Το δημοψήφισμα του 2015, για τη συμφωνία της Ελληνικής κυβέρνησης με τους θεσμούς ήταν το αποτέλεσμα μιας πολύμηνης διαπραγμάτευσης όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην κυβέρνηση με την υπόσχεση για ένα κυβερνητικό πρόγραμμα τελείως διαφορετικό από τις πολιτικές λιτότητας που είχαν εφαρμοστεί στη χώρα από τον Μάιο του 2010 από το πρώτο μνημόνιο.
Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 παρατηρείται μια κόπωση και ένα μειωμένο ενδιαφέρον των πολιτών για την πολιτική. Μια εξέλιξη που εν πολλοίς είναι το αποτέλεσμα της «αδυναμίας» των πολιτικών κομμάτων να υλοποιήσουν τις προεκλογικές τους δεσμεύσεις, σε συνδυασμό με την ανάδειξη του κριτηρίου της τεχνοκρατίας για την ανάδειξη του νέου πολιτικού προσωπικού, όσο και την ανάδυση των ιδιωτικών ΜΜΕ τα οποία παράγουν, αναπαράγουν αλλά και νομιμοποιούν μια πολιτική ατζέντα με σαφείς νεοφιλελεύθερες προεκτάσεις.
Οι συγκεκριμένες επιλογές είχαν οδηγήσει πριν την οικονομική κρίση σε έντονα φαινόμενα πολιτικής κρίσης, με την κοινωνία να παρακολουθεί μάλλον «παθητικά» τα πολιτικά φαινόμενα. Έτσι, όταν ξέσπασε η κρίση, τα φαινόμενα εντάθηκαν με αποτέλεσμα την αδυναμία αναπαραγωγής της πολιτικής ελίτ και των πολιτικών κομμάτων που κυριάρχησαν κατά την Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία, καθώς η παραδοσιακή Δεξιά/Αντιδεξιά διαιρετική τομή, αντικαταστάθηκε από τη διαιρετική τομή Μνημόνιο/Αντι-μνημόνιο.
Το δημοψήφισμα ήταν μια σημαντική στιγμή στην πολιτική ιστορία της χώρας καθώς η κοινωνία κλήθηκε να λάβει μια απόφαση για το μέλλον της. Ας μη λησμονούμε πως η ανάλογη προσπάθεια του Γ. Παπανδρέου το 2011 κατέληξε σε πτώση της κυβέρνησης. Και εδώ φαίνεται η αξία του δημοψηφίσματος. Ήταν μια σημαντική προσπάθεια για επέκταση της δημοκρατίας σε μια ΕΕ που φαίνεται ότι κυριαρχείται από μια υπερ-θεσμική και αυστηρά τεχνοκρατική προσέγγιση που είναι μακρυά από τα οράματα των εμπνευστών της και από τις ανάγκες των ευρωπαϊκών κοινωνιών, όπως εξάλλου έδειξε και το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος ένα χρόνο αργότερα.
Ωστόσο, στην ελληνική περίπτωση, η σαφής υπαναχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης (και) κάτω από την πίεση των θεσμών, αλλά και η αδιαφορία των ευρωπαϊκών θεσμών στο αποτέλεσμα των δημοκρατικών διαδικασιών φαίνεται τελικά να οδηγεί σε μεγαλύτερη κρίση της πολιτικής αλλά και της ίδιας της ΕΕ, κάτι που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε κρίση της δημοκρατίας.
O Χρύσανθος Δημ. Τάσσης είναι Λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης.
