Μήπως να λογαριαστούμε από τώρα;

Η διαφήμιση του σούπερ μάρκετ τελειώνει με τη φράση: «Γιατί το μόνο που έχει σημασία είναι η υγεία μας». Συγγνώμη, αλλά όχι. Έχουν κι άλλα πράγματα σημασία. Και οι άνθρωποι είναι κάτι πολύ περισσότερο από βιολογικά μηχανήματα που το μόνο τους μέλημα πρέπει να είναι να μην χαλάνε ή να επιδιορθώνονται όταν χαλάνε. Αγαθό πολύτιμο είναι η υγεία, όχι αυτοσκοπός. Η ζωή του κάθε ανθρώπου είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από την υγεία του. Ας μην τα ταυτίζουμε. Βιολογικά μη υγιείς άνθρωποι ζουν συχνότατα καλύτερα, πληρέστερα και πιο ευτυχισμένα από βιολογικά υγιέστατους. Κι ακόμη και η ίδια η ζωή δεν είναι αυτοσκοπός, ακόμη κα αυτή υπό προϋποθέσεις και σε ακραίες περιπτώσεις είναι ένα αγαθό που ο άνθρωπος μπορεί να ιεραρχήσει ως άξιο να θυσιαστεί. Η 25η Μαρτίου μόλις πέρασε, το «Ελευθερία ή Θάνατος» είναι ένα μόνο παράδειγμα. 

Ιεραρχήσεις λοιπόν. Όταν το ένα μετά το άλλο τα κράτη σε όλον τον πλανήτη αποφασίζουν ότι τώρα προέχει να αντιμετωπιστεί ο ιός, ότι τώρα προέχει να περιοριστεί και να επιβραδυνθεί η περαιτέρω εξάπλωσή του, ότι για ένα διάστημα ο κόσμος σταματά να λειτουργεί όπως λειτουργούσε, ότι για ένα διάστημα η ζωή σταματά να συνεχίζεται όπως συνεχιζόταν, ιεραρχούν και λένε στις κοινωνίες του ότι στο όνομα της αποφυγής ενός μεγαλύτερου κακού πρέπει να πληρωθεί αναγκαστικά ένα κόστος. Και οι κοινωνίες, βλέποντας οι περισσότερες απ’ αυτές, και σίγουρα η ελληνική, το Σύνταγμά τους να πετιέται με χαρακτηριστική ευκολία στην άκρη ως πολυτέλεια και τα θεμελιώδη ατομικά τους δικαιώματα να πλήττονται στον πυρήνα τους, πειθαρχούν, συναινούν κι αποδέχονται τη συγκεκριμένη ιεράρχηση και τη συγκεκριμένη στάθμιση των εννόμων αγαθών και των αξιών ως σωστή και αναγκαία. 

Το ζήτημα λοιπόν που αρχίζει να προκύπτει με ολοένα και μεγαλύτερη σαφήνεια κι οξύτητα είναι το εξής: θεωρούν άραγε τα κράτη (και η Ευρωπαϊκή Ένωση στον σημαντικό βαθμό που την αφορά) ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες ευάλωτων ανθρώπων; Ότι ειδικά για την προστασία των ευπαθών ομάδων από τον κορωνοϊό γινόμαστε όλοι ένα, μετατρεπόμαστε σε κοινωνίες αλληλεγγύης, αλληλοβοήθειας και εκούσιας θυσίας υπερπολύτιμων πτυχών της ζωής μας, αλλά παράλληλα, όσο τρέχουν τα μέτρα για τον ιό και όταν με το καλό τελειώσουν, εξακολουθούμε να ζούμε στη ζούγκλα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού; Υπάρχει ο κακός δαρβινισμός που αφορά την προστασία της υγείας από τον κορωνοϊό και ο καλός δαρβινισμός βάσει του οποίου όποιος έχει λεφτά ζει και όποιος δεν έχει ας πεθάνει; Στα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που πλήττονται από τα μέτρα, τι θα βγει να πει το οικονομικό σύστημα αύριο, τι βγαίνει και λέει σήμερα; Ότι, ουπς, ήμασταν ένα σύστημα σχεδιασμένο να λειτουργεί αλλιώς, τώρα που πέσαμε σε λακούβα δεν είναι δική μας δουλειά ή δική μας δυνατότητα να σας στηρίξουμε, ας επιβιώσει ο οικονομικά υγιέστερος; Αλήθεια; Έτσι θα γίνει; Έτσι νομίζουν ότι θα γίνει; 

Πάλι δεν θα υπάρχουν λεφτόδεντρα; Πάλι θα πρέπει να αφήσουμε την αγορά να αυτορυθμιστεί; Οι κοινωνίες, οι άνθρωποι που αποτελούν τις κοινωνίες, συναίνεσαν στην ιεράρχηση που έγινε για την προστασία απ’ τον ιό, ακριβώς επειδή είναι άνθρωποι και όχι κτήνη, ακριβώς επειδή οι κοινωνίες γνωρίζουν ότι «είμαστε κύματα της ίδιας θάλασσας, φύλλα του ίδιου δέντρου, άνθη του ίδιου κήπου». Κι επειδή το επιχείρημα περί Μέγκελε κι ευγονικής έπαιξε αρκετά αναφορικά με τα ηλικιακά χαρακτηριστικά των ευπαθών ομαδών, απέναντι σε όσους διατύπωσαν φόβους, ενστάσεις κι επιφυλάξεις για το λοκ ντάουν, είναι ξεκάθαρο ότι ούτε δύο ειδών ευγονικές υπάρχουν, είναι ξεκάθαρο ότι αν η οικονομική ευγονική του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού γινόταν ως τώρα ανεκτή επειδή δεν υπήρχε εναλλακτική κι επειδή η Ιστορία είχε τελειώσει, είναι αδύνατο να συνεχίσει να γίνεται περαιτέρω ανεκτή: η Ιστορία που τελείωσε το 1989 ξαναξεκίνησε το 2020. Ή το οικονομικό σύστημα θα βρει μηχανισμούς που θα αποτρέψουν την εξαθλίωση και την κατάρρευση πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων ή οι άνθρωποι αυτοί θα αντιδράσουν. Βίαια και μαζικά. 

Νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός και αστική δημοκρατία μετά το τέλος των μέτρων είναι αδύνατο να συνεχίσουν να συνυπάρχουν. Ένα από τα δύο θα χρειαστεί να τα χάσουμε οριστικά.