Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την Αμφίπολη

Το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, υπεύθυνοι της ΚΗ΄ ΕΠΚΑ με επικεφαλής την Κ. Περιστέρη, αποκάλυψαν ακόμα δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες στην αρχαία πόλη της Αμφίπολης. Εδώ είναι όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το μυστήριο που καλύπτει τον τύμβο της Αμφίπολης μέχρι σήμερα και τις επιτυχείς προσπάθειες για την αποκάλυψη του.

• Η Αμφίπολη ήταν αρχαία πόλη χτισμένη στην Ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα.
• Ιδρύθηκε το 437 π.Χ από τους Αθηναίους με στόχο τον έλεγχο των μεταλλείων της Θράκης, αλλά πέρασε στα χέρια των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου(431-421 π.Χ)
• Το 480 π.Χ ο Ξέρξης περνώντας από την περιοχή, έθαψε 9 νεαρούς άντρες και 9 παρθένες ως θυσία σε ποτάμιο θεό.
• Το 357 π.Χ καταλήφθηκε από τον Φίλιππο (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου) και έγινε μέρος του Βασιλείου των Μακεδόνων.
• Την περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο είχαν εξελιχθεί σε πολύ σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων και γενέτειρα τριών σημαντικών ναυάρχων, του Νεάρχου, του Ανδροσθένη και του Λαομέδοντα.

• Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους, η Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας και ορίστηκε πρωτεύουσα σε μία από τις τέσσερις διοικητικές περιφέρειες που οι Ρωμαίοι χώρισαν την Μακεδονία, τις επονομαζόμενες “μερίδες”. Η μερίδα της Αμφίπολης στην συνέχεια ενσωματώθηκε στην επαρχία της Θράκης. Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία Οδός.
• Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα.
• Κατά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, Έλληνες στρατιώτες της Ι και ΙΙΙ μεραρχίας, παρατήρησαν την ύπαρξη μαρμάρων μέσα σε θάμνους της δυτικής όχθης του ποταμού Στρυμόνα. Γίνανε τότε, το 1913, ανασκαφές από Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίες έφεραν στο φως την μετέπειτα αναγνωρισθείσα βάση του μεγάλου μαρμάρινου λέοντος.
• Αργότερα, κατά την εκτέλεση των έργων αποξήρανσης του Στρυμόνα από την εταιρεία Μονξ-Γιούλεν, αποκαλύφθηκαν στις εκβολές του ερείπια αρχαίας γέφυρας και βρέθηκαν μέσα σε λάσπη του ποταμού τεράστια τεμάχια του μαρμάρινου λέοντος.
• Ο Λέοντας της αρχαίας Αμφίπολης είναι ένα επιτάφιο μνημείο του 40υ αιώνα π.Χ που πιθανόν ανήκει στον Λαομέδοντα, ναύαρχο και πιστό σύντροφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έχει ύψος 5,30 μ. και εικονίζεται καθιστός στα πίσω πόδια. Αν και ακόμα διερευνάται ο λόγος που στήθηκε το μνημείο, αρχαιολόγοι υποθέτουν πως ήταν αφιερωμένο σε κάποιο σημαντικό πρόσωπο.
• Λαϊκή παράδοση μάλιστα λέει ότι ο γλύπτης του, αγνώστου ταυτότητας, όταν τελείωσε το δημιούργημα του, συνειδητοποίησε ότι λείπει από αυτό η γλώσσα του και απελπισμένος το πέταξε στον ποταμό Στρυμόνα για να μην το δει κανείς.
• Από το 1964, τον λόφο Καστά ανέσκαπτε ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης, ο οποίος είχε ανακαλύψει τμήματα μαρμάρινων φτερών που είχε αποδώσει σε Νίκες. 
• Ο Λαζαρίδης έφερε τότε στο φως ένα μεγάλο τετράπλευρο οικοδόμημα διαστάσεων 10×10 μέτρων με 5 μ. ύψος το οποίο πρώτος αναγνώρισε ως το «ταφικό σήμα» του τύμβου. Σήμερα αποδεικνύεται πως ήταν το υποθεμέλιο του βάθρου πάνω στο οποίο ήταν ο περίφημος Λέων της Αμφίπολης.
• Στα 10 μέτρα κάτω από αυτό, ο αρχαιολόγος βρήκε τάφους της εποχής του σιδήρου, όπως και αρχαϊκούς ασύλητους κιβωτιόσχημους. Ηταν θαμμένες γυναίκες και παιδιά, όπως και άνδρες με τον οπλισμό τους.
• Το 2009 ανέλαβε την ΚΗ’ Εφορεία η Κατερίνα Περιστέρη, η οποοία συνέχισε να σκάβει στο ίδιο επίπεδο. Το 2012 όμως αποφασίζει να ψάξει χαμηλότερα για να βρει τα όρια αυτού του τύμβου και έφτασε στον περίβολο.
• Ο τύμβος της Αμφίπολης φθάνει τα 23 μέτρα ύψος με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις.
• Τον Αύγουστο του 2014, υπεύθυνοι της ΚΗ΄ ΕΠΚΑ κατάφεραν με προσοχή αλλά και γρήγορους ρυθμούς να αφαιρέσουν 11 λίθους από τον τοίχο σφράγισης, αποκαλύπτοντας την ομορφιά των Σφιγγών-φυλάκων που φιλοτεχνήθηκαν από μάρμαρο Θάσου. Οι Σφίγγες που βρέθηκαν ακέφαλες με σπασμένα τα φτερά, στο υπέρθυρο της πύλης του τάφου και με ίχνη κόκκινου χρώματος στα πόδια, ήταν «φτιαγμένες από τα ίδια χέρια»  με τον Λέοντα της Αμφίπολης που κοσμούσε την κορυφή του τύμβου στον λόφο Καστά.

• Το ύψος τους είναι 1.45 μ. ενώ το συνολικό, υπολογίζοντας τις κεφαλές τους, φαίνεται πως έφτανε τα δύο μέτρα. Κάθε Σφίγγα έχει βάρος 1,5 τόνο.
• Αφαιρώντας τα χώματα εμφανίστηκε, επίσης, μικρό τμήμα της ανωδομής του μνημείου, που φέρει ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, σε δύο αποχρώσεις αντίστοιχα. Αυτό, ωστόσο, δεν σχετίζεται με τις υποθέσεις των αρχαιολόγων ότι μπορεί να ακολουθεί τοιχογραφία στην οποία θα αποκαλύπτεται η ταυτότητα του νεκρού.
• Το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, με την αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων, στο χώρο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, αποκαλύφθηκαν κάτω από το μαρμάρινο επιστύλιο, ανάμεσα στις, επίσης, μαρμάρινες παραστάδες, δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες, από θασίτικο μάρμαρο συμφυείς με πεσσό, διατομής 0,20Χ0,60 μέτρων.
• Το πρόσωπο της  δυτικής Καρυάτιδας σώζεται σχεδόν ακέραιο, ενώ από την ανατολική λείπει μέρος. Οι Καρυάτιδες έχουν πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους, φέρουν ενώτια και φορούν χειριδωτό χιτώνα. Το δεξί χέρι της μιας και το αριστερό της άλλης ήταν προτεταμένα, ώστε με την κίνησή τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και  ήταν ένθετα.
• Οι μορφές, επί των οποίων σώζονται ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, παραπέμπουν στον τύπο της Κόρης. Ανάμεσα στα  αμμώδη χώματα  βρέθηκαν θραύσματα των γλυπτών, όπως  τμήμα παλάμης  και  μικρότερα θραύσματα από  τα δάκτυλά τους. 
• Μπροστά από τις Καρυάτιδες, και από το ύψος της μέσης τους και κάτω, αποκαλύπτεται  τοίχος σφράγισης από πωρόλιθους σε όλο το πλάτος των 4,5 μέτρων. Πρόκειται για δεύτερο τοίχο σφράγισης που ακολουθεί την ίδια τεχνική, όπως και στην πρόσοψη του ταφικού μνημείου. Είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της προσπάθειας των κατασκευαστών για την αποτροπή εισόδου στο μνημείο.