Τα πρώτα χρόνια χωρίς τον Ανδρέα, οι επίγονοί του και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ ακολούθησε τα χνάρια του Χρουστσώφ και της ΕΣΣΔ με τον θάνατο του Στάλιν. Υπήρξε δηλαδή μια «αποανδρεοποίηση» και μια προσπάθεια να θαμπωθεί η εικόνα του Ανδρέα στις πλατιές λαϊκές μάζες. Από τη στιγμή βέβαια που το ΠΑΣΟΚ διατηρούσε τη θέση του είτε στην εξουσία είτε ως εν αναμονή κυβέρνηση αυτό δεν αποτελούσε πρόβλημα, αλλά τα τελευταία χρόνια κάτι έχει αλλάξει. Η παγίωση του ΣΥΡΙΖΑ, μετά τις εκλογές του Σεπτέμβρη, ως ο κεντροαριστερός πόλος του πολιτικού συστήματος, λειτούργησε σαν ξυπνητήρι για τις παλιές πασοκικές συνειδήσεις. Όλοι θυμήθηκαν ξαφνικά το παλιό ΠΑΣΟΚ και ειδικά τις δυο πρώτες τετραετίες του. Αυτό προκάλεσε και μια αποενοχοποίηση της τότε οικονομικής κατάστασης που η προτεσταντική ηθική της μνημονιακής προπαγάνδας είχε στείλει στο πυρ το εξώτερον. Έτσι από το «ζούσαμε πάνω από τις δυνατότητές μας» περάσαμε εύκολα στα memes «αυτό με ΠΑΣΟΚ, αυτό με ΣΥΡΙΖΑ». Κι αν η συμπλήρωση 20 ετών από τον θάνατο του Ανδρέα δεν είναι η κατάλληλη ευκαιρία και για την επίσημη αποκατάστασή του, ποια θα ήταν;
Οι διαφορετικές ΠΑΣΟΚικές τάσεις που τίμησαν την εκδήλωση, εδώ ως προβολή στο σφίξιμο του κόμπου της γραβάτας.
Ένας ποδηλάτης κι ένας ποιητής.
Λίγοι είναι ΠΑΣΟΚ σαν τη Φώφη, χθες το απέδειξε.
«Δε θέλουμε χασμουρημένους στη γιορτή μας» – οι προεδρικοί δεν ξεχνούν
Αγνές ΠΑΣΟΚικές αγκαλιές. Φιλοτιμίσιες και στιβαρές.
Ο πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ, Κώστας Σκανδαλίδης.
Γι’αυτό μαζεύτηκε στον δυστοπικό Βοτανικό ένα ευρύ φάσμα πασοκικών τάσεων που από καιρό είχαν χαράξει διαφορετική πορεία, για να τιμήσει αυτόν που τους έκανε γνωστούς και «πέρα από τον θυρωρό της πολυκατοικίας τους», όπως θα’λεγε κι ο Κατσιφάρας. «20 Χρόνια Χωρίς τον Ανδρέα», το όνομα της εκδήλωσης, μια μέρα πριν την συμπλήρωση 20 χρόνων από το θάνατο του ιστορικού ηγέτη. Ο Ανδρέας, έστω και ως μνήμη, φαίνεται πως μαλακώνει και τις πιο σκληρές κεντροαριστερές καρδιές. Έτσι, ο Γιώργος Παπανδρέου που μέχρι πριν λίγο ήταν ο προδότης που με την ίδρυση του Κινήματος στέρησε από το ΠΑΣΟΚ μια ισχυρότερη κοινοβουλευτική παρουσία, έγινε δεκτός στην αίθουσα με θερμό χειροκρότημα και το σύνθημα «το ΠΑΣΟΚ ειν’εδώ, ενωμένο δυνατό» οριοθετώντας έτσι την επιστροφή του ασώτου υιού. Εκεί ήταν κι ο Κώστας Σημίτης με ένα αμήχανο χαμόγελο, γιατί καλά τα φλερτ των εκσυγχρονιστών με το Ποτάμι ή τη ΝΔ του Κυριάκου, αλλά το αίμα νερό δε γίνεται.
Τα εναπομείναντα μέλη της ΠΑΣΠ σε διαβολέμενο κέφι
Ο «Νεστωρ της παράταξης», Απόστολος Κακλαμάνης
Αθεράπευτοι fans του Αντώνη Καλογιάννη
Δεν έλειψαν και οι σχεδόν μυθικές μορφές που κράτησαν όρθιο το κίνημα στα πέτρινα χρόνια της κυβέρνησης Μητσοτάκη, όπως το βαρύ πυροβολικό της πράσινης προπαγάνδας, Χάρης Πασβαντίδης ή ο «Νέστωρ της παράταξης», ο αειθαλής Απόστολος Κακλαμάνης. Σιγά σιγά η αίθουσα γέμισε με τον συνήθη γεωγραφικό διαχωρισμό που ακολουθεί αυτού του είδους τις εκδηλώσεις. Μπροστά τα εναπομείναντα ενεργά στελέχη με το χαρακτηριστικό στυλ που λάνσαρε ο Σπύρος Βούγιας, τα στενά σπορ σακάκια, τα σκούρα τζιν και ημιεπίσημο παπούτσι που προσπάθησε με μεγάλη αποτυχία να αντιγράψει ο Θοδωρής Ρουσόπουλος. Ενώ στη γαλαρία ωρίμαζε το παλιό καλό κρασί του πάλαι ποτέ ενδόξου μηχανισμού: παντελόνια σε γήινες αποχρώσεις, κοντομάνικα πουκάμισα, απόχρωση στο μαλλί, δερμάτινο τσαντάκι σφηνωμένο στη μασχάλη, σηκωμένο φρύδι και βλέμμα γεμάτο μίσος για τη Δεξιά. Φυσικό σύνορο ανάμεσα στις δυο ομάδες, όπως τα Πυρηναία μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας, σύσσωμη η ΠΑΣΠ. Και τα πέντε στελέχη της ιστορικής φοιτητικής παράταξης έδωσαν δυναμικό παρών σε μια προσπάθεια να δώσουν μια νότα φρεσκάδας και ανανέωσης στο πληγωμένο και γερασμένο προφίλ του Κινήματος.
Το καλωσόρισμα του Κώστα Σκανδαλίδη πιο πηγαίο κι απο ζεϊμπέκικό του σε «Στην Υγειά Μας»
Η εκδήλωση ξεκινά, ο Κώστας Σκανδαλίδης ως πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ που οργανώνει το ιβέντ μας καλωσορίζει θερμά, αφού ο Κώστας είναι από τους τελευταίους των Μοϊκανών της παπανδρεϊκής ανθρωπιάς, με ένα συγκινητικό βίντεο για την πολιτική πορεία του Ανδρέα από το ΠΑΚ μέχρι και τις εκλογές του ’93. Αν χώρεσε σε ένα βίντεο λίγων λεπτών η πορεία του Ανδρέα; Θα αστειεύεστε, μια μικρή δόση μόνο με σάουντρακ Κάρμινα Μπουράνα. Εύκολη και φθηνή πρόκληση συγκίνησης θα πουν οι κακές γλώσσες, αλλά τι να μας πουν κι αυτές.
Η Φώφη Γεννηματά έδειξε γιατί είναι εκεί που είναι. Γιατί είναι γέννημα θρέμμα ΠΑΣΟΚ.
Ηλίας Νικολακόπουλος και Βασίλης Βασιλικός, εκ των ομιλητών της βραδιάς.
Βασίλης Βασιλικός και Κώστας Σημίτης.
Πρώτη ομιλήτρια η νυν πρόεδρος Φώφη Γεννηματά. Πολλοί λένε, και ίσως όχι άδικα, ότι η Φώφη δεν είναι δυνατή ρήτορας, ειδικά αν συγκριθεί με τον Βενιζέλο που αντικατέστησε. Σε αυτή την εκδήλωση ήταν διαφορετική όμως, ήταν απελευθερωμένη και φορούσε το πιο λαμπερό της χαμόγελο και μίλησε για τον Ανδρέα από καρδιάς σα να ήταν κοντινός θείος της κάνοντας τον κόσμο να την ακούσει προσεκτικά. Ήταν η στιγμή που όλοι κατάλαβαν γιατί η Φώφη επικράτησε μεταξύ των άλλων υποψηφίων προέδρων κι ας μην είναι τόσο χαρισματική όσο αυτοί. Έγινε πρόεδρος γιατί είναι γέννημα θρέμμα ΠΑΣΟΚ. Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Βασίλης Βασιλικός επιχειρώντας να κάνει μια γέφυρα με το πατριωτικό ΠΑΣΟΚ που θα κάνει ξεχωριστή εκδήλωση. Μίλησε για τον ευρωσκεπτικισμό του Ανδρέα μετά το Μάαστριχτ, εκεί που ανατρέχουν όλοι όσοι εκφράζουν αμφιβολίες για την πορεία της ενωμένης Ευρώπης. Κι αν το σύνθημα της εκδήλωσης «Ένας ηγέτης από το μέλλον» φαντάζει υπερβολικό, δεν έχετε παρά να δείτε τη σημερινή συζήτηση σε όλη την Ευρώπη για την πορεία της ΕΕ, μέχρι και το σημερινό δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ακολούθησε ο Ηλίας Νικολακόπουλος που αναφέρθηκε σε μια κορυφαία κοινοβουλευτική πράξη της πρώτης τετραετίας με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης τοποθετώντας όλες τις οργανώσεις από την ίδια πλευρά παρά τις μεταξύ τους διαφορές, χρησιμοποιώντας το ιστορικό ανάλογο με τις έριδες μεταξύ των αγωνιστών του ’21.
Μεγάλες ΠΑΣΟΚικές μορφές vol. 1: Κώστας Γείτονας
Μεγάλες ΠΑΣΟΚικές μορφές vol. 2: Θανάσης Τσούρας
Νέοι συντάκτες σε εκστατικό δέος αναλογιζόμενοι το βάρος της εκδήλωσης.
Ακόμα κι αν ο Ανδρέας απαγορεύοταν, οι νέοι θα τον μάθαιναν.
Η εκδήλωση έκλεισε και πάλι με τον Κώστα Σκανδαλίδη με μια σύντομη αναφορά στα επιτεύγματα ειδικά της πρώτης οκταετίας. Τα πρόσφατα βιβλία της Μαργαρίτας και της Δήμητρας Παπανδρέου τα έχουν πιο αναλυτικά αλλά μια μικρή επανάληψη δε βλάπτει, ίσα ίσα χρειάζεται. Οι τομές που έκανε τότε ο Ανδρέας για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας σε θεσμικό επίπεδο ναι μεν είναι αυτονόητες σήμερα αλλά στην εποχή της επίθεσης στην πολιτική ορθότητα καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι οι νόμοι για τον πολιτικό γάμο και την ισότητα των δυο φύλων δέχτηκαν την ίδια κριτική με αυτή που δέχθηκε πρόσφατα το σύμφωνο συμβίωσης των ομόφυλων ζευγαριών. Σήμερα που η εσωστρέφεια και η καχυποψία απέναντι στους Άραβες και το Ισλάμ φουντώνουν ο Ανδρέας έδειξε το δρόμο της συνεννόησης με την Μέση Ανατολή και τη Β. Αφρική και τον οδικό χάρτη για την ειρήνη.
Ήταν λοιπόν ο Ανδρέας ένας ηγέτης από το μέλλον; Προφανώς και ήταν. Αν έχει μέλλον το ΠΑΣΟΚ; Παίζεται.
