Χωρίς υγειονομική φροντίδα πολλά ασυνόδευτα παιδιά

Η προστασία των ασυνόδευτων παιδιών αιτούντων άσυλο και προσφύγων αποτελεί ευθύνη της πολιτείας, η οποία απορρέει από τη δέσμευση της χώρας μας στο Σύνταγμα, την ελληνική νομοθεσία αλλά και τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Σε αυτό το πλαίσιο, όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως υπηκοότητας, ιθαγένειας, εθνικής καταγωγής, γλώσσας ή θρησκεύματος πρέπει να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα. Ωστόσο, και παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, αντιμετωπίζουν ακόμα πολλά εμπόδια, δυσκολίες και καθυστερήσεις σε ότι αφορά την πρόσβαση τους σε υπηρεσίες υγείας.

Να τονίσουμε εδώ ότι ενώ θεσμικά τα ασυνόδευτα παιδιά έχουν δικαίωμα στην απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες υγείας,ουσιαστικά υπάρχουν πολλά εμπόδια και αποκλεισμοί που παρακωλύουν και καθυστερούν την πρόσβασή τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έκθεση των παιδιών σε περισσότερους κινδύνους, οι οποίοι είναι επιβαρυντικοί για την υγεία τους, την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και την ένταξή τους.

Το πιο ουσιαστικό τυπικό θέμα, που αφορά στην πρόσβαση των ασυνόδευτων παιδιών σε υπηρεσίες υγείας, έχει να κάνει με την δημιουργία του Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.), ο οποίος αντικατέστησε τον Α.Μ.Κ.Α. Η διαδικασία μετάβασης δημιούργησε τεράστια κενά καθότι ήταν σχεδόν αδύνατο να προγραμματιστούνιατρικά ραντεβού, διαγνωστικές εξετάσεις και φαρμακευτική αγωγή χωρίς Α.Μ.Κ.Α. ή Π.Α.Α.Υ.Π.Α. Επιπλέον η ανάθεση της έκδοσης του  Π.Α.Α.Υ.Π.Α. στα κατά τόπους Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου (Π.Γ.Α.), δημιουργεί καθυστερήσεις και ασυνέχειες λόγω 6μηνης ισχύος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα ασυνόδευτα παιδιά να παραμένουν χωρίς καμιά υγειονομική φροντίδα όσο διάστημα ο Π.Α.Α.Υ.Π.Α. παραμένει ανενεργός, αναμένοντας το αρμόδιο Π.Γ.Α. να τον επανενεργοποιήσει. Πέραν των κινδύνων που υπάρχουν για τα παιδιά, όλο αυτό προκαλεί τεράστιες καθυστερήσεις ειδικά για χρόνια θέματα υγείας ή για την διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων. Στην πράξη, αυτό αποτελεί ξεκάθαρη διάκριση εις βάρος τους . Επιπλέον, εν μέσω πανδημίας παρόλο που θεσπίστηκεο Προσωρινός Αριθμός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης αποκλειστικά για τον εμβολιασμό παρόλα αυτά και εκεί διαπιστώνονται ασυνέχειες και καθυστερήσεις και ετσι αν και μεμωνόμενα υπήρξαν περιστατικά αδυναμίας καθορισμού ραντεβού για εμβολιασμό.

Ένα από τα πιο σημαντικά εμπόδια είναι η απουσία επαρκούς διερμηνείας, η οποία συνεπάγεται δυσκολίες στη λήψη ιατρικού ιστορικού, στη διάγνωση αλλά και στις οδηγίες που δίνονται από το ιατρικό προσωπικό. Επιπλέον, σε ότι αφορά θέματα ψυχικής υγείας, τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ συχνά τα ασυνόδευτα παιδιά, η απουσία διερμηνείας αποτελεί τεράστιο εμπόδιο στην σωστή εκτίμηση, διάγνωση και θεραπεία και ουσιαστικά μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής υγείας του παιδιού. Η πρακτική αυτή τη στιγμή, μεταθέτει σχεδόν εξολοκλήρου το θέμα της παροχής επαρκούς διερμηνείας στις οργανώσεις που έχουν αναλάβει την φροντίδα των παιδιών. Ωστόσο, αυτό παραβλέπει δύο πολύ βασικά ζητήματα: το πρώτο και το βασικότερο είναι ότι σε επείγουσες καταστάσεις οι οργανώσεις δεν έχουν πάντα τη δυνατότητα παροχής διερμηνείας. Το δεύτερο είναι ότι μία διερμηνεία για ιατρικά θέματα απαιτεί εξειδίκευση και εμπειρία σε αυτόν ακριβώς τον τομέα, κάτι το οποίο δεν μπορούν να εξασφαλίσουν πάντα οι οργανώσεις. Όλη αυτή η κατάσταση, οδηγεί σε ελλειπή ιατρική φροντίδα, συχνές υποτροπές και ουσιαστικά επιβάρυνση της υγείας, της ευημερίας και της συνολικής ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων.

Σημαντικές ακόμα είναι και οι ελλείψεις σε υπηρεσίες υγείας οι οποίεςαφορούν όλα τα παιδιά που κατοικούν στη χώρα μας, όπως η υποστελέχωση των δομών παροχής υπηρεσιών υγείας, και ειδικά ψυχικής υγείας, καθώς και των υπηρεσιών για παιδιά με χρόνιες παθήσεις ή αναπηρία.Η ειδική συνθήκη ενός ασυνόδευτου παιδιού πρόσφυγα  διογκώνει τις ελλείψεις αυτές και τις κάνει ακόμα πιο επιβαρυντικές, λόγω έλλειψης της υποστήριξης του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες και μετανάστες φτάνουν στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης έπειτα από φωτιά στον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας, στη Λέσβο, 9 Σεπτεμβρίου 2020. Credit: Konstantinos Tsakalidis / SOOC

Δύο από τις σημαντικότερες ελλείψεις αφορούν την ψυχική υγεία και την οδοντιατρική φροντίδα. 

Σε ότι αφορά την ψυχική υγεία των ασυνόδευτων παιδιών, η έλλειψη επαρκών υπηρεσιών και δομών φροντίδας, η απουσία διερμηνείας και η χρόνια φύση των περισσότερων ζητημάτων ψυχικής υγείας, ουσιαστικά σημαίνει ότι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, η φροντίδα των ζητημάτων ψυχικής υγείας να είναι αποσπασματική, περιοδική, και επί των συμπτωμάτων. Η παροχή της εξαρτάται ουσιαστικά από τις υπερβάσεις που καλούνται να πραγματοποιήσουν οι εργαζόμενοι στις δομές και υπηρεσίες ψυχικής υγείας αλλά και οι εργαζόμενοι σε δομές και υπηρεσίες φροντίδας ασυνόδευτων παιδιών. Ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους που προέρχονται από χώρες σε εμπόλεμη συνθήκη ή βίαιες συγκρούσεις, που ταξίδεψαν σε επισφαλείς και επικίνδυνες συνθήκες και που αντιμετώπισαν συνθήκες εγκλεισμού στη χώρα μας, χωρίς την απαραίτητη αυτή φροντίδα, επιδεινώνεται η επιβαρυμένη ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση και μπορεί να έχει ακόμα μεγαλύτερες συνέπειες στην ψυχική υγεία τους.

Σημαντική είναι ακόμα η έλλειψη δημόσιας οδοντιατρικής φροντίδας στη χώρα μας. Ειδικά για παιδιά και εφήβους τα οποία σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν κάποιο υπόβαθρο εκπαίδευσης και φροντίδας της στοματικής υγιεινής, ενίοτε στη χώρα τους δεν είχαν πρόσβαση σε οδοντιατρική φροντίδα και για πολύ καιρό διαβιούσαν σε κακές ή και επικίνδυνες συνθήκες, οι ανάγκες τους για οδοντιατρική φροντίδα είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Επιπλέον,  ακόμα και πολύ βασικές οδοντιατρικές εργασίες (πχ σφραγίσματα, απονευρώσεις) είναι σχεδόν αδύνατον να πραγματοποιηθούν στο Ε.Σ.Υ., κυρίως λόγω έλλειψης υλικοτεχνικών υποδομών ή διάγνωσής τους ως μη επείγοντα.

Επιπλέον, σημαντικές είναι και οι ελλείψεις και καθυστερήσεις σε διαγνωστικές εξετάσεις, οι οποίες στα πλαίσια του Ε.Σ.Υ. μπορεί να χρειαστούν ακόμα και μήνες προκειμένου να πραγματοποιηθούν, επιβαρύνοντας έτσι την υγεία και την καθημερινότητα των ασυνόδευτων παιδιών και εφήβων.

Συμπερασματικά, τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, ως μια ξεχωριστή ευάλωτη ομάδα, αντιμετωπίζει μια σειρά αποκλεισμών και περιορισμών. Αυτοί οι αποκλεισμοί και περιορισμοί, εκτός του να είναι δυνητικά επικίνδυνοι για την υγεία, επιβαρύνουν την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη των παιδιών και των εφήβων, δημιουργούν έντονα συναισθήματα απόρριψης και αποκλεισμού, τα οποία εμποδίζουν την ομαλή ενταξιακή διαδρομή αλλά και την συνολική διαδικασία της ενηλικίωσης τους.Ως εκ τούτου, η εξάλειψη των περιορισμών και η απρόσκοπτη και ουσιαστική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας είναι ζωτικής σημασίας.