«Έχετε ποτέ αναρωτηθεί πού φτάνουν οι ανθρώπινες δυνατότητες; Βάζετε στοιχήματα με τον εαυτό σας; Τολμάτε να αποδράσετε από την καθημερινότητα; Όποιος κι αν είστε, ό,τι κι αν κάνετε, είναι αδύνατο να αποφύγετε τις προκλήσεις. Εμείς, έτσι, ξεκινήσαμε την σπηλαιοκατάδυση».
Ήταν Πάσχα του 2016, όταν πέντε φίλοι από διαφορετικούς επαγγελματικούς τομείς, αλλά με κοινή αγάπη για τον βυθό, αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να επισκεφθούν μαζί άγνωστους υποθαλάσσιους τόπους. Ο υπεύθυνος κλινικών μελετών σε φαρμακευτικές εταιρίες, Νικόλας Μαργαρίτης, ο φωτογράφος Stratis Kas (Στρατής Καστρισιανάκης), ο διευθυντής παραγωγής σε βιομηχανική μονάδα, Ανδρέας Ανδρικόπουλος, ο αρχαιολόγος Βασίλης Τσιαΐρης και ο ιταλός προγραμματιστής Ματέο Ράττο επέλεξαν ως αρχικό προορισμό το σπήλαιο της Αμφιτρίτης. Ένα σπήλαιο μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου, με είσοδο επτά μέτρα κάτω από τη θάλασσα που είχε ανακαλυφθεί τυχαία από ψαροντουφεκάδες και, πέρα από κάποιες μεμονωμένες απόπειρες, παρέμενε σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο.
Πρώτος προορισμός της ομάδας Τοp2Bottom το σπήλαιο της Αμφιτρίτης (Φωτογραφία: Socrates Rivers)
Ξεκινώντας την εξερεύνηση στο εσωτερικό του σπηλαίου (Φωτογραφία: Margherita Αllievi)
Ακολουθώντας τον μίτο, η περιήγηση μέσα στο σπήλαιο γίνεται ασφαλέστερη και η πρόσβαση στην έξοδο πιο εύκολη (Φωτογραφία: Βασίλης Τσιαΐρης)
«Είχαμε ακούσει ότι πρόκειται για ένα μέρος με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, αλλά δεν γνωρίζαμε τι ακριβώς υπάρχει εκεί, ούτε καν το μέγεθος ή το σχήμα του χώρου. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, με περιέργεια», αφηγείται σήμερα ο Στρατής. Η περιήγηση στο εσωτερικό του σπηλαίου αποδείχθηκε πιο εντυπωσιακή από όσο θα μπορούσαν να φανταστούν. «Καθώς κολυμπούσαμε πάνω από μαύρους σταλαγμίτες, καλυμμένους από λευκό ίζημα που έχει συσσωρευτεί πάνω στα πετρώματα με την πάροδο του χρόνου, είχαμε την αίσθηση ότι πετούσαμε πάνω από χιονισμένο βουνό. Σε λίγα σπήλαια ανά τον κόσμο έχει κανείς την ευκαιρία να συναντήσει ένα τέτοιο φυσικό τοπίο και η εμπειρία ήταν μοναδική». Στη συνέχεια, έφτασαν στο κατώτατο επίπεδο, που βρίσκεται σε βάθος περίπου 50 μέτρων, εκατοντάδες μέτρα μακριά από την είσοδο του σπηλαίου. Εκεί, βρέθηκαν μπροστά στον σκελετό μιας χελώνας. Κατά τη διάρκεια της κατάδυσης, γύρισαν ένα βίντεο με απλή κάμερα κι, επιστρέφοντας στη στεριά, το ανάρτησαν στο διαδίκτυο. Αμέσως, έγινε viral. «Τότε, εκπρόσωποι των γνωστότερων καταδυτικών συνεδρίων και εκθέσεων στον κόσμο μάς ζήτησαν περισσότερες εικόνες, καθώς δεν γνώριζαν ότι υπάρχουν τόσο εντυπωσιακά σπήλαια στην Ελλάδα». Οι πέντε φίλοι σχημάτισαν την ομάδα Top2Bottom και άρχισαν να προγραμματίζουν τις επόμενες υποθαλάσσιες αποστολές τους.
Στη διάρκεια των μηνών που ακολούθησαν, ο Νικόλας, ο Στρατής, ο Ανδρέας, ο Βασίλης και ο Ματέο εξερεύνησαν κι άλλα σπήλαια, καθώς και ναυάγια, της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ, παράλληλα, αποφάσισαν να ετοιμάσουν ένα ολοκληρωμένο, επαγγελματικών προδιαγραφών, ντοκιμαντέρ για την Αμφιτρίτη. Τα γυρίσματα, όπως αποδείχθηκε, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. «Σε μια σπηλαιοκατάδυση, πρέπει να προσέχει κανείς κάθε κίνησή του για λόγους ασφαλείας. Όταν, λοιπόν, χρειάζεται να γίνει κινηματογράφηση ταυτόχρονα, αυτό απαιτεί μια επιπλέον προσπάθεια», εξηγεί ο Στρατής. «Επίσης, δεν ήταν απλή διαδικασία η συνεννόηση μεταξύ μας μέσα στο νερό για το γύρισμα κάθε πλάνου. Το επιχειρήσαμε με κινήσεις των χεριών, χρήση φακών και προτυπωμένα σήματα».
Τελικά, τα κατάφεραν και, τον περασμένο Οκτώβριο, το 30λεπτο ντοκιμαντέρ Αμφιτρίτη, με την σκηνοθετική υπογραφή του Αλέξανδρου Χαριτάκη, ήταν έτοιμο. Ένα ντοκιμαντέρ που δίνει στον θεατή την αίσθηση ότι περιηγείται και ο ίδιος στις μεγάλες αίθουσες και τα στενά περάσματα του σπηλαίου, παρατηρεί από κοντά τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του και εντάσσεται στο σκηνικό του υποθαλάσσιου τοπίου, ακόμη κι αν, στην πραγματικότητα, βρίσκεται στον… καναπέ του σπιτιού του.
Ανακαλύπτοντας τον σκελετό μιας χελώνας στο βαθύτερο σημείο του σπηλαίου της Αμφιτρίτης (Φωτογραφία: Νικόλας Μαργαρίτης)
Σπηλαιοκατάδυση: Ένα συναρπαστικό σπορ με υψηλό ρίσκο
Η περιήγηση σε σπήλαια, όπως περιγράφουν τα μέλη της ομάδας Top2Bottom, αποτελεί ένα ιδιαίτερα απαιτητικό εγχείρημα. «Ουσιαστικά, πρόκειται για το πιο δύσκολο είδος κατάδυσης και, συνεπώς, χρειάζεται να εξελιχθεί κανείς σε υψηλού επιπέδου δύτης προτού δοκιμάσει τις δυνάμεις του ως σπηλαιοδύτης», τονίζει ο Στρατής. Η εκπαίδευση πραγματοποιείται σε τρία στάδια: κατάδυση σε σημεία σπηλαίων όπου ακόμη φτάνει το ηλιακό φως (και, συνεπώς, η επιστροφή στην επιφάνεια της θάλασσας είναι πιο εύκολη), κατάδυση σε σημεία όπου υπάρχει μίτος (ένα σχοινί, το οποίο έχει τοποθετηθεί από προηγούμενους δύτες και δείχνει την πορεία προς την έξοδο του σπηλαίου), κατάδυση σε σημεία πέρα από τον μίτο (δηλαδή σε χώρους που δεν έχουν εξερευνηθεί ως τότε). Επιπλέον, πρόκειται για ένα σπορ με αρκετά υψηλό κόστος, καθώς ο απαραίτητος εξοπλισμός είναι δαπανηρός. «Στην αρχή της εκμάθησης, ο εξοπλισμός αυτός παρέχεται από τους εκπαιδευτές. Στη συνέχεια, όμως, όσο το επίπεδο δυσκολίας αυξάνεται, κάθε δύτης πρέπει να προμηθευτεί τον δικό του, ώστε να καλύπτονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι προσωπικές του ανάγκες».
«Στην σπηλαιοκατάδυση δεν υπάρχουν μικρά ατυχήματα. Ή καταφέρνεις να επιστρέψεις στην ξηρά ή χάνεις τη ζωή σου»
Ποιος είναι, όμως, ο βαθμός επικινδυνότητας του συγκεκριμένου αθλήματος; Ακόμη κι αν κανείς έχει λάβει την απαιτούμενη εκπαίδευση και έχει προμηθευτεί τον καλύτερο δυνατό εξοπλισμό, τι πιθανότητες υπάρχουν να βρεθεί σε ακραίες συνθήκες; «Στην σπηλαιοκατάδυση δεν υπάρχουν μικρά ατυχήματα. Ή καταφέρνεις να επιστρέψεις στην ξηρά ή χάνεις τη ζωή σου», επισημαίνει ο Στρατής. «Γι’ αυτό τον λόγο, έχει καθιερωθεί μια πολύ αυστηρή διαδικασία προετοιμασίας, την οποία καλούνται να ακολουθήσουν όλοι οι δύτες. Αν, λοιπόν, κάτι πάει στραβά, πιθανότατα θα οφείλεται σε μη τήρησή της από προσωπική αμέλεια». Σε κάθε περίπτωση, όταν κατά τη διάρκεια υποθαλάσσιας περιήγησης φαίνεται να προκύπτει πρόβλημα, η καλύτερη επιλογή είναι η αποφυγή του ρίσκου. «Όπως υποστηρίζει και η κορυφαία σπηλαιοδύτρια Τζιλ Χάινερτ, ακόμη κι όταν βρίσκεσαι ένα βήμα πριν από τον στόχο σου, πρέπει να έχεις το σθένος να υποχωρήσεις, αν δεν είσαι σίγουρος ότι το βήμα αυτό θα γίνει με απόλυτη ασφάλεια. Και, φυσικά, κάποια άλλη φορά να επιστρέψεις και να ξαναπροσπαθήσεις».
O Στρατής Καστρισιανάκης (Stratis Kas) σε συνάντηση της ομάδας «Top2Bottom» για τον σχεδιασμό των επόμενων υποθαλάσσιων αποστολών (Φωτογραφία: Margherita Allievi)
H ομάδα «Top2Bottom» στη διαδρομή με τη βάρκα προς τους καταδυτικούς προορισμούς της (Φωτογραφία: Margherita Allievi)
Από αριστερά: Νικόλας Μαργαρίτης, Ματέο Ράττο, Στρατής Καστρισιανάκης (Φωτογραφία: Margherita Allievi)
Παρά τους πιθανούς κινδύνους και το υψηλό κόστος του εξοπλισμού, η σπηλαιοκατάδυση προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όσους αποφασίζουν να ασχοληθούν συστηματικά μαζί της. «Πρώτα απ’ όλα, αντικρίζεις μοναδικές εικόνες, τις οποίες ελάχιστοι άνθρωποι ανά τον κόσμο έχουν την ευκαιρία να δουν», αναφέρει ο Στρατής. Επίσης, η αίσθηση της εξερεύνησης, η δοκιμασία των προσωπικών ορίων, το εύρος των συναισθημάτων, η χαρά της ανακάλυψης συμβάλλουν στην απόκτηση αξέχαστων εμπειριών. «Παράλληλα, ξεπερνάς τους φόβους σου. Εγώ αισθανόμουν συνήθως άβολα σε κλειστούς χώρους, αλλά, μέσα σε σπήλαια, ίσως χάρη και στη φυσική ομορφιά τους, δεν το αισθάνθηκα ποτέ. Ούτε καν όταν βρέθηκα μπροστά σε τόσο στενά περάσματα, που χρειάστηκε να αφαιρέσω μέρος του εξοπλισμού μου για να τα διασχίσω». Πέρα από την προσωπική ικανοποίηση που αντλεί κανείς από το συγκεκριμένο άθλημα, ευρήματα των σπηλαιοδυτών – μεταξύ των οποίων και της ομάδας Top2Bottom – προσφέρονται στην επιστημονική κοινότητα, καθώς είναι χρήσιμα σε πληθώρα μελετών και στον εντοπισμό και επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Μέρος του εξοπλισμού της ομάδας για κάθε κατάδυση (Φωτογραφία: Stratis Kas)
Θα γίνει η Ελλάδα ο επόμενος καταδυτικός προορισμός;
Οι προϋποθέσεις για περαιτέρω διάδοση της κατάδυσης στη χώρα μας υπάρχουν: Εκατοντάδες υποθαλάσσια σπήλαια με έντονη ποικιλομορφία, ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, διαυγή νερά. Επιπλέον, μερικά από τα πιο σημαντικά ιστορικά ναυάγια έχουν συμβεί εδώ. Ωστόσο, όλα αυτά παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα.
«Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει πόλο έλξης δυτών και σπηλαιοδυτών από όλο τον κόσμο. Άλλες χώρες, όπως η Μάλτα, η Ιταλία, η Γαλλία, η Αίγυπτος, το Μεξικό, το έχουν καταφέρει. Πρόκειται για μια μορφή θεματικού τουρισμού, που αφενός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αφετέρου αποφέρει σημαντικά έσοδα», επισημαίνει ο Στρατής. Βασική προϋπόθεση για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, βέβαια, είναι η υποστήριξη από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς. «Δεν χρειάζεται τεράστια προσπάθεια ή υψηλό οικονομικό κόστος, αλλά, κυρίως, καλή διάθεση, σωστή συνεννόηση, σχεδιασμός και υλοποίηση των κατάλληλων βημάτων. Εμείς, ως ομάδα, έχουμε έρθει σε επαφή με τον ΕΟΤ και το Υπουργείο Τουρισμού για την προώθηση του συγκεκριμένου στόχου. Όμως, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος μπροστά».
Κατάδυση στην Πηγή Σίντζι στην Αρκαδία (Φωτογραφία: Βασίλης Τσιαΐρης)
Λίγο πριν από την εξερεύνηση των σπηλαίων κάτω από το πάρκο Peacock Springs στη Φλόριντα (Φωτογραφία: Stratis Kas)
Στο μεταξύ, οι πέντε συνεργάτες και φίλοι προσπαθούν με δική τους πρωτοβουλία να προβάλουν την Ελλάδα στο εξωτερικό ως τον επόμενο καταδυτικό προορισμό. Δίνουν ομιλίες και παρουσιάζουν το ντοκιμαντέρ για την Αμφιτρίτη σε διεθνή συνέδρια και εκθέσεις (όπως στο TEKDIVE Europe που πραγματοποιήθηκε στο Βέλγιο τον περασμένο Οκτώβριο), κάνουν δημοσιεύσεις σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά περιοδικά, προσκαλούν ξένους σπηλαιοδύτες να γνωρίσουν από κοντά τους δικούς μας υποθαλάσσιους θησαυρούς. «Σε όλη αυτή την προσπάθεια, έχουμε διαπιστώσει ότι υπάρχει ένα κοινό έτοιμο να μας επισκεφθεί», παρατηρεί ο Στρατής. «Είναι διαφορετικό, όμως, να προβάλλουμε τη χώρα από μόνοι μας και διαφορετικό να έχουμε την υποστήριξη την Πολιτείας».
Φωτογραφικό «κλικ» πριν από τη βουτιά στις σπηλιές του πάρκου Ginnie Springs στη Φλόριντα (Φωτογραφία: Stratis Kas)
Την ίδια ώρα, ετοιμάζουν ένα ακόμη ντοκιμαντέρ, με τίτλο 4 Σπήλαια, 4 Εποχές, όπου η κινηματογράφηση σε σπήλαια της Πελοποννήσου θα αναδεικνύει την ομορφιά της φύσης σε διαφορετικές περιόδους του έτους. Στο συγκεκριμένο φιλμ, θα δίνεται έμφαση και σε ένα ακόμη πλεονέκτημα των ελληνικών σπηλαίων: την επισκεψιμότητά τους όλο τον χρόνο. «Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την σπηλαιοκατάδυση κάθε εποχή. Είναι, λοιπόν, ευκαιρία να προσελκύσουμε τους δύτες εδώ στους μήνες όπου δεν θα μπορούν να εξασκήσουν το σπορ στον τόπο τους». Τα γυρίσματα για το νέο ντοκιμαντέρ έχουν ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να ολοκληρωθούν τον ερχόμενο χειμώνα.
Πέρα από τις υπόλοιπες δράσεις τους, τα μέλη της ομάδας Top2Bottom αναλαμβάνουν την εκπαίδευση δυτών και σπηλαιοδυτών, αρχάριου και προχωρημένου επιπέδου, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ιταλία, τη νότια Γαλλία, την Αμερική. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι κάποιος ενδιαφέρεται για το συγκεκριμένο άθλημα, αλλά ακόμη δεν το έχει δοκιμάσει. Πώς μπορεί να κάνει την αρχή; «Τα περισσότερα καταδυτικά κέντρα προσφέρουν μαθήματα γνωριμίας με αυτό. Προσωπικά, προτρέπω τους ενδιαφερόμενους να κάνουν τουλάχιστον δύο δοκιμές. Η πρώτη θα είναι διερευνητική, αλλά στη δεύτερη θα είναι σε θέση να διαπιστώσουν αν τους ταιριάζει ή όχι», απαντά ο Στρατής.
Πάντως, όπως επισημαίνει ο ίδιος, από τη στιγμή που θα ξεκινήσει κανείς μαθήματα κατάδυσης, θα περάσει τουλάχιστον ενάμισης χρόνος ώσπου να κατέβει σε σπήλαιο. «Χρειάζεται υπομονή, συστηματική προσπάθεια και αφοσίωση. Όμως, η σπηλαιοκατάδυση είναι ένα σπορ που, αν σε κερδίσει, δεν το εγκαταλείπεις ποτέ».
AMPHITRITE Cave diving from stratis kas on Vimeo.
