Από τη μέρα που διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού, η 38χρονη Σάντρα – η οποία μεγαλώνει μόνη τα δύο παιδιά της, ηλικίας 8 και 10 ετών – ένιωσε πως η σχέση μαζί τους θα αλλάξει καταλυτικά. Το μυαλό της κατακλύστηκε από αρνητικές σκέψεις, σχετικά με την ανατροφή και την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών που θα ακολουθούσε. Πάνω από την υγεία της, βρέθηκε ο φόβος για το πώς θα τους επικοινωνήσει την κατάσταση της υγείας της και πώς εκείνα θα αντιδράσουν σε αυτό που θα βιώσει.
«Η απουσία της πατρικής φιγούρας, σε συνδυασμό με το πρόβλημα υγείας μου, με έκανε να αγχώνομαι καθημερινά για το πώς θα νιώσουν τα παιδιά μου, ειδικά σε μία εποχή που στα social media βομβαρδιζόμαστε από τα πρότυπα των “τέλειων μαμάδων” και οικογενειών, που παρέχουν στα παιδιά τους οικονομική άνεση, συναισθηματική ασφάλεια, ταξίδια και άλλες χαρούμενες στιγμές. Ένιωθα ανεπαρκής. Δεν θα ήμουν πλέον η “σούπερ μαμά” που είχαν συνηθίσει. Παρ’ όλο που καταλαβαίνω ότι στην πλειονότητά τους αυτές οι περιπτώσεις είτε είναι πλαστές είτε αποτελούν το 10% της πραγματικής τους ζωής, δεν παύω να επηρεάζομαι και να κάνω δεύτερες σκέψεις», εξηγεί η Σάντρα στην Popaganda.
Αυτού του είδους οι δεύτερες σκέψεις και η σύγκριση στην οποία ασυνείδητα κατέφευγε με τις μητέρες-influencers ή αλλιώς “momfluencers“, την ώθησαν να πιστέψει πως, ούσα καρκινοπαθής και διαθέτοντας λιγότερες δυνάμεις, δεν θα είναι αρκετή για τα παιδιά της, τα οποία ήδη μεγαλώνουν χωρίς πατέρα. Οι σκέψεις της επικεντρώνονταν στην εγκατάλειψη που φοβόταν πως θα βιώσουν οι δύο κόρες της. «Νομίζω ότι οι μητέρες της γενιάς μας δεν πιστεύουμε αρκετά στον εαυτό μας και δυσκολευόμαστε παράλληλα να παραδεχτούμε πόσο δύσκολο είναι να πολεμάμε σιωπηλά τα social media και όλες αυτές τις προσδοκίες του “τέλειου γονέα” που προωθούν», λέει η Σάντρα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι μητέρες επωμίζονται το βάρος ενός απατηλού ιδεώδους, εκείνου των κοινωνικών κατασκευών που διαμορφώνουν την αντίληψή τους για το τι σημαίνει μητρότητα. Η πίεση που δέχονται οι millennial γυναίκες, οι οποίες έγιναν μητέρες στην εποχή των social media, γίνεται ασφυκτική, καθώς κατακλύζονται από καλοστημένες φωτογραφίες, «αμπελοφιλοσοφημένες» πληροφορίες και άλλα επιμελημένα στιγμιότυπα του ψηφιακού κόσμου: ένα σωρό φόρουμ γονέων και αστέρες του TikTok, που συζητούν για το πώς πρέπει να αντιδρούν οι μαμάδες όταν το παιδί τους έχει συναισθηματικό ξέσπασμα, για το πώς τα χρώματα που επιλέγουν για να διακοσμήσουν το παιδικό δωμάτιο μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική του υγεία, για το τι πρέπει να τρώνε τα παιδιά για να αναπτυχθούν σωστά – και χίλια δυο ακόμα γενικευμένα «πρέπει».
Έρευνες στις οποίες συμμετείχαν millennial μητέρες, επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα της επίδρασης της εικονικής αυτής πραγματικότητας: Η σημασία του να είναι «τέλειες μαμάδες» έχει εσωτερικευτεί τόσο που τις γεμίζει με άγχος. Την ίδια στιγμή, προσπαθούν να κρύβουν το άγχος που νιώθουν ακόμα και από τις οικογένειές τους, ώστε να μην φανούν αδύναμες ή ανεπαρκείς, με αποτέλεσμα η καταπίεση να μεγεθύνεται.
Ωστόσο, τα πράγματα φαίνεται πως αρχίζουν να αλλάζουν. «Οι γυναίκες έχουν πλέον λιγότερη όρεξη και αν(τ)οχή γι’ αυτά τα “ιδανικά” πρότυπα της μητρότητας, και ιδιαίτερα μετά την πανδημία», λέει στην Popaganda η συστημική ψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος, Κατερίνα Καραγιάννη. «Πέρα από την εγγενή ανθρώπινη παρόρμηση για σύγκριση και ανταγωνισμό, η διαμόρφωση ενός προτύπου για τη μητρότητα λειτουργεί συχνά ως ένας τρόπος να αποσπάσουμε την προσοχή μας από μια βαθύτερη αίσθηση υπαρξιακής αστάθειας. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε, για παράδειγμα, τη μοίρα της χώρας μας ή την κλιματική αλλαγή ή να εγγυηθούμε την ασφάλεια των παιδιών μας – αλλά μπορούμε να μαγειρέψουμε ένα υγιεινό δείπνο ή να ανταποκριθούμε σε ένα παιδικό ξέσπασμα σύμφωνα με την καθοδήγηση ενός ειδικού ψυχικής υγείας ή να δημιουργήσουμε μια ξεχωριστή διακόσμηση για το πάρτυ γενεθλίων του παιδιού μας», εξηγεί.
Η 34χρονη Ελένη, αισθάνεται τύψεις όταν δεν μπορεί να αναθρέψει όπως έχει φανταστεί τα δύο παιδιά της, αλλά διαθέτει επίσης επίγνωση του τρόπου με τον οποίο ο πολύπλοκος, μεταβαλλόμενος κόσμος μας επηρεάζει την ικανότητά της να το κάνει. «Αυτό το καλοκαίρι, δεν είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε διακοπές. Αρκεστήκαμε να πάμε μέχρι το εξοχικό μας στο Λουτράκι. Εκείνες τις μέρες παρακολουθούσα περισσότερο τα social media καθώς δεν δούλευα. Βάσει των προτιμήσεών μου, το TikTok μου έχει γεμίσει με βίντεο που αφορούν τη μητρότητα. Μπούχτισα», λέει η ίδια.
«Ήταν κάπως ειρωνικό, να βλέπεις αψεγάδιαστες μητέρες, με το make-up στο πρόσωπο 24/7, να απολαμβάνουν τις διακοπές τους με την οικογένειά τους σε κάποιο κυριλέ ξενοδοχείο στις Μαλδίβες ή την Ίμπιζα. Όσο κι αν τα κοροιδεύω αυτά, ασυναίσθητα σύγκρινα τις διακοπές μας με τις δικές τους και αναρωτιόμουν αν τα παιδιά μου θα νιώθουν δυστυχισμένα επειδή δεν εξερεύνησαν κάποιον νέο προορισμό. Ένιωσα αδικημένη που δεν μπορώ να προσφέρω το κάτι παραπάνω, όμως προσπαθώ να σκέφτομαι πως η παρουσία μου ως μητέρα και η συναισθηματική σταθερότητα που τους προσφέρω είναι υπεράνω όλων».
Η Ελένη μαθαίνει μέσω της ψυχοθεραπείας να αισθάνεται λιγότερο ένοχη για τα πράγματα που δεν μπορεί να κάνει για την κόρη και τον γιο της, και εστιάζει την προσοχή της στις στιγμές που αποδεικνύονται πιο σημαντικές για την ανάπτυξη και την εξέλιξη των παιδιών της, όπως ο δεσμός που θα διαμορφώσει μαζί τους, η καλλιέργεια και η παιδεία που θα τους προσφέρει και η αποδοχή για τη μοναδικότητα του κάθε ατόμου που θα τους καλλιεργήσει.
«Το να απελευθερωθεί ένας άνθρωπος από την πίεση της τελειότητας, απαιτεί σε κάποιο βαθμό να αφεθεί. Όπως οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες δεσμεύσεις της ζωής που σχετίζονται με την αλλαγή, έτσι κι αυτή αποτελεί μια επιλογή που δεν επιτυγχάνεται μέσα σε μια στιγμή, αλλά χρειάζεται να αγωνίζεσαι καθημερινά για να την κατακτήσεις και να την ενστερνιστείς», τονίζει η συστημική ψυχολόγος. «Στο επάγγελμά μου έχω παρατηρήσει πως οι γυναίκες καταφέρνουν να ξεφύγουν από το κυνήγι της τελειότητας που σχετίζεται με τη μητρότητα όταν προσπαθούν γι’ αυτή την κατεύθυνση συλλογικά – στη συγκεκριμένη περίπτωση, με μητέρες που διαθέτουν αντίστοιχες αγωνίες και επιρροές», προσθέτει.
«Συναντηθείτε με μία φίλη σας, επίσης μητέρα, και πείτε, για παράδειγμα, “φέτος δεν θα κάνω τις διακοπές που φανταζόμουν και αυτό είναι εντάξει”. Θα δείτε ότι είναι λυτρωτικό να αποφασίζεις να αποφύγεις κάποιες από τις πιο περιττές πιέσεις και τελικά να το πετυχαίνεις. Είναι πολύ πιο εύκολο απ’ όσο νομίζατε να πείτε ένα “όχι” ή να συμφιλιωθείτε με κάτι που δεν είναι αντάξιο των προσδοκιών σας – ή των προσδοκιών που καλλιεργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη ζωή μιας νεαρής μαμάς», καταλήγει.
«Κι εγώ είμαι κουρασμένη μερικές φορές ή δεν έχω να διαθέσω κάτι παραπάνω για τα παιδιά μου», παραδέχεται η Ελένη. «Προσπαθώ να αποδεχτώ την κατάσταση γιατί δεν θέλω να συνεχίσω να ζω μέσα στην ανασφάλεια όσο θα μεγαλώνουν τα παιδιά μου. Προσπαθώ να απομυθοποιώ όσα βλέπω στα social media ή να λέω “θα αποτύχω σε αυτό, και αυτό είναι εντάξει”».
