νόημα της ζωής κρύβεται από σύννεφα που θολώνουν τη σκέψη σου και δεν μπορείς να το δεις. Απόλυτη μοναξιά. Οι άνθρωποι γύρω σου δεν έχουν σημασία και κανείς δεν μοιάζει ότι μπορεί να καταλάβει ή να βοηθήσει. Κλειστά παντζούρια, γιατί το φως κάνει τα πάντα πιο δύσκολα, οριζοντιωμένος σε ένα κρεβάτι να προσπαθείς να κοιμηθείς όσο πιο πολύ μπορείς για να τελειώσει και αυτή η μέρα και να έρθει η επόμενη. Ο ύπνος είναι η μόνη διαφυγή. Και όσο και να κοιμηθείς, νιώθεις συνέχεια κουρασμένος. Σαν να έτρεχες όλη μέρα. Σαν να δούλευες αδιάκοπα σε μία εργασία που απεχθάνεσαι και μοιάζει σισύφειο μαρτύριο. Σαν ένας φαντασιωσικός βρικόλακας να σου ρουφάει την ενέργεια πριν προλάβεις καν να την αναπληρώσεις. Σαν να ζεις, αλλά τίποτα να μη θυμίζει αυτά που πριν έβλεπες ως ζωή, σαν να επιβιώνεις βλέποντας της ζωή σου να σε προσπερνά ως άλλο κακό όνειρο και αισθάνεσαι ότι θα βρίσκεσαι πάντα σε ένα καθαρτήριο μέχρι να τελειώσουν τα χρόνια που σου αναλογούν στον πλανήτη αυτόν ακόμα και αν αυτό το χρονικό σημείο είναι δεκαετίες μακριά.

Κατάθλιψη είναι να πρέπει να σκέφτεσαι για ώρες αν μπορείς να σηκωθείς από τον καναπέ ή το κρεβάτι, αν έχεις το κουράγιο να σηκώσεις το τηλέφωνο, να απαντήσεις σε ένα email, να δεις έναν άνθρωπο που σε αγαπά, να φτιάξεις ένα απλό φαγητό, να καθαρίσεις το σπίτι σου, να κάνεις οτιδήποτε κάνουν όλοι ενστικτωδώς, χωρίς να το σκέφτονται. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αίσθηση προδοσίας από το να σταματάς να είσαι λειτουργικός και παραγωγικός. Μεγαλώνουμε σε ένα αξιακό σύστημα που μας κρίνει αδυσώπητα γι’ αυτή μας την ικανότητα, όποτε όταν τη χάνουμε, στην ουσία χάνουμε την υπαρξιακή μας ταυτότητα.

Στις λίγες στιγμές διαύγειας, ο θυμός και οι τύψεις – με τον εαυτό μας, με τους ανθρώπους που απογοητεύουμε για όσα δεν καταφέρνουμε, διαγράφοντας όσα έχουμε πετύχει στη ζωή μας μέχρι τότε- έρχονται για επίσκεψη. Κανείς όμως δεν απογοητεύεται περισσότερο μαζί μας, από τον ίδιο μας τον εαυτό. Κανείς δεν θέλει να ζει μια ζωή που δεν είναι λειτουργικός, που δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του, που αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει τις επιλογές που τον έφεραν σε αυτό το σημείο, που νιώθει αποκομμένος από τον κόσμο. Όμως συμβαίνει.

Και συμβαίνει σε πολύ περισσότερο κόσμο από όσο πιστεύουμε. Αλλά δεν έχουμε μάθει να μιλάμε για αυτό. Ντρεπόμαστε, και υποβαθμίζουμε τα θέματα της ψυχικής υγείας σαν να μη μετράνε. Γιατί δεν περνάνε με αντιβίωση, γιατί δεν έχουν πάντα σημάδια στο σώμα μας, γιατί άλλοι άνθρωποι έχουν περάσει ζωές ολόκληρες προσπαθώντας να τα κρύψουν. Όλα τα παραπάνω είναι αρκετά από αυτά που ένιωθα κι εγώ τους τελευταίους μήνες που απομακρύνθηκα από τη ζωή μου. Αυτό που με έσωσε είναι ότι ζήτησα τη βοήθεια ενός ειδικού. Και αυτό ήταν ίσως το μοναδικό πράγμα που με κάνει να νιώθω καλά για τους τελευταίους μήνες – που φαντάζουν σα να είναι και οι μοναδικοί μήνες της ζωής μου.

Εμπιστευτείτε τους ψυχολόγους, τους ψυχοθεραπευτές σας, τους ψυχιάτρους. Το να πάρει κάποιος αγωγή για ένα θέμα ψυχικής υγείας δεν είναι ντροπή, είναι πραγματική αγάπη για τον εαυτό του. Μιλήστε ανοιχτά γι αυτά που βιώνετε και θα ξαφνιαστείτε με το πόσοι άνθρωποι στον περίγυρο σας είναι διατεθειμένοι να σας στηρίξουν γιατί είχαν και οι ίδιοι παρόμοιες εμπειρίες. Όσα σκέφτεστε τώρα, είναι η κατάθλιψη σας και όχι εσείς.