Τα ξημερώματα της Δευτέρας -ώρα Ηνωμένου Βασιλείου- μετά τη λήξη της συνεδρίασης του διοικητικού συμβουλίου του βρετανικού κολοσσού Thomas Cook, βγήκε «λευκός καπνός» συμφωνίας, ο οποίος όμως δεν προμήνυε θετικές εξελίξεις για το μέλλον της επιχείρησης, των υπαλλήλων και των ταξιδιωτών της.
Το εντυπωσιακό είναι ότι στην περίπτωση της Thomas Cook, οι επιπτώσεις και μόνο της ανακοίνωσης της χρεοκοπίας είναι τόσο άμεσες από την πρώτη κιόλας ώρα της ανακοίνωσης με χιλιάδες ταξιδιώτες να είναι εγκλωβισμένοι σε προορισμούς ανά τον κόσμο.
Το βασικό και κυριότερο ζήτημα που ανέκυψε πρώτο είναι αν η εταιρία και οι ταξιδιωτικοί της μηχανισμοί παγκοσμίως είναι σε ετοιμότητα που θα επιτρέψει τον ομαλό επαναπατρισμό των χιλιάδων ταξιδιωτών στα σπίτια τους.
Κι ενώ ο πρωθυπουργός του Η.Β. Borris Johnson θέτει προς συζήτηση την επάρκεια των διευθυντών τέτοιων εταιριών για την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων κρίσεων, πληθαίνουν τα δημοσιεύματα, όπως αυτό της Telegraph, που αποκαλύπτουν τα αστρονομικά ποσά – που ξεπερνούν τα 20 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας- που είχαν λάβει την τελευταία πενταετία στελέχη της εταιρίας, ενώ αυτή αντιμετώπιζε ήδη την απειλή της κατάρρευσης.
Σχεδόν 180 χρόνια μετά το πρώτο ταξίδι που οργάνωσε και υλοποίησε ο ιδρυτής της Thomas Cook, η εταιρία κάνει την τελευταία της πτήση από τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Μάντσεστερ, κλείνοντας έτσι έναν κύκλο. Ωστόσο, η κατάρρευσή της θα εξακολουθήσει να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ταξιδιωτική βιομηχανία για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, η περίπτωση της Thomas Cook αναδεικνύει – μεταξύ άλλων – με τον πλέον γλαφυρό τρόπο ότι το μοντέλο του μαζικού τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, το οποίο πρέσβευε άλλωστε και για δεκαετίες ο ιδρυτής της, έχει φτάσει στα όριά του. Το τέλος του μαζικού τουρισμού, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε, φαίνεται πως έχει φτάσει. Το προφίλ του σύγχρονου τουρίστα αλλάζει όσο και οι γενιές αλλάζουν.
Η μεγαλύτερη εξοικείωση με το διαδίκτυο και τις διαδικασίες αναζήτησης ταξιδιωτικών προορισμών, οι φθηνότερες πτήσεις, η καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που έχουν οδηγήσει τον σύγχρονο τουρίστα να μην επιλέγει μεγάλους τουριστικούς operators για τα ταξίδια του.
Εταιρίες όπως η Thomas Cook είχαν για αρκετές δεκαετίες τη γνώση της οργάνωσης ταξιδιών, τόσο σε επιχειρησιακό επίπεδο όσο και σε ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό, ακόμα και για πολύ δυσπρόσιτες περιοχές. Τώρα πια δεν υπάρχουν μακρινές χώρες και εξωτικοί προορισμοί, καθώς ακόμα και με ένα κλικ στο Google Earth μπορεί κανείς να βρεθεί εικονικά σε όποιο μέρος του πλανήτη επιθυμεί. Κι αυτό αλλάζει τα δεδομένα που ως τώρα γνωρίζαμε και βάσει των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις.
Το τέλος του μαζικού τουρισμού, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε, φαίνεται πως έχει φτάσει. Το προφίλ του σύγχρονου τουρίστα αλλάζει όσο και οι γενιές αλλάζουν.
H περίπτωση της Thomas Cook θα δούμε τα επόμενα χρόνια να γίνεται πολυσέλιδο αφιέρωμα σε έντυπα μέσα, μελέτη περίπτωσης στα business schools ανά τον κόσμο και αντικείμενο διπλωματικών εργασιών.
Σε διαχειριστικό επίπεδο αναδεικνύει τη μεγάλη βαρύτητα του σωστού σχεδιασμού, ακόμα και μιας κατάρρευσης, ειδικά όταν αφορά χιλιάδες εργαζόμενους και ταξιδιώτες ανά τον κόσμο. Φέρνει επίσης στο προσκήνιο την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των κρατών σε διεθνές επίπεδο με τη συμβολή των αρμόδιων υπουργών τουρισμού και εξωτερικών και φυσικά των πρεσβειών. Αδιαμφισβήτητα η μεγαλύτερη πίεση ασκείται στα αεροδρόμια και το προσωπικό εδάφους που θα πρέπει να διαχειριστεί με ψυχραιμία τις απορίες, τον πανικό και την ταλαιπωρία χιλιάδων ατόμων εγκλωβισμένων.
Η Ελλάδα, μη έχοντας ξεφύγει ακόμα από τον μαζικό τουρισμό, πλήττεται άμεσα από την κατάρρευση. Περιοχές όπως η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα ήδη καταγράφουν απώλειες εκατομμυρίων ευρώ, και χωρίς να συνεκτιμηθεί το πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο με βάση τα νέα δεδομένα για την επόμενη πενταετία.
Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες με συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο το οποίο θα πρέπει να συν-δημιουργηθεί από τους αρμόδιους φορείς της κεντρικής κυβέρνησης όπως τα Υπουργεία Τουρισμού και Ανάπτυξης, την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και τους ίδιους τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο και επλήγησαν άμεσα. Ακόμα και αν το κενό μπορεί να αναπληρωθεί από άλλους μεγάλους tour operators, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκεί που ήταν η Thomas Cook, μπορεί να βρεθούν εκ νέου και εκείνοι αν απλώς παρακολουθούν και δεν συν-δημιουργούν τις εξελίξεις του κλάδου τους.
Η ελληνική αγορά, ως άμεσα εξαρτημένη, στο μεγαλύτερο μέρος της, από το μαζικό τουρισμό πρέπει να επιχειρήσει να κάνει σταδιακά βήματα απεξάρτησης από αυτόν. Καταρχήν, οι πιέσεις για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος το οποίο είναι η καρδιά του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, επιβάλλουν τη λήψη άμεσων μέτρων ώστε ακόμα και μέσα στο πλαίσιο του μαζικού τουρισμού να υιοθετηθούν πιο βιώσιμες πολιτικές, μοντέλα και εργαλεία.
Ένα από τα βασικότερα ζητήματα που ανακύπτουν είναι αν θα συνεχίσουν οι ταξιδιώτες να εμπιστεύονται πια μεγάλους tour operators ή θα δούμε αλλαγές στις αντιλήψεις, τις στάσεις και τελικά στις συμπεριφορές τους. Η κατάρρευση δεν επηρεάζει μόνο το brand name της Thomas Cook αλλά τη φήμη και την αξιοπιστία ενός ολόκληρου κλάδου, ο οποίο είναι πιθανό να υποστεί βίαιη ωρίμανση.
Οι έλληνες ξενοδόχοι θα πρέπει συντονισμένα να αναζητήσουν νέους στρατηγικούς συνεργάτες και να εξετάσουν την επέκταση σε νέες αγορές όπως η Ρωσία και η Κίνα. Το ελληνικό κράτος θα πρέπει να εξετάσει ειδική δέσμη μέτρων, άμεσων και μακροπρόθεσμων, έχοντας ως στόχο τη διευκόλυνση της τουριστικής δραστηριότητας αλλά παράλληλα με το βλέμμα στο μέλλον για ένα πιο υγιές τουριστικό μοντέλο με λιγότερες παθογένειες του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
